THE CREATOR’S PRESENCE

On 138, SGGS, in a Waar “ Waar maajh ki”, penned by Shri Guru Nanak,  the Second Guru,  Shri Guru Angad Sahib addresses the behavior of those who live without keeping the Universal Creator in their hearts; however, he also  states that actually they live as per His Will, thus, HE is everywhere; let us ponder over it:

ਵਾਰ ਮਾਝ ਕੀ ਤਥਾ ਸਲੋਕ ਮਹਲਾ 1

ਮਃ 2 ॥ ਦੇਂਦੇ ਥਾਵਹੁ ਦਿਤਾ ਚੰਗਾ ਮਨਮੁਖਿ ਐਸਾ ਜਾਣੀਐ ॥

ਸੁਰਤਿ ਮਤਿ ਚਤੁਰਾਈ ਤਾ ਕੀ ਕਿਆ ਕਰਿ ਆਖਿ ਵਖਾਣੀਐ ॥

ਅੰਤਰਿ ਬਹਿ ਕੈ ਕਰਮ ਕਮਾਵੈ ਸੋ ਚਹੁ ਕੁੰਡੀ ਜਾਣੀਐ ॥

ਜੋ ਧਰਮੁ ਕਮਾਵੈ ਤਿਸੁ ਧਰਮ ਨਾਉ ਹੋਵੈ ਪਾਪਿ ਕਮਾਣੈ ਪਾਪੀ ਜਾਣੀਐ ॥

ਤੂੰ ਆਪੇ ਖੇਲ ਕਰਹਿ ਸਭਿ ਕਰਤੇ ਕਿਆ ਦੂਜਾ ਆਖਿ ਵਖਾਣੀਐ ॥

ਜਿਚਰੁ ਤੇਰੀ ਜੋਤਿ ਤਿਚਰੁ ਜੋਤੀ ਵਿਚਿ ਤੂੰ ਬੋਲਹਿ ਵਿਣੁ ਜੋਤੀ ਕੋਈ ਕਿਛੁ ਕਰਿਹੁ ਦਿਖਾ ਸਿਆਣੀਐ ॥

ਨਾਨਕ ਗੁਰਮੁਖਿ ਨਦਰੀ ਆਇਆ ਹਰਿ ਇਕੋ ਸੁਘੜੁ ਸੁਜਾਣੀਐ ॥2॥

Mėhlā 2. Ḏeʼnḏe thāvhu ḏiṯā cẖanga manmukẖ aisā jāṇī-ai.

Suraṯ maṯ cẖaṯurā-ī ṯā kī ki-ā kar ākẖ vakẖāṇī-ai.

Anṯar bahi kai karam kamāvai so cẖahu kundī jāṇī-ai.

Jo ḏẖaram kamāvai ṯis ḏẖaram nā-o hovai pāp kamāṇai pāpī jāṇī-ai.

Ŧūʼn āpe kẖel karahi sabẖ karṯe ki-ā ḏūjā ākẖ vakẖāṇī-ai.

Jicẖar ṯerī joṯ ṯicẖar joṯī vicẖ ṯūʼn bolėh viṇ joṯī ko-ī kicẖẖ karihu ḏikẖā si-āṇī-ai.

Nānak gurmukẖ naḏrī ā-i-ā har iko sugẖaṛ sujāṇī-ai. ||2|| {SGGS – 138}

The bani of Second Nanak.

In essence: The mind-slave prefers Ekankar’s given gifts to Ekankar, who actually gives those gifts to him. It is hard to explain what common sense, wisdom, and cleverness he (the mind-slave) has. Though he acts secretly, his actions become well known. One, who acts virtuously, is known as virtuous and that one, who commits sins, is known as sinner. Oh Har! This is your own play, because they act as you cause them to act. What else we should say? As long as your jyot (light)  is present in the mortals, they (actually you) speak; without your jyot, who can speak (none)? Oh Nanak! One can see the all wise and omnipotent Creator everywhere through the Guru. 

Wishes!

G Singh

www.gursoch.com

 

Only Akalpurakh

Bhagat Kabir says this:

On SGGS 660, Bhagat Kabir clearly states that he only believes in the Universal Creator who permeates all :

ਰਾਗੁ ਧਨਾਸਰੀ ਬਾਣੀ ਭਗਤ ਕਬੀਰ ਜੀ ਕੀ   Rāg ḏẖanāsrī baṇī bẖagaṯ Kabīr jī kī

Raag Dhanasri, the bani of Bhagat Kabir

ੴ  ਸਤਿਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥  Ik-oaʼnkār saṯgur parsāḏ.

There is only One All Pervading Akalpurakh, who is known with the blessings of the Satiguru.

ਸਨਕ ਸਨੰਦ ਮਹੇਸ ਸਮਾਨਾਂ ॥ ਸੇਖਨਾਗਿ ਤੇਰੋ ਮਰਮੁ ਨ ਜਾਨਾਂ ॥1॥

Sanak sanand mahes samānāʼn . Sekẖnāg ṯero maram na jānāʼn. ||1||

In essence: Oh Prabh! Sanak, nand, Shiva and Sheshnaag didn’t know your secret.

ਸੰਤਸੰਗਤਿ ਰਾਮੁ ਰਿਦੈ ਬਸਾਈ ॥1॥ ਰਹਾਉ ॥   Sanṯsangaṯ rām riḏai basā-ī. ||1|| Rahā-o.

In Akalpurakh’s true devotees’ association, I keep Akalpurakh in my heart. Pause.

ਹਨੂਮਾਨ ਸਰਿ ਗਰੁੜ ਸਮਾਨਾਂ ॥ ਸੁਰਪਤਿ ਨਰਪਤਿ ਨਹੀ ਗੁਨ ਜਾਨਾਂ ॥2॥

 Hanūmān sar garuṛ samānāʼn . Surpaṯ narpaṯ nahī gun jānāʼn. ||2||

Oh Prabh! Hanuman, Gararh, the master of Devtas, Indra, Brahma and the master of men didn’t know your virtues (didn’t know Akalpurakh).

ਚਾਰਿ ਬੇਦ ਅਰੁ ਸਿੰਮ੍ਰਿਤਿ ਪੁਰਾਨਾਂ ॥ ਕਮਲਾਪਤਿ ਕਵਲਾ ਨਹੀ ਜਾਨਾਂ ॥3॥

Cẖār beḏ ar simriṯ purānāʼn . Kamlāpaṯ kavlā nahī jānāʼn. ||3||

The four Vedas, the Simirities, the Pranas, Vishnu and Lakhsmi didn’t know you.

ਕਹਿ ਕਬੀਰ ਸੋ ਭਰਮੈ ਨਾਹੀ ॥ ਪਗ ਲਗਿ ਰਾਮ ਰਹੈ ਸਰਨਾਂਹੀ ॥4॥1॥

Kahi Kabīr so bẖarmai nāhī . Pag lag rām rahai sarnāʼnhī. ||4||1||

(Who knows Akalpurakh then? Answer) Kabir says: That person who remains attached to Akalpurakh and stays in His refuge in utter humility doesn’t wander around.

Bhagat Kabir in this Shabda, very clearly states that for him no people, men or Devtas, matter but Akalpurakh. Thus, the Sikhs are to believe not any other power but the Universal Creator.

Wishes.

G.Singh

www.gursoch.com

 

Our Plight

Under the influence of greed, lust, conceit, anger and attachment, the humans can do bad things which could bring their fall. Bhagat Ravidas addresses this with an example, the Shabad is on SGGS 486:

ੴ ਸਤਿਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥ 

Ik-oaʼnkār saṯgur parsāḏ.

There is only one All Pervading Akalpurakh, who is known with the blessings of the Satiguru.

ਮ੍ਰਿਗ ਮੀਨ ਭ੍ਰਿੰਗ ਪਤੰਗ ਕੁੰਚਰ ਏਕ ਦੋਖ ਬਿਨਾਸ ॥ ਪੰਚ ਦੋਖ ਅਸਾਧ ਜਾ ਮਹਿ ਤਾ ਕੀ ਕੇਤਕ ਆਸ ॥1॥

Marig mīn bẖaring paṯang kuncẖar ek ḏokẖ binās.  Pancẖ ḏokẖ asāḏẖ jā mėh ṯā kī keṯak ās. ||1||

In essence: Only one weakness of the deer or the fish,  or the bumble bee  or the elephant destroys them; what is the chance of getting saved of the mortal, who has five vices  hard to cure?

ਮਾਧੋ ਅਬਿਦਿਆ ਹਿਤ ਕੀਨ ॥ ਬਿਬੇਕ ਦੀਪ ਮਲੀਨ ॥1॥ ਰਹਾਉ ॥

Māḏẖo abiḏi-ā hiṯ kīn.  Bibek ḏīp malīn. ||1|| Rahā-o.

Oh Akalpurakh! The mortals love ignorance; therefore, their intellect of discriminating of good and bad has faded out. Pause.

ਤ੍ਰਿਗਦ ਜੋਨਿ ਅਚੇਤ ਸੰਭਵ ਪੁੰਨ ਪਾਪ ਅਸੋਚ ॥ ਮਾਨੁਖਾ ਅਵਤਾਰ ਦੁਲਭ ਤਿਹੀ ਸੰਗਤਿ ਪੋਚ ॥2॥  

Ŧarigaḏ jon acẖeṯ sambẖav punn pāp asocẖ.  Mānukẖā avṯār ḏulabẖ ṯihī sangaṯ pocẖ. ||2||

The animals lack contemplation and unable to discriminate between good and evil, and it is very natural. The human existence is hard to obtain, but if one associates with the bad ones, shouldn’t one think about this?

ਜੀਅ ਜੰਤ ਜਹਾ ਜਹਾ ਲਗੁ ਕਰਮ ਕੇ ਬਸਿ ਜਾਇ ॥ ਕਾਲ ਫਾਸ ਅਬਧ ਲਾਗੇ ਕਛੁ ਨ ਚਲੈ ਉਪਾਇ ॥3॥

Jī-a janṯ jahā jahā lag karam ke bas jā-e.  Kāl fās abaḏẖ lāge kacẖẖ na cẖalai upā-e. ||3||

Bound by the done deeds, wherever the beings are, they are subject to the noose of death, which is certain. And, nothing can be done about that.

ਰਵਿਦਾਸ ਦਾਸ ਉਦਾਸ ਤਜੁ ਭ੍ਰਮੁ ਤਪਨ ਤਪੁ ਗੁਰ ਗਿਆਨ ॥

ਭਗਤ ਜਨ ਭੈ ਹਰਨ ਪਰਮਾਨੰਦ ਕਰਹੁ ਨਿਦਾਨ ॥4॥1॥

Raviḏās ḏās uḏās ṯaj bẖaram ṯapan ṯap gur gi-ān.

Bẖagaṯ jan bẖai haran parmānanḏ karahu niḏān. ||4||1|| {SGGS-486}

(Prayer) Oh Destroyer of fear of your devotees! Bless me with the treasure of happiness. Bless your servant, Ravidas, so that he may become detached after abandoning his doubts and start doing real penance by living as per the Guru’s given guidance.

Wishes

G. Singh

www.gursoch.com

 

None Is Permanent Here

 

On 418, SGGS, Shri Guru Nanak Sahib reminds us to be aware of our limited time span on this earth. Basically, the Guru asks us to praise our Creator by understanding this fact that here is none permanent. Let us ponder over it:

ੴ ਸਤਿਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥ 

Ik-oaʼnkār saṯgur parsāḏ.

There is only one all-pervading Akalpurakh, who is known with the blessings of the Satiguru.

ਆਸਾ ਕਾਫੀ ਮਹਲਾ 1 ਘਰੁ 8 ਅਸਟਪਦੀਆ ॥  

Āsā kāfī mėhlā 1 gẖar 8 asatpaḏī-ā.

ਜੈਸੇ ਗੋਇਲਿ ਗੋਇਲੀ ਤੈਸੇ ਸੰਸਾਰਾ ॥ ਕੂੜੁ ਕਮਾਵਹਿ ਆਦਮੀ ਬਾਂਧਹਿ ਘਰ ਬਾਰਾ ॥1॥  

Jaise go-il go-ilī ṯaise sansārā. Kūṛ kamāvėh āḏmī bāʼnḏẖėh gẖar bārā. ||1||

Raag Asa Kafi, the bani of First Nanak, house eighth, Ashtpadeean.

In essence: This world is temporary like the stay of herdsman on a bank of a river; the man practices falsehood by building houses as if he would live here forever (building and expanding the homes and deeming them as permanent).

ਜਾਗਹੁ ਜਾਗਹੁ ਸੂਤਿਹੋ ਚਲਿਆ ਵਣਜਾਰਾ ॥1॥ ਰਹਾਉ ॥  

Jāgahu jāgahu sūṯiho cẖali-ā vaṇjārā. ||1|| Rahā-o.

Oh people in slumber! Wake up. Look the dealer (of Maya expansions) is departing from here. Pause.

This is the Guru’s wake up call to his followers not to get attached with anything save for living  in this world as a guest modestly.

ਨੀਤ ਨੀਤ ਘਰ ਬਾਂਧੀਅਹਿ ਜੇ ਰਹਣਾ ਹੋਈ ॥ ਪਿੰਡੁ ਪਵੈ ਜੀਉ ਚਲਸੀ ਜੇ ਜਾਣੈ ਕੋਈ ॥2॥  

Nīṯ nīṯ gẖar bāʼnḏẖī-ah je rahṇā ho-ī. Pind pavai jī-o cẖalsī je jāṇai ko-ī. ||2||

Permanent house should be built if we can stay in them permanently. I hope they would realize this: when the body crumbles, the soul has to go.

ਓਹੀ ਓਹੀ ਕਿਆ ਕਰਹੁ ਹੈ ਹੋਸੀ ਸੋਈ ॥ ਤੁਮ ਰੋਵਹੁਗੇ ਓਸ ਨੋ ਤੁਮ੍ਹ੍ਹਹ ਕਉ ਕਉਣੁ ਰੋਈ ॥3॥  

Ohī ohī ki-ā karahu hai hosī so-ī. Ŧum rovhuge os no ṯumĥ ka-o ka-uṇ ro-ī. ||3||

Why are you crying over the dead? There is only Akalpurakh, who is now and who will be ever. You cry over the dead, but who will bewail for you (you will face the same end)?

ਧੰਧਾ ਪਿਟਿਹੁ ਭਾਈਹੋ ਤੁਮ੍ਹ੍ਹਹ ਕੂੜੁ ਕਮਾਵਹੁ ॥ ਓਹੁ ਨ ਸੁਣਈ ਕਤ ਹੀ ਤੁਮ੍ਹ੍ਹਹ ਲੋਕ ਸੁਣਾਵਹੁ ॥4॥  

Ḏẖanḏẖā pitihu bẖā-īho ṯumĥ kūṛ kamāvahu. Oh na suṇ-ī kaṯ hī ṯumĥ lok suṇavhu. ||4||

Oh brothers! You are into entanglement and you practice falsehood, because one, for whom you bewail, doesn’t hear you; therefore, you are showing only to the people.

ਜਿਸ ਤੇ ਸੁਤਾ ਨਾਨਕਾ ਜਾਗਾਏ ਸੋਈ ॥ ਜੇ ਘਰੁ ਬੂਝੈ ਆਪਣਾ ਤਾਂ ਨੀਦ ਨ ਹੋਈ ॥5॥

Jis ṯe suṯā nānkā jāgā-e so-ī. Je gẖar būjẖai āpṇā ṯāʼn nīḏ na ho-ī. ||5||

Only Akalpurakh who has caused the mortal to be in the Maya slumber, awakens him.  If one recognizes one’s “inner self”, then one doesn’t sleep in Maya.

ਜੇ ਚਲਦਾ ਲੈ ਚਲਿਆ ਕਿਛੁ ਸੰਪੈ ਨਾਲੇ ॥ ਤਾ ਧਨੁ ਸੰਚਹੁ ਦੇਖਿ ਕੈ ਬੂਝਹੁ ਬੀਚਾਰੇ ॥6॥  

Je cẖalḏā lai cẖali-ā kicẖẖ sampai nāle. Ŧā ḏẖan sancẖahu ḏekẖ kai būjẖhu bīcẖāre. ||6||

Oh mortal! Think and reflect on this: If at the time of departing, you can take wealth with you, then you can gather it. See if you can!

ਵਣਜੁ ਕਰਹੁ ਮਖਸੂਦੁ ਲੈਹੁ ਮਤ ਪਛੋਤਾਵਹੁ ॥ ਅਉਗਣ ਛੋਡਹੁ ਗੁਣ ਕਰਹੁ ਐਸੇ ਤਤੁ ਪਰਾਵਹੁ ॥7॥

   Vaṇaj karahu makẖsūḏ laihu maṯ pacẖẖoṯāvahu. A-ugaṇ cẖẖodahu guṇ karahu aise ṯaṯ parāvahu. ||7||

Deal in that (Akalpurakh’s name praising) which is profitable; don’t deal in that which makes you repent afterwards. Get rid of demerits and adopt virtues; this is the way Akalpurakh is obtained.

ਧਰਮੁ ਭੂਮਿ ਸਤੁ ਬੀਜੁ ਕਰਿ ਐਸੀ ਕਿਰਸ ਕਮਾਵਹੁ ॥ ਤਾਂ ਵਾਪਾਰੀ ਜਾਣੀਅਹੁ ਲਾਹਾ ਲੈ ਜਾਵਹੁ ॥8॥  

Ḏẖaram bẖūm saṯ bīj kar aisī kiras kamāvahu. Ŧāʼn vāpārī jāṇī-ahu lāhā lai jāvhu. ||8||

You sow the truthful conduct in the soil of your faith; this is the way, you work rightful way. Only then you can be called a trader, if you take profit with you.

ਕਰਮੁ ਹੋਵੈ ਸਤਿਗੁਰੁ ਮਿਲੈ ਬੂਝੈ ਬੀਚਾਰਾ ॥ ਨਾਮੁ ਵਖਾਣੈ ਸੁਣੇ ਨਾਮੁ ਨਾਮੇ ਬਿਉਹਾਰਾ ॥9॥  

Karam hovai saṯgur milai būjẖai bīcẖārā. Nām vakẖāṇai suṇe nām nāme bi-uhārā. ||9||

If Ekankar graces the mortal, he/she meets the Satiguru and reflects on these thoughts: he/she utters Ekankar’s name, hears it, and deals only in it.

ਜਿਉ ਲਾਹਾ ਤੋਟਾ ਤਿਵੈ ਵਾਟ ਚਲਦੀ ਆਈ ॥ ਜੋ ਤਿਸੁ ਭਾਵੈ ਨਾਨਕਾ ਸਾਈ ਵਡਿਆਈ ॥10॥13॥  

Ji-o lāhā ṯotā ṯivai vāt cẖalḏī ā-ī. Jo ṯis bẖāvai nānkā sā-ī vadi-ā-ī. ||10||13||

The way of the world is that some people get profit and some endure loss. Oh Nanak! Ekankar’s greatness lies in what pleases Him.

Wishes.

G.Singh

www.gursoch.com

 

The Spiritual Wisdom

Bhagat Kabir Ji’s wisdom on 475, SGGS, is worth knowing about the Creator and us:

ਆਸਾ ਸ੍ਰੀ ਕਬੀਰ ਜੀਉ ॥

ਗੁਰ ਚਰਣ ਲਾਗਿ ਹਮ ਬਿਨਵਤਾ ਪੂਛਤ ਕਹ ਜੀਉ ਪਾਇਆ ॥

ਕਵਨ ਕਾਜਿ ਜਗੁ ਉਪਜੈ ਬਿਨਸੈ ਕਹਹੁ ਮੋਹਿ ਸਮਝਾਇਆ ॥1॥

Āsā sarī Kabīr jī-o.

Gur cẖaraṇ lāg ham binvaṯā pūcẖẖaṯ kah jī-o pā-i-ā.

Kavan kāj jag upjai binsai kahhu mohi samjẖā-i-ā. ||1||

Raag Asa, the bani of Bhagat Kabir.

In essence: Bowing to my Guru humbly, I ask, “Why the mortal is created? What is the reason that the world comes into existence and perishes? Please explain it to me

ਦੇਵ ਕਰਹੁ ਦਇਆ ਮੋਹਿ ਮਾਰਗਿ ਲਾਵਹੁ ਜਿਤੁ ਭੈ ਬੰਧਨ ਤੂਟੈ ॥

ਜਨਮ ਮਰਨ ਦੁਖ ਫੇੜ ਕਰਮ ਸੁਖ ਜੀਅ ਜਨਮ ਤੇ ਛੂਟੈ ॥1॥ ਰਹਾਉ ॥

   Ḏev karahu ḏa-i-ā mohi mārag lāvhu jiṯ bẖai banḏẖan ṯūtai.

Janam maran ḏukẖ feṛ karam sukẖ jī-a janam ṯe cẖẖūtai. ||1|| Rahā-o.

(The continuity of the thought) Oh Satiguru! Show your kindness by putting me on that path, which cuts my bonds off; consequently, I can get free from the done deeds, all the entanglements of life and the pain of birth and death. Pause.

It is obvious; Bhagat Kabir addresses a few questions expressed in the above verses. It appears he asks those questions from his Guru. As we study the interpretation of Dr. Sahib Singh, it is hard to understand if the asked questions are answered. The interpreter of Freed Kote Wala Teeka adds his own ideas. We shall try if we can get the idea Bhagat Kabir is trying to convey to us.

ਮਾਇਆ ਫਾਸ ਬੰਧ ਨਹੀ ਫਾਰੈ ਅਰੁ ਮਨ ਸੁੰਨਿ ਨ ਲੂਕੇ ॥

ਆਪਾ ਪਦੁ ਨਿਰਬਾਣੁ ਨ ਚੀਨ੍ਹਿਹਆ ਇਨ ਬਿਧਿ ਅਭਿਉ ਨ ਚੂਕੇ ॥2॥

   Mā-i-ā fās banḏẖ nahī fārai ar man sunn na lūke.

Āpā paḏ nirbāṇ na cẖīnĥi-ā in biḏẖ abẖi-o na cẖūke. ||2||

In essence: (Answers) as long as one doesn’t get rid of the Maya bonds, one’s mind doesn’t settle in a state of equipoise. As long as one doesn’t realize one’s “inner self”, one’s doubts do not go away (what doubts? Are we separate from Him or we are His part and so on).

 Now, the question regarding why the world comes and goes is addressed:

ਕਹੀ ਨ ਉਪਜੈ ਉਪਜੀ ਜਾਣੈ ਭਾਵ ਅਭਾਵ ਬਿਹੂਣਾ ॥

ਉਦੈ ਅਸਤ ਕੀ ਮਨ ਬੁਧਿ ਨਾਸੀ ਤਉ ਸਦਾ ਸਹਜਿ ਲਿਵ ਲੀਣਾ ॥3॥

   Kahī na upjai upjī jāṇai bẖāv abẖāv bihūṇā.

Uḏai asaṯ kī man buḏẖ nāsī ṯa-o saḏā sahj liv līṇā. ||3||

Actually, His creation is not separate in existence, but one thinks that way, because one lacks the understanding of Ekankar’s manifestation in the creation and also His being without any formally existence. Once one stops thinking about birth and death, one can go in the state of equipoise.

ਜਿਉ ਪ੍ਰਤਿਬਿੰਬੁ ਬਿੰਬ ਕਉ ਮਿਲੀ ਹੈ ਉਦਕ ਕੁੰਭੁ ਬਿਗਰਾਨਾ ॥

ਕਹੁ ਕਬੀਰ ਐਸਾ ਗੁਣ ਭ੍ਰਮੁ ਭਾਗਾ ਤਉ ਮਨੁ ਸੁੰਨਿ ਸਮਾਨਾਂ ॥4॥1॥

   Ji-o parṯibimb bimb ka-o milī hai uḏak kumbẖ bigrānā.

Kaho Kabīr aisā guṇ bẖaram bẖāgā ṯa-o man sunn samānāʼn. ||4||1||

We see the reflection of something in the pitcher full of water, and see it vanishing as the pitcher breaks down; in the same way is Prabh’s creation. Kabir says: If such understanding comes and the doubt about two separate existences goes away, the mind settles in the equipoise.

 Now let us look at the ideas Bhagat Kabir is conveying after putting some questions. Why the mortal is sent here? Answer is to understand one’s inner self: what is it. Second question: why the world comes and goes? Answer given is this that the bonds of Maya don’t allow the mind to dispel its duality and doubt. Because of that, the mortal cannot achieve the state of void (Sehaj). How these bonds can be broken? Answer is to understand one’s inner self. So, what is all this creation and why it is coming and going? Answer is that there is no existence without Ekankar. It comes like a reflection in the pitcher filled with water; we see a reflection in the water and it disappears, as the pitcher is broken. The soul is seen because of the body and its life, but both perish like the reflection in broken pitcher. As it was there because of water, the creation is there because of Ekankar.

Wishes

G. Singh

www.gursoch.com

 

Previous Next

A Self Portrait : BHAGAT KABIR by Gurdeep Singh

BHAGAT KABIR

A Self Portrait : BHAGAT KABIR

Please read A Self Portrait: BHAGAT KABIR book by Gurdeep Singh and Learn how Bhagat Kabir Sahib himself tells about his times and his encounters with religious and social hypocrites; know about his stand against the established lies used to exploit the public. Learn about his brazen declaration about shunning his contemporary religions. Learn how he daringly exposes the people in power and religious quarters and how daringly he opines on the general religious control and suppression that put him in a physical jeopardy. His personality, as the title of the book suggests, is built on his own views not on any hearsay.

Book name: A Self Portrait : BHAGAT KABIR
Author: Gurdeep Singh
Author’s Website : www. gursoch.com
Book Category: English books on Sikhism
Language : English
Available at : https://www.amazon.in
Year of Publishing: 2019
Publisher : Unistar Books Pvt. Ltd

Click to the following link to buy A Self Portrait: Bhagat Kabir Book :

https://www.amazon.in/Self-Portrait-Bhagat-Kabir/dp/9383296364/ref=sr_1_2?keywords=bhagat+kabir&qid=1559372618&s=gateway&sr=8-2

A Self Portrait : Bhagat Kabir by Gurdeep Singh

Bhagat Kabir

A Self Portrait : Bhagat Kabir by Gurdeep Singh

Bhagat Kabir

ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿੱਚ ‘ਹਰਿਮੰਦਰੁ’ ਦਾ ਸੰਕਲਪ (ਲੇਖਕ – ਪ੍ਰੋ.ਕਸ਼ਮੀਰਾ ਸਿੰਘ, ਯੂ ਐੱਸ ਏ)

ਹਰਿਮੰਦਰੁ=ਹਰਿ+ਮੰਦਰੁ=ਹਰੀ ਦਾ ਮੰਦਰੁ
‘ਹਰਿਮੰਦਰੁ’ ਸ਼ਬਦ ਦੋ ਸ਼ਬਦਾਂ ‘ਹਰਿ’ ਅਤੇ ‘ਮੰਦਰੁ’ ਨੂੰ ਨਾਲ਼ ਨਾਲ਼ ਲਿਖ ਕੇ ਬਣਦਾ ਹੈ, ਭਾਵੇਂ, ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਸ਼ਬਦ ਆਜ਼ਾਦ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵੀ ਵਰਤੇ ਗਏ ਹਨ । ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿੱਚ ‘ਹਰਿ’ ਸ਼ਬਦ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਕਰਤਾ ਪੁਰਖੁ ਵਾਸਤੇ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਭਾਵੇਂ, ਇਸ ਦੇ ਅਰਥ ‘ਖੋਹ ਲੈਣਾ’ ਜਾਂ ‘ਦੂਰ ਕਰਨਾ’ ਵੀ ਵਰਤੇ ਗਏ ਹਨ । ਦੋ ਪ੍ਰਮਾਣ ਹਨ: –
‘ਹਰਿ’ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿੱਚ ਵਰਤੋਂ:
a). ਹਰਿ ਕਾ ਨਾਮੁ ਰਿਦੈ ਨਿਤ ਧਿਆਈ॥ {ਗਗਸ ੩੯੪/੨}
ਹਰਿ=ਕਰਤਾ ਪੁਰਖੁ ।
ਅ). ਕਹਿ ਕਬੀਰ ਬੁਧਿ ਹਰਿ ਲਈ ਮੇਰੀ ਬੁਧਿ ਬਦਲੀ ਸਿਧਿ ਪਾਈ॥ {ਗਗਸ ੩੩੯/੯}
ਬੁਧਿ ਹਰਿ ਲਈ=ਹਉਮੈ ਵਾਲ਼ੀ ਮੱਤਿ ਖੋਹ ਲਈ ਜਾਂ ਦੂਰ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ।
ਮੰਦਰ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਵਰਤੋਂ:
‘ਮੰਦਰ’ ਸ਼ਬਦ ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿੱਚ ‘ਮੰਦਰੁ’, ‘ਮੰਦਰ’ ਅਤੇ ‘ਮੰਦਰਿ’ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਹੈ । ਮੰਦਰੁ- {ਪੁਲਿੰਗ ਇੱਕ-ਵਚਨ, ਨਾਂਵ} ਮਹੱਲੁ, ਘਰੁ, ਸ਼ਰੀਰੁ ਜਾਂ ਟਿਕਾਣੇ ਦੀ ਥਾਂ । ਮੰਦਰ- ‘ਮੰਦਰੁ’ ਦਾ ਬਹੁ-ਵਚਨ, ਪੁਲਿੰਗ ਨਾਂਵ ਜਾਂ ਸੰਬੰਧ ਕਾਰਕ ਵਜੋਂ ਵਰਤੋਂ ਜਿਵੇਂ ਮੰਦਰ ਦਾ । ਮੰਦਰਿ-{ਅਧਿਕਰਣ ਕਾਰਕ} ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ । 
ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿੱਚ ‘ਹਰਿਮੰਦਰੁ’ ਦੇ ਕੀ ਅਰਥ ਹਨ?
ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿੱਚ ‘ਹਰਿਮੰਦਰੁ’ ਸ਼ਬਦ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਬਣਾਏ ਕਿਸੇ ਅਸਥਾਨ ਲਈ ਨਹੀਂ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ । ਇਸ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਧੰਨੁ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਪਾਤਿਸ਼ਾਹ ਜੀ ਦੀ ਬਾਣੀ ਵਿੱਚ ਹੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ ਸੀ । ਇਸ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਅਰਥ ਸਮਝਣ ਲਈ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪ੍ਰਮਾਣ ਧਿਆਨ ਗੋਚਰੇ ਕਰਨੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਨ: –
ਧੰਨੁ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਪਾਤਿਸ਼ਾਹ ਦੀ ਬਾਣੀ ਵਿੱਚ ‘ਹਰਿਮੰਦਰੁ’
ਮਹਲਾ ੧ ਮਲਾਰ॥
a). ਕਾਇਆ ਮਹਲੁ ਮੰਦਰੁ ਘਰੁ ਹਰਿ ਕਾ ਤਿਸੁ ਮਹਿ ਰਾਖੀ ਜੋਤਿ ਅਪਾਰ॥
{ਗਗਸ ੧੨੫੬/੪}
ਅਰਥ: ਕਾਇਆ ਹੀ ਹਰਿ ਕਾ ਮੰਦਰੁ (ਹਰਿਮੰਦਰੁ) , ਮਹੱਲ ਅਤੇ ਘਰੁ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਸ ਹਰੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜੋਤਿ ਟਿਕਾਈ ਹੋਈ ਹੈ । ਹਰੀ ਦਾ ਵਾਸਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਕਾਇਆ ਹੀ ‘ਹਰਿਮੰਦਰੁ’ ਹੈ ।
ਅ). ਹਰਿ ਮੰਦਰਿ ਆਵੈ ਜਾ ਪ੍ਰਭ ਭਾਵੈ ਧਨ ਊਭੀ ਗੁਣ ਸਾਰੀ॥ {ਗਗਸ ੧੧੦੭/੧੬}
ਅਰਥ ਵਿਚਾਰ: ‘ਮੰਦਰੁ’ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਅਧਿਕਰਣ ਕਾਰਕ ਰੂਪ {ਮੰਦਰਿ} ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਹੈ । ਜਦੋਂ ਪ੍ਰਭੂ ਨੂੰ ਚੰਗਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਜੀਵ ਇਸਤ੍ਰੀ ਦੇ ਹਿਰਦੇ ਘਰ ਵਿੱਚ {ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ} ਵਿੱਚ ਆ ਟਿਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜੀਵ ਇਸਤ੍ਰੀ (ਧਨ) ਉਤਾਵਲੀ ਹੋ ਕੇ ਉਸ ਹਰੀ ਦੇ ਗੁਣ ਗਾਉਂਦੀ ਹੈ ।
e). ਸਾਕਤ ਠਉਰ ਨਾਹੀ ਹਰਿ ਮੰਦਰ ਜਨਮ ਮਰੈ ਦੁਖੁ ਪਾਇਆ॥ {ਗਗਸ ੧੪੩/੫}
ਅਰਥ ਵਿਚਾਰ: ਮਾਇਆ-ਵੇੜ੍ਹੇ ਪ੍ਰਾਣੀ ਨੂੰ ‘ਹਰਿਮੰਦਰੁ’ ਦੀ ਸੋਝੀ ਨਹੀਂ, ਭਾਵ, ਹਰੀ ਦੇ ਮੰਦਰ (ਮਹੱਲ) ਦੀ ਥਾਂ ਦੀ ਸੋਝੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਜਿਸ ਕਾਰਣ ਉਸ ਜਨਮ ਮਰਨ ਵਿੱਚ ਪਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ । ਹਰਿ ਮੰਦਰ {ਹਰਿਮੰਦਰੁ’ ਸੰਬੰਧ ਕਾਰਕ ਵਿੱਚ ਵਰਤਿਆਂ ‘ਹਰਿਮੰਦਰ’ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਹੈ} – ਹਰੀ ਦੇ ਮੰਦਰ ਦੀ ।
ਸ). ਹਰਿ ਕਾ ਮੰਦਰੁ ਸੋਹਣਾ ਕੀਆ ਕਰਣੈਹਾਰਿ॥ {ਗਗਸ ੫੭/੮}
ਅਰਥ ਵਿਚਾਰ: ਸ਼ਰੀਰ ਹਰੀ ਦਾ ਮੰਦਰੁ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਰਚਣਨਾਹੇ ਨੇ ਆਪ ਹੀ ਅਜਿਹਾ ਬਣਾਇਆ ਹੈ । ਕਰਣੈਹਾਰਿ- {ਕਰਤਾ ਕਾਰਕ ਇੱਕ-ਵਚਨ} ਰਚਣਹਾਰੇ ਨੇ ।
ਧੰਨੁ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਪਾਤਿਸ਼ਾਹ ਜੀ ਦੀ ਬਾਣੀ ਵਿੱਚ ‘ਹਰਿਮੰਦਰੁ’
ਰਾਮਕਲੀ ਕੀ ਵਾਰ ਮ:੩॥ ਪਉੜੀ॥ 
a). ਹਰਿ ਕਾ ਮੰਦਰੁ ਆਖੀਐ ਕਾਇਆ ਕੋਟੁ ਗੜੁ॥  {ਗਗਸ ੯੫੨/੫}
ਅਰਥ ਵਿਚਾਰ: ਕਾਇਆ ਨੂੰ ਹਰੀ ਦੇ ਰਹਿਣ ਵਾਸਤੇ ਕਿਲ੍ਹਾ ਅਤੇ ਮੰਦਰੁ (ਘਰ) ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਕੋਟੁ ਗੜੁ- ਕਿਲ੍ਹਾ ।
ਅ).  ਹਰਿ ਕਾ ਮੰਦਰੁ ਸਰੀਰੁ ਅਤਿ ਸੋਹਣਾ ਹਰਿ ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਦਿੜੁ॥
{ਗਗਸ ੯੫੨/੬}
ਅਰਥ ਵਿਚਾਰ: ਹਰਿ ਕਾ ਮੰਦਰੁ=ਹਰਿਮੰਦਰੁ । ਸ਼ਰੀਰ ਨੂੰ ਹੀ ਹਰੀ ਦਾ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਮੰਦਰ ਸਮਝ ਅਤੇ ਹਰੀ ਦੀ ਯਾਦ ਨੂੰ ਪੱਕਾ ਕਰ ।
e). ਪਉੜੀ॥ ਹਰਿਮੰਦਰੁ ਸੋਈ ਆਖੀਐ ਜਿਥਹੁ ਹਰਿ ਜਾਤਾ॥ 
ਮਨਮੁਖ ਹਰਿਮੰਦਰ ਕੀ ਸਾਰ ਨ ਜਣਨੀ ਤਿਨੀ ਜਨਮੁ ਗਵਾਤਾ॥ {ਗਗਸ ੯੫੩/੭}
ਅਰਥ ਵਿਚਾਰ: ਭਾਵੇਂ ਸਾਰੇ ਸ਼ਰੀਰ ਹੀ ਹਰੀ ਦੇ ਨਿਵਾਸ ਲਈ ਘਰ ਹਨ ਪਰ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਉਹ ਸ਼ਰੀਰ ਹੀ ਅਸਲੀ ‘ਹਰਿਮੰਦੁ’ ਹੈ ਜਿਸ ਰਾਹੀਂ ਕਰਤਾ ਪੁਰਖ ਦੀ ਪਛਾਣ ਅਤੇ ਉਸ ਨਾਲ਼ ਸਾਂਝ ਬਣਦੀ ਹੈ ।
ਗੁਰੂ ਦੀ ਬਖ਼ਸ਼ੀ ਮੱਤਿ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਮਨ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਤੁਰਨ ਵਾਲ਼ੇ ਇਸ ਸ਼ਰੀਰ ‘ਹਰਿਮੰਦਰੁ’ ਦੀ ਕੀਮਤਿ ਨਾ ਜਣਦੇ ਹੋਏ ਆਪਣਾ ਜਨਮ ਅਜਾਈਂ ਬਿਤਾ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।
ਹੇਠਾਂ ਸ ਤੋਂ ਜ ਤਕ ਪ੍ਰਮਾਣ ਤੀਜੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਬਾਣੀ ਗਗਸ ਪੰਨਾਂ ੧੩੪੬ ਤੋਂ ਹਨ-
ਸ). ਗੁਰ ਪਰਸਾਦੀ ਵੇਖੁ ਤੂ ਹਰਿ ਮੰਦਰੁ ਤੇਰੈ ਨਾਲਿ ॥ 
ਅਰਥ ਵਿਚਾਰ: ਗੁਰੂ ਗਿਆਨ ਦੇ ਸਹਾਰੇ ਸੋਚ ਕੇ ਦੇਖ ‘ਹਰਿਮੰਦਰੁ’ (ਰੱਬ ਦਾ ਟਿਕਾਣਾਂ) ਤਾਂ ਤੇਰੇ ਅੰਦਰ ਹੀ ਹੈ ।
ਕਿਸੇ ਸਿਆਣੇ ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ-
ਦੇਖੀਂ ਨੀ ਦੇਖੀਂ ਅੜੀਏ ਤੇਰੇ ਅੰਦਰ ਬੈਠਾ ਕਉਣ।
ਬਾਹਰ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲੱਭਦੀ ਏਂ ਕਿਤੇ ਓਹੀ ਸੱਜਣ ਨਾ ਹੋਣ!
ਹ). ਹਰਿ ਮੰਦਰੁ ਸਬਦੇ ਖੋਜੀਐ ਹਰਿ ਨਾਮੋ ਲੇਹੁ ਸਮਾਲਿ ॥੧॥ 
ਅਰਥ ਵਿਚਾਰ: ਹਰੀ ਨਾਮ ਦੀ ਯਾਦ ਬਣਾਈ ਰੱਖ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਵਿੱਚ ‘ਹਰਿਮੰਦਰੁ’ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰੋਂ ਲੱਭ । ਇਹ ਕੋਈ ਇੱਟਾਂ ਵੱਟਿਆਂ ਦਾ ਕੋਠਾ ਜਾਂ ਮਹੱਲ ਨਹੀਂ ਹੈ ਜੋ ਬਾਹਰ ਬਣਿਆਂ ਹੋਇਆ ਦਿਸਦਾ ਹੈ ।
ਕ). ਹਰਿ ਮੰਦਰੁ ਏਹੁ ਸਰੀਰੁ ਹੈ ਗਿਆਨਿ ਰਤਨਿ ਪਰਗਟੁ ਹੋਇ ॥ ਮਨਮੁਖ ਮੂਲੁ ਨ ਜਾਣਨੀ ਮਾਣਸਿ ਹਰਿ ਮੰਦਰੁ ਨ ਹੋਇ ॥੨॥
ਅਰਥ ਵਿਚਾਰ: ਮਨੁੱਖੀ ਸ਼ਰੀਰ ਹੀ ‘ਹਰਿਮੰਦਰੁ’ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀ ਸੂਝ ਗੁਰੂ ਬਖ਼ਸ਼ੇ ਗਿਆਨ ਰਾਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਮਨਮੁਖ ਰੱਬ ਨਾਲ਼ ਸਾਂਝ ਨਹੀਂ ਬਣਾਉਂਦੇ ਅਤੇ ਤਾਂ ਹੀ ਉਹ ਆਖਦੇ ਫਿਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ‘ਹਰਿਮੰਦਰੁ’ (ਰੱਬ ਦਾ ਘਰੁ) ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਅੰਦਰ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ । ਮਾਣਸਿ- {ਅਧਿਕਰਣ ਕਾਰਕ} ਮਨੁੱਖੀ ਸ਼ਰੀਰ ਵਿੱਚ ।
ਖ). ਹਰਿ ਮੰਦਰੁ ਹਰਿ ਜੀਉ ਸਾਜਿਆ ਰਖਿਆ ਹੁਕਮਿ ਸਵਾਰਿ ॥ 
ਅਰਥ ਵਿਚਾਰ: ਮਨੁੱਖਾ ਸ਼ਰੀਰ ਨੂੰ ਹਰੀ ਨੇ ਆਪ ਹੀ ‘ਹਰਿਮੰਦਰੁ’ ਬਣਾ ਕੇ ਸਜਾ-ਸਵਾਰ ਕੇ ਰੱਖਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ।
ਗ). ਹਰਿ ਮੰਦਰੁ ਸਬਦੇ ਸੋਹਣਾ ਕੰਚਨੁ ਕੋਟੁ ਅਪਾਰ ॥੪॥ 
ਅਰਥ ਵਿਚਾਰ: ਗੁਰੂ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਬਰਕਤ ਨਾਲ਼ ਜਿਸ ਨੇ ਵੀ ਸ਼ਰੀਰ ‘ਹਰਿਮੰਦਰੁ’ ਨੂੰ ਆਤਮਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸੁੰਦਰ ਬਣਾ ਲਿਆ ਉਸ ਦਾ ਇਹ ‘ਹਰਿਮੰਦਰੁ’ ਮਾਨੋ ਅਪਾਰ (ਬਿਅੰਤ) ਹਰੀ ਨਿਵਾਸ ਲਈ ਸੋਨੇ ਦਾ ਕਿਲ੍ਹਾ ਹੀ ਬਣ ਗਿਆ ।
ਘ). ਹਰਿ ਮੰਦਰੁ ਏਹੁ ਜਗਤੁ ਹੈ ਗੁਰ ਬਿਨੁ ਘੋਰੰਧਾਰ॥
ਅਰਥ ਵਿਚਾਰ: ਇਹ ਸਾਰਾ ਜਗਤ ਵੀ ਹਰੀ ਦਾ ਮੰਦਰੁ ਹੀ ਹੈ ਪਰ ਗੁਰੂ ਬਖ਼ਸ਼ੀ ਆਤਮਕ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸੂਝ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਮਨ ਵਿੱਚ ਅਗਿਆਨਤਾ ਦਾ ਹਨ੍ਹੇਰਾ ਹੀ ਬਣਿਆਂ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਭੇਤ ਦਾ (ਹਰਿ ਮੰਦਰ ਦਾ) ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦਾ ।
ਙ). ਹਰਿ ਮੰਦਰ ਮਹਿ ਨਾਮੁ ਨਿਧਾਨੁ ਹੈ ਨਾ ਬੂਝਹਿ ਮੁਗਧ ਗਵਾਰ ॥ ਗੁਰ ਪਰਸਾਦੀ ਚੀਨਿ@ਆ ਹਰਿ ਰਾਖਿਆ ਉਰਿ ਧਾਰਿ ॥੭॥ 
ਅਰਥ ਵਿਚਾਰ: ਇਸ ਸ਼ਰੀਰ ‘ਹਰਿਮੰਦਰੁ’ ਵਿੱਚ ਨਾਮ ਦਾ ਖ਼ਜ਼ਾਨਾ ਹੈ ਪਰ ਮੂਰਖਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਭੇਤ ਦਾ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦਾ । ਗੁਰੂ-ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਗਿਆਨ ਨਾਲ਼ ਜਿਸ ਨੇ ਇਹ ਭੇਤ ਸਮਝਿਆ ਉਸ ਨੇ ਇਸ ਖ਼ਜ਼ਾਨੇ ਦੀ ਸੰਭਾਲ਼ ਦਾ ਉੱਦਮ ਕੀਤਾ ਹੈ ।
ਚ). ਹਰਿ ਮੰਦਰੁ ਹਰਿ ਕਾ ਹਾਟੁ ਹੈ ਰਖਿਆ ਸਬਦਿ ਸਵਾਰਿ ॥ ਤਿਸੁ ਵਿਚਿ ਸਉਦਾ ਏਕੁ ਨਾਮੁ ਗੁਰਮੁਖਿ ਲੈਨਿ ਸਵਾਰਿ ॥੯॥ 
ਅਰਥ ਵਿਚਾਰ: ਤੀਜੇ ਗੁਰੂ ਪਾਤਿਸ਼ਾਹ ਜੀ ਅਨੁਸਾਰ ਇਹ ਸ਼ਰੀਰ ਹਰੀ ਦਾ ਮੰਦਰ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਹਰੀ ਦੇ ਨਾਮ ਦਾ ਹੱਟ ਹੈ । ਇਸ ਸ਼ਰੀਰ ‘ਹਰਿਮੰਦਰੁ’ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਗਿਆਨ ਨਾਲ਼ ਆਤਮਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸਵਾਰ ਕੇ ਰੱਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਸ਼ਰੀਰ ਹੱਟ ਵਿੱਚ ਨਾਮ ਦਾ ਸਉਦਾ ਪਿਆ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਦੇ ਸਨਮੁਖ ਰਹਿਣ ਵਾਲ਼ੇ ਹੀ ਵਣਜਦੇ ਹਨ ।
ਛ). ਹਰਿ ਮੰਦਰ ਮਹਿ ਮਨੁ ਲੋਹਟੁ ਹੈ ਮੋਹਿਆ ਦੂਜੈ ਭਾਇ ॥ ਪਾਰਸਿ ਭੇਟਿਐ ਕੰਚਨੁ ਭਇਆ ਕੀਮਤਿ ਕਹੀ ਨ ਜਾਇ ॥੧੦॥
ਅਰਥ ਵਿਚਾਰ: ਹਰਿਮੰਦਰੁ+ਮਹਿ=ਹਰਿਮੰਦਰ ਮਹਿ ।ਸ਼ਰੀਰ ਹਰੀ ਦਾ ਮੰਦਰ ਹੈ । ਮੋਹ ਮਾਇਆ ਵਿੱਚ ਫਸਿਆ ਮਨ ਇਸ ਹਰੀ ਦੇ ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਲੋਹਾ ਹੀ ਬਣਿਆਂ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ । ਜੇ ਗੁਰੂ ਪਾਰਸ ਤੋਂ ਗਿਆਨ ਦਾ ਚਾਨਣ ਲੈ ਲਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਹ ਮਨ ਲੋਹੇ ਤੋਂ ਸੋਨਾ (ਮੰਦੇ ਤੋਂ ਚੰਗਾ) ਕੀਮਤੀ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ ।
ਜ). ਹਰਿ ਮੰਦਰ ਮਹਿ ਹਰਿ ਵਸੈ ਸਰਬ ਨਿਰੰਤਰਿ ਸੋਇ ॥ ਨਾਨਕ ਗੁਰਮੁਖਿ ਵਣਜੀਐ ਸਚਾ ਸਉਦਾ ਹੋਇ ॥੧੧॥੧॥ 
ਅਰਥ ਵਿਚਾਰ: ਜਿਹੜਾ ਹਰੀ ਸਰਬ ਨਿਵਾਸੀ ਹੈ ਉਹ ਸ਼ਰੀਰ ‘ਹਰਿਮੰਦਰੁ’ ਵਿੱਚ ਵੀ ਵਸਦਾ ਹੈ । ਗੁਰੂ ਦੇ ਗਿਆਨ ਰਾਹੀਂ ਹੀ ਇਸ ਸ਼ਰੀਰ ਵਿੱਚ ਸਦਾ ਕਾਇਮ ਰਹਿਣ ਵਾਲ਼ਾ ਨਾਮ ਦਾ ਸਉਦਾ ਵਣਜਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।
‘ਹਰਿਮੰਦਰੁ’= ਹਰੀ ਦਾ ਘਰੁ ।ਹਰਿਮੰਦਰ ਮਹਿ= ਹਰੀ ਦੇ ਘਰ ਵਿੱਚ। 
‘ਹਰਿਮੰਦਰ ਮਹਿ’ ਵਿੱਚ ਸ਼ਬਦ ‘ਹਰਿਮੰਦਰੁ’ ਹੀ ਹੈ ਪਰ ‘ਮਹਿ’ ਸੰਬੰਧਕ ਦੇ ਕਾਰਣ /ਰੁ/ ਤੋਂ /ਰ/ ਧੁਨੀ ਹੋ ਗਈ ਹੈ । 
ਝ). ਹਰਿ ਮੰਦਰੁ ਹਰਿ ਸਾਜਿਆ ਹਰਿ ਵਸੈ ਜਿਸੁ ਨਾਲਿ॥ {ਗਗਸ ੧੪੧੮/੧੮}
ਅਰਥ ਵਿਚਾਰ: ਮਨੁੱਖੀ ਸ਼ਰੀਰ ਨੂੰ ਹਰੀ ਨੇ ਆਪਣਾ ਮੰਦਰੁ ਆਪ ਹੀ ਬਣਾਇਆ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਹ ਆਪ ਨਿਵਾਸ ਰੱਖਦਾ ਹੈ । 
ਞ). ਕਾਇਆ ਹਰਿ ਮੰਦਰੁ ਹਰਿ ਆਪਿ ਸਵਾਰੇ॥ਤਿਸੁ ਵਿਚਿ ਹਰਿ ਜੀਉ ਵਸੈ ਮੁਰਾਰੇ॥ ਗੁਰ ਕੈ ਸਬਦਿ ਵਣਜਨਿ ਵਾਪਾਰੀ ਨਦਰੀ ਆਪਿ ਮਿਲਾਇਦਾ॥ {ਗਗਸ ੧੦੫੯/੧੭} 
ਅਰਥ ਵਿਚਾਰ: ਸ਼ਰੀਰ ਹਰੀ ਦਾ ਮੰਦਰੁ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਹਰੀ ਨੇ ਆਪ ਹੀ ਆਪਣੇ ਬੈਠਣ ਲਈ ਸਵਾਰਿਆ ਹੈ । ਗੁਰੂ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਗਿਆਨ ਰਾਹੀਂ ਜੋ ਹਰੀ-ਨਾਮ ਦਾ ਵਾਪਾਰ ਇਸ ਸ਼ਰੀਰ ਵਿੱਚ ਕਰਦੇ ਹਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹਰੀ ਆਪਣੀ ਯਾਦ ਬਖ਼ਸ਼ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ।
ਧੰਨੁ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਪਾਤਿਸ਼ਾਹ ਜੀ ਦੀ ਬਾਣੀ ਵਿੱਚ ‘ਹਰਿਮੰਦਰੁ’
‘ਹਰਿ’ ਅਤੇ ‘ਮੰਦਰੁ’ ਸ਼ਬਦ ਇਕੱਠੇ ਵਰਤੇ ਹੋਏ ਨਹੀਂ ਮਿਲ਼ਦੇ ਪਰ ਮੰਦਰ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਮਿਲ਼ਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਤੋਂ ‘ਹਰਿਮੰਦਰੁ’ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਅਰਥਾਂ ਦਾ ਬੋਧ ਜ਼ਰੂਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਕੋਈ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਬਣਿਆਂ ਇੱਟਾਂ ਪੱਥਰਾਂ ਦਾ ਕੋਠਾ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਸ਼ਰੀਰ ਹੀ ਹਰੀ ਦਾ ਮੰਦਰ ਹੈ । ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪ੍ਰਮਾਣ ਵਿਚਾਰ ਗੋਚਰੇ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ-
a). ਰਾਮ ਨਾਮੁ ਰਤਨ ਕੋਠੜੀ ਗੜ ਮੰਦਰਿ ਏਕ ਲੁਕਾਨੀ॥
ਸਤਿਗੁਰੁ ਮਿਲੈ ਤ ਖੋਜੀਐ ਮਿਲਿ ਜੋਤੀ ਜੋਤਿ ਸਮਾਨੀ॥ {ਗਗਸ ੧੧੭੮/੪}
ਅਰਥ ਵਿਚਾਰ: ਰਤਨ ਕੋਠੜੀ- ਵਧੀਆ ਆਤਮਕ ਗੁਣਾ ਦਾ ਖ਼ਜ਼ਾਨਾ । ਗੜ ਮੰਦਰਿ- ਸ਼ਰੀਰ ਕਿਲ੍ਹੇ (ਮੰਦਰ) ਵਿੱਚ । ਲੁਕਾਨੀ- ਗੁਪਤ ਹੈ ।ਇਸ ਖ਼ਜ਼ਾਨੇ ਦੀ ਖੋਜ ਗੁਰੂ ਦੇ ਬਖ਼ਸ਼ੇ ਸ਼ਬਦ-ਗਿਆਨ ਨਾਲ਼ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਦ ਰੱਬੀ ਜੋਤਿ ਵਿੱਚ ਲੀਨ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ । 
ਅ). ਮਨੁ ਖਿਨੁ ਖਿਨੁ ਭਰਮਿ ਭਰਮਿ ਬਹੁ ਧਾਵੈ ਤਿਲੁ ਘਰਿ ਨਹੀ ਵਾਸਾ ਪਾਈਐ ॥ ਗੁਰਿ ਅੰਕਸੁ ਸਬਦੁ ਦਾਰੂ ਸਿਰਿ ਧਾਰਿਓ ਘਰਿ ਮੰਦਰਿ ਆਣਿ ਵਸਾਈਐ ॥੧॥ {ਗਗਸ ੧੧੭੯/੪}
ਅਰਥ ਵਿਚਾਰ: ਘਰਿ- ਸ਼ਰੀਰ ਘਰ ਵਿੱਚ । ਘਰਿ ਮੰਦਰਿ- ਸ਼ਰੀਰ ਮੰਦਰ ਵਿਚ । ਮਨ ਭਟਕਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸ਼ਰੀਰ ਘਰ ਵਿੱਚ ਟਿਕਿਆ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦਾ । ਗੁਰੂ ਨੇ {ਗੁਰਿ-ਅਧਿਕਰਣ ਕਾਰਕ} ਜਿਸ ਦੇ ਸਿਰ ਉੱਤੇ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਅੰਕੁਸ਼ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਉਸ ਦੇ ਮਨ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਸ਼ਰੀਰ ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਟਿਕਾ ਦਿੱਤਾ ।
ਸ).  ਜਿਤੁ ਗ੍ਰਿਹਿ ਮੰਦਰਿ ਹਰਿ ਹੋਤੁ ਜਾਸੁ ਤਿਤੁ ਘਰਿ ਆਨਦੋ ਆਨੰਦੁ ਭਜੁ ਰਾਮ ਰਾਮ ਰਾਮ ॥  {ਗਗਸ ੧੨੯੭/੪}
ਅਰਥ ਵਿਚਾਰ: ਗ੍ਰਿਹਿ- {ਅਧਿਕਰਣ ਕਾਰਕ} ਸ਼ਰੀਰ ਘਰ ਵਿੱਚ । ਮੰਦਰਿ- {ਅਧਿਕਰਣ ਕਾਰਕ} ਸ਼ਰੀਰ ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ । ਜਿਸ ਸ਼ਰੀਰ ਮੰਦਰ (ਘਰ) ਵਿੱਚ ਹਰੀ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤਿ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਉਸ ਸ਼ਰੀਰ ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਆਤਮਕ ਖੇੜਾ ਬਣਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ।
ਹ). ਕਾਇਆ ਨਗਰਿ ਵਸਿਓ ਘਰਿ ਮੰਦਰਿ ਜਪਿ ਸੋਭਾ ਗੁਰਮੁਖਿ ਕਰਪਫਾ ॥ ਹਲਤਿ ਪਲਤਿ ਜਨ ਭਏ ਸੁਹੇਲੇ ਮੁਖ ਊਜਲ ਗੁਰਮੁਖਿ ਤਰਫਾ ॥੨॥
ਅਰਥ ਵਿਚਾਰ: ਕਾਇਆ ਨਗਰਿ- ਸ਼ਰੀਰ ਨਗਰ ਵਿੱਚ । ਘਰਿ ਮੰਦਰਿ- ਸ਼ਰੀਰ ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ । ਕਰਪਫਾ- ਕਰਦੇ ਹਨ । ਤਰਫਾ- ਤਰਦੇ ਹਨ । ਸ਼ਰੀਰ ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਹਰੀ ਵਸਦਾ ਹੈ ਪਰ ਗੁਰੂ ਸਨਮੁਖੀਏ ਹੀ ਹਰੀ ਦੀ ਸ਼ੋਭਾ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਐਸੇ ਗੁਰਮੁਖ ਲੋਕ ਪ੍ਰਲੋਕ ਵਿੱਚ ਉੱਜਲ ਮੁੱਖ ਨਾਲ਼ ਸੁਖੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਭਵਸਾਗਰ ਤਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।
ਧੰਨੁ ਗੁਰੂ ਅਰਜੁਨ ਪਾਤਿਸ਼ਾਹ ਜੀ ਦੀ ਬਾਣੀ ਵਿੱਚ ‘ਹਰਿਮੰਦਰੁ’
a). ਹਰਿਮੰਦਰੁ ਹਰਿ ਜੀਉ ਸਾਜਿਆ ਮੇਰੇ ਲਾਲ ਜੀਉ ਹਰਿ ਤਿਸੁ ਮਹਿ ਰਹਿਆ ਸਮਾਏ ਰਾਮ॥ {ਗਗਸ ੫੪੨/੧੧}
ਅਰਥ ਵਿਚਾਰ: ਉੱਪਰੋਕਤ ਝ). ਹਰਿ ਮੰਦਰੁ ਹਰਿ ਸਾਜਿਆ ਹਰਿ ਵਸੈ ਜਿਸੁ ਨਾਲਿ॥ {ਗਗਸ ੧੪੧੮/੧੮} ਅਨੁਸਾਰ ਜੋ ਤੀਜੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਵਲੋਂ ਲਿਖੀ ਪੰਕਤੀ ਹੈ ਉਹ ਪੰਜਵੇਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਵਲੋਂ ਲਿਖੀ ਪੰਕਤੀ ਨਾਲ਼ ਮੇਲ਼ ਖਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਅਰਥ ਦੋਹਾਂ ਪੰਕਤੀਆਂ ਦੇ ਇੱਕੋ ਜਿਹੇ ਹੀ ਹਨ । 
ਅ). ਹਰਿ ਜਪੇ ਹਰਿਮੰਦਰੁ ਸਾਜਿਆ ਸੰਤ ਭਗਤ ਗੁਣ ਗਾਵਹਿ ਰਾਮ॥ {ਗਗਸ ੭੮੧/੧੨}
ਅਰਥ ਵਿਚਾਰ: ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਇਹ ਸ਼ਰੀਰ ਰੂਪੀ ਘਰ (ਹਰਿਮੰਦਰੁ) ਹਰੀ ਨੇ ਨਾਮ ਜਪਣ ਲਈ ਬਣਾਇਆ ਹੈ ।ਇਸ ਸ਼ਰੀਰ ਘਰ ਵਿੱਚ ਸੰਤ ਅਤੇ ਭਗਤ ਜਨ ਹਰੀ ਦੇ ਗੁਣ ਗਾਉਂਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ । ਹਰਿ ਜਪੇ- ਹਰੀ ਦਾ ਨਾਮ ਜਪਣ ਲਈ । ਉੱਪਰੋਕਤ ਝ ਭਾਗ ਵਿੱਚ ਵੀ ਤੀਜੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਜੀ ਵਲੋਂ ਵਰਤੇ ‘ਹਰਿਮੰਦਰੁ ਸਾਜਿਆ’ ਸ਼ਬਦ ਪੰਜਵੇਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਭੀ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਵਰਤੇ ਹਨ ।
e). ਹਰਿ ਕਾ ਮੰਦਰੁ ਤਿਸੁ ਮਹਿ ਲਾਲੁ॥ ਗੁਰਿ ਖੋਲਿਆ ਪੜਦਾ ਦੇਖਿ ਭਈ ਨਿਹਾਲੁ॥ {ਗਗਸ ੮੦੧/੧੨}
ਅਰਥ ਵਿਚਾਰ: ਸ਼ਰੀਰ ਹਰੀ ਦਾ ਨਿਵਾਸ ਅਸਥਾਨ ਹੈ ਜਿਸ ਉਹ ਕੀਮਤੀ ਲਾਲ ਹਰੀ ਵਸਦਾ ਹੈ । ਜਦੋਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਜੀਵ ਇਸਤ੍ਰੀ ਦੇ ਭਰਮ ਭੁਲੇਖੇ ਦਾ ਪੜਦਾ ਖੋਲ੍ਹਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਸ਼ਰੀਰ ਦੇ ਅੰਦਰੋਂ ਹੀ ਇੱਥੇ ਵਸਦੇ ਲਾਲ ਨੂੰ ਸੁਰਤੀ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਨਾਲ਼ ਦੇਖ ਕੇ ਉਹ ਨਿਹਾਲ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
ਸ). ਕਰਿ ਅਪੁਨੀ ਦਾਸੀ ਮਿਟੀ ਉਦਾਸੀ ਹਰਿ ਮੰਦਰਿ ਥਿਤਿ ਪਾਈ॥ {ਗਗਸ ੭੮੨/੧੨}
ਅਰਥ ਵਿਚਾਰ:
ਹਰੀ ਨੇ ਜੀਵ ਇਸਤ੍ਰੀ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਦਾਸੀ ਬਣਾ ਕੇ ਉਸ ਦੇ ਅੰਦਰੋਂ ਮੋਹ ਮਾਇਆ ਦੀ ਭਟਕਣਾ ਮਿਟਾ ਦਿੱਤੀ । ਉਸ ਜੀਵ ਇਸਤ੍ਰੀ ਨੇ ਹਰੀ ਦੇ ਬਣਾਏ ਇਸ ਸ਼ਰੀਰ-ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਟਿਕਾਉ ਬਣਾ ਲਿਆ । ਮੰਦਰਿ- {ਅਧਿਕਰਣ ਕਾਰਕ} ਸ਼ਰੀਰ-ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ।
ਸਿੱਟਾ: ਗੁਰਬਾਣੀ ਅਨੁਸਾਰ ‘ਹਰਿਮੰਦਰੁ’ ਕਿਸੇ ਇਮਾਰਤ ਦਾ ਨਾਂ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ-ਸ਼ਰੀਰ ਹੀ ਹਰੀ ਦਾ ਮੰਦਰੁ (ਟਿਕਾਣਾ) ਜਾਂ ਘਰ ਹੈ ।
ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਜੈ ਜੈਕਾਰ!

————————————————————————————————————————-

Note:  Only Professor Kashmira Singh is aware if this article has been published somewhere else also.

ਨੋਟ :  ਵੈੱਬ ਸਾਇਟ ਤੇ ਛਪੇ ਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਲੇਖਕਾਂ ਦੇ ਅਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਹਨ । ਸੰਪਾਦਕੀ ਬੋਰਡ ਦਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ  ਸਹਿਮਤ ਹੌਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ।

The Month Of Vaisakh – ਵਿਸਾਖ ਦਾ ਮਹੀਨਾ

 (Its English version is at the end) 

           ਵਿਸਾਖ ਖਾਲਸੇ ਦਾ ਜਨਮ ਮਹੀਨਾ ਹੈ; ਦਸਮੇਸ਼ ਜੀ ਨੇ ਇਸ ਮਹੀਨੇ ਇਨਸਾਫ ਲਈ ਨਿੱਡਰਤਾ ਭਰੀ  ਅਤੇ ਸਾਰੀ ਲੋਕਾਈ ਦੇ ਭਲੇ ਲਈ ਮਰ ਮਿਟਨ ਵਾਲੀ ਫੌਜ ਬਣਾਈ ਸੀ: ਖਾਲਸਾ | ਪੰਜਵੇਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਇਸੇ ਮਹੀਨੇ ਵਿਚ ਸਭ  ਸੰਗਤਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭ ਜੀ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਦੀ ਖਾਤਰ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਸ ਮਹੀਨੇ ਦੁਖੀ ਉਹ ਹਨ ਜੋ ਪ੍ਰਭ ਜੀ ਨਾਲੋਂ ਟੁਟੇ ਹੋਏ ਹਨ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬੇਤਾਬੀ ਪ੍ਰਭਜੀ ਬਿਨਾਂ ਕਿਵੇਂ ਜਾਵੇ ? ਜੋ ਪ੍ਰਭ ਜੀ ਵਿਚ ਜੁੜੇ ਬੈਠੇ ਹਨ, ਉਹ ਸ਼ਿਲਾਗਾ ਯੋਗ ਹਨ | ਦਸ਼ਮੇਸ਼ ਦਾ ਖਾਲਸਾ ਸਿਰਜਣ ਦਾ ਕਦਮ  ਅਤੇ ਪੰਜਵੇਂ ਗੁਰੂਜੀ  ਦੀ ਸਭ  ਸੰਗਤਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭ ਜੀ ਨਾਲ  ਜੋੜਨ ਦੀ ਅਰਦਾਸ  ਸਿਖਾਂ ਦੀ ਹੀ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ  ਸਭਨਾ ਲਈ ਸੰਸਾਰੀ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿਚ ਸੱਚ ਨੂੰ ਊਚਾ ਰੱਖਣ ਦੇ ਉਪਰਾਲੇ ਹਨ | ਬਾਰਾਮਾਹ ਦਾ ਇਹ ਹਿੱਸਾ ਅੰਗ 133  ਤੇ ਦਰਜ ਹੈ :

ਵੈਸਾਖਿ ਧੀਰਨਿ ਕਿਉ ਵਾਢੀਆ ਜਿਨਾ ਪ੍ਰੇਮ ਬਿਛੋਹੁ ॥ ਹਰਿ ਸਾਜਨੁ ਪੁਰਖੁ ਵਿਸਾਰਿ ਕੈ ਲਗੀ ਮਾਇਆ ਧੋਹੁ ॥ ਪੁਤ੍ਰ ਕਲਤ੍ਰ ਨ ਸੰਗਿ ਧਨਾ ਹਰਿ ਅਵਿਨਾਸੀ ਓਹੁ ॥ ਪਲਚਿ ਪਲਚਿ ਸਗਲੀ ਮੁਈ ਝੂਠੈ ਧੰਧੈ ਮੋਹੁ ॥ ਇਕਸੁ ਹਰਿ ਕੇ ਨਾਮ ਬਿਨੁ ਅਗੈ ਲਈਅਹਿ ਖੋਹਿ ॥ ਦਯੁ ਵਿਸਾਰਿ ਵਿਗੁਚਣਾ ਪ੍ਰਭ ਬਿਨੁ ਅਵਰੁ ਨ ਕੋਇ ॥ ਪ੍ਰੀਤਮ ਚਰਣੀ ਜੋ ਲਗੇ ਤਿਨ ਕੀ ਨਿਰਮਲ ਸੋਇ ॥ ਨਾਨਕ ਕੀ ਪ੍ਰਭ ਬੇਨਤੀ ਪ੍ਰਭ ਮਿਲਹੁ ਪਰਾਪਤਿ ਹੋਇ ॥ ਵੈਸਾਖੁ ਸੁਹਾਵਾ ਤਾਂ ਲਗੈ ਜਾ ਸੰਤੁ ਭੇਟੈ ਹਰਿ ਸੋਇ ॥੩॥ { 133}

ਅਰਥ: ਪ੍ਰਭ ਜੀ ਨੂੰ ਪਤੀ ਤੇ ਜੀਵ ਨੂੰ ਇਸਤਰੀ ਦੀ ਉਪਮਾ ਦੇਕੇ ਸਾਹਿਬ ਸਮਝਾਉਂਦੇ ਹਨ  ਕਿ ਵਿਸਾਖ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਭਲਾਂ ਉਹ ਕਿਵੇਂ ਧੀਰਜ ਰੱਖਣ ਜੋ (ਪਤੀ ਤੋਂ) ਵਿਛੜੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ ? (ਕੀ ਕਰਨ ਵਿਚਾਰੀਆਂ ?) ਮਾਇਆ ਦੇ ਪਿਆਰ ਵਿੱਚ  ਗਲਤਾਨ ਹੋਕੇ  ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਨੂੰ ਭੁਲਾ ਬੈਠੀਆਂ ਹਨ | (ਓਹਨਾ ਨੂੰ ਜਾਣ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ) ਅੰਤ ਵਿੱਚ, ਅੱਟਲ ਪਤੀ ਪ੍ਰਭੂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ, ਨਾ ਪੁੱਤਰ, ਨਾ ਜੀਵਨ ਸਾਥੀ, ਅਤੇ ਨਾ ਧਨ ਸਾਥ ਦੇਂਦਾ ਹੈ | (ਇਹ ਹਾਲ ਸਭ ਦਾ ਹੈ ) ਸਾਰੀ ਦੁਨੀਆਂ ਮਾਇਆ ਦੇ ਮੋਹ ਵਿੱਚ ਪੈਕੇ ਝੂਠੇ ਧੰਧਿਆਂ ਵਿੱਚ ਉਲਝੀ ਪਈ ਹੈ| ਪ੍ਰਭ ਜੀ ਦੇ ਨਾਮ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ, ਇਥੇ ਜੋ ਕੁਝ ਵੀ ਖਟਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਸਭ ਖੋਹ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ |   ਪਿਆਰੇ ਪ੍ਰਭ ਜੀ ਨੂੰ ਵਿਸਾਰਕੇ ਖੁਆਰੀ ਹੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਸਾਡਾ ਸੱਚੀਂ  ਹੈ ਹੀ ਕੋਈ ਨਹੀਂ | ਪਰ ਜਿਹੜੇ ਪ੍ਰਭ ਜੀ ਦੇ ਚਰਣੀ ਲੱਗ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਉਹ ਅਸਲ ਸ਼ੋਭਾ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ | ਨਾਨਕ ਦੀ ਇਹ ਬੇਨਤੀ ਹੈ,  “ਪ੍ਰਭ ਜੀ! ਤੁਹਾਡਾ ਦਰਸ ਨਸੀਬ ਹੋਵੇ |” ਇਹ ਵਿਸਾਖ ਤਾਂ ਹੀ  ਸੋਹਣਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਜੇ ਸੰਤਾ ਦੀ (ਸਿਰਫ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸੰਤਾ ਦੀ ਜੋ ਪ੍ਰਭ ਜੀ ਦੇ ਪਿਆਰ ਵਿੱਚ ਖੋਏ ਬੈਠੇ ਹਨ ਨਾ ਕੇ ਧਨ ਇੱਕਠਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ )  ਸੰਗਤ ਮਿਲੀ ਰਹੇ |

           ਮਾਇਆ ਇੱਕ ਨਸ਼ੇ ਵਾਂਗਰ ਹੈ; ਜਦੋਂ ਉਤਰ ਗਿਆ, ਮਨ ਹੋਰ ਨਸ਼ੇ ਲਈ ਭੱਜਦਾ  ਹੈ ਤੇ ਇਸੇ ਦੋੜ  ਵਿਚ ਤਬਾਹੀ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ ਉੱਤੇ ਲਿਜਾ ਖੜ੍ਹਦਾ ਹੈ | ਪਰ  ਪ੍ਰਭਜੀ ਦਾ ਪਿਆਰ ਮਾਇਆ ਨੂੰ ਲੋੜ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੋਰ ਕੁਝ ਸਮਝਣ ਹੀ ਨਹੀਂ ਦੇਂਦਾ | ਫੇਰ ਇਹ ਸਾਧ-ਦਿਲ ਮਾਇਆ ਨੂੰ  ਭਾਰ ਸਮਝਦਾ ਹੈ ਪਰ  ਦੂਸਰੀ ਕਿਸਮ ਦਾ ਮਨ ਮਾਇਆ ਪਿਛੇ ਪਿਆ ਇਸ ਨੂੰ ਪਾਕੇ ਵੀ, ਪਾਗ਼ਲ ਹੋਇਆ ਹੋਰ ਪਾਉਣ ਵਿਚ ਸੜ ਮਰਦਾ ਹੈ |ਸਾਹਿਬ ਅਰਦਾਸ ਕਰਦੇ ਹਨ  ਪ੍ਰਭ ਜੀ ਕੋਲ,  “ਆਪਣੀ ਮੇਹਰ ਨਾਲ ਸਭ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਜੋੜੋ ਕਿਉਂਕਿ  ਤੁਹਾਡੀ ਯਾਦ ਵਿਚ ਜੀਵਿਆਂ ਦੁੱਖ ਦੁੱਖ ਨਹੀਂ ਲਗਦੇ ਤੇ ਖੁਸ਼ੀ ਹਉਮੈ ਦੀ ਭੇਂਟ ਨਹੀਂ ਚੜ੍ਹਦੀ |”

           ਵੈਸਾਖ ਵਿਚ ਪੌਦੇ ਸਜਦੇ ਹਨ ਨਵੀਆਂ ਕਰੂੰਬਲਾਂ ਨਾਲ; ਖਾਲਸਾ ਸਜਦਾ ਹੈ ਸੱਚ, ਇਨਸਾਫ ਅਤੇ ਧਕੇ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿਚ  ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਜੀ ਦਾ ਭਗਤ ਸਜਦਾ ਹੈ ਪ੍ਰਭਜੀ ਦੇ ਰੰਗ ਵਿਚ; ਉਸਦੀ ਨਜਰ ਦਯਾ ਨਾਲ ਭਰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਉਸਨੂੰ  ਜ਼ਰੇ ਜ਼ਰੇ ਵਿਚ ਪ੍ਰਭਜੀ ਦਾ ਪਹਿਰਾ  ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ | ਇਸੇ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿਚ ਹੁਣ ਵੇਖੋ  ਪਹਿਲੇ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਅੰਗ ੧੧੦੮ ਉਤੇ ਵੈਸਾਖ ਮਹੀਨੇ ਨੂੰ ਲੈਕੇ, ਪ੍ਰਭਜੀ ਦੇ ਪਿਆਰ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਬੁਲੰਦ ਕਰਦੇ ਹਨ:

ਵੈਸਾਖੁ ਭਲਾ ਸਾਖਾ ਵੇਸ ਕਰੇ ॥ ਧਨ ਦੇਖੈ ਹਰਿ ਦੁਆਰਿ ਆਵਹੁ ਦਇਆ ਕਰੇ ॥ ਘਰਿ ਆਉ ਪਿਆਰੇ ਦੁਤਰ ਤਾਰੇ ਤੁਧੁ ਬਿਨੁ ਅਢੁ ਨ ਮੋਲੋ ॥ ਕੀਮਤਿ ਕਉਣ ਕਰੇ ਤੁਧੁ ਭਾਵਾਂ ਦੇਖਿ ਦਿਖਾਵੈ ਢੋਲੋ ॥ ਦੂਰਿ ਨ ਜਾਨਾ ਅੰਤਰਿ ਮਾਨਾ ਹਰਿ ਕਾ ਮਹਲੁ ਪਛਾਨਾ ॥ ਨਾਨਕ ਵੈਸਾਖੀਂ ਪ੍ਰਭੁ ਪਾਵੈ ਸੁਰਤਿ ਸਬਦਿ ਮਨੁ ਮਾਨਾ ॥੬॥ {ਪੰਨਾ 1108}

ਅਰਥ: ਵੈਸਾਖ ਚੰਗਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਮਹੀਨੇ ਵਿਚ ਨਵੀਂਆਂ ਕਰੂੰਬਲਾਂ ਫੁੱਟ ਕੇ ਟਾਹਣੀਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਿੰਗਾਰਦੀਆਂ  ਹਨ ਅਤੇ ਜੀਵ ਇਸਤਰੀ ਦਰ ਤੇ ਪ੍ਰਭਜੀ ਨੂੰ ਉਡੀਕਦੀ ਹੈ ਇਹ ਆਸ ਕਰਕੇ ਕਿ ਪ੍ਰਭਜੀ ਆਉਣ ਦੀ ਦਇਆ ਕਰਨ ( ਦਿਲ ਵਿੱਚ ) ਤੇ ਆਖਦੀ ਹੈ , ” ਘਰ ਆਵੋ ਤਾਂਕਿ ਮੈਂ ਬਿਖਮ ਸੰਸਾਰੀ ਸਮੁੰਦਰ ਤੋਂ ਪਾਰ ਹੋ ਸਕਾਂ ; ਭਲਾਂ ਤੁਹਾਡੇ ਬਿਨਾਂ ਮੇਰੀ ਕੀਮਤ ਕੀ ਹੈ ? ਕੌਡੀ ਦੀ ਵੀ ਨਹੀਂ |   ਜਦੋਂ ਮੈਨੂੰ ਤੁਸਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਸੰਦ ਦੀ ਬਣਾ ਲਿਆ ਫੇਰ ਮੇਰੀ ਕੀਮਤ ਕੌਣ ਪਾ ਸਕਦਾ ਹੈ? ਫੇਰ ਤੁਹਾਨੂੰ ਮੈਂ ਦੂਰ ਨਹੀਂ ਸਮਝਾਂਗੀ ਬਲਕਿ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਹੀ ਸਮਝਾਂਗੀ ਅਤੇ ਇੰਝ ਤੁਹਾਡੇ ਟਿਕਾਣੇ ਨੂੰ ਮੈਂ ਪਾ ਲਵਾਂਗੀ |” ਹੇ ਨਾਨਕ ! ਵੈਸਾਖ ਵਿੱਚ ਉਹ ਜੀਵ ਇਸਤਰੀ ਪ੍ਰਭਜੀ ਨੂੰ ਪਾ ਲੈਂਦੀ ਹੈ ਜੋ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਵਿੱਚ ਸੂਰਤ ਲਾਕੇ  ਆਪਣੇ ਮਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਜੀ ਦੀ ਸਿਫਤ ਵਿੱਚ ਰੁਝਾ  ਲੈਂਦੀ  ਹੈ |

           ਗੱਲ  ਸੁਰਤ  ਤੇ ਆਕੇ ਮੁੱਕਦੀ ਹੈ | ਸੁਰਤ   ਮਾਇਆ ਵਿਚ ਹੈ ਤਦ ਵਹਿਗੁਰੁਜੀ ਤੋਂ ਦੂਰੀ ਵਧਦੀ ਹੈ,  ਥੁੜ੍ਹਚਿਰੀ ਖੁਸ਼ੀ ਅੰਤ ਵਿਚ  ਗ਼ਮ ਨਾਲ ਜੋੜ ਦੇਂਦੀ ਹੈ | ਮਨ ਮਾਇਆ ਵਿਚ ਨੱਚਦਾ ਹੈ ਤੇ ਰੋਂਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ | ਯਾਦ ਰੱਖਣਾ ਕਿ ਸੱਚ ਤੇ ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਦੇ ਰਾਹੇ  ਤੁਰਦਿਆਂ ਕਾਰ ਕਰਕੇ ਜੀਵਨ  ਦਾ ਨਿਰਭੈ ਕਰਨਾ,  ਮਾਇਆ ਨਾਲ ਜੁੜਨਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ | ਕਰਤਾਰ ਜੀ ਦੀ ਦੁਆ ਨਾਲ ਜਦੋਂ ਸੁਰਤ  ਸਿਰਫ ਕਰਤਾਰ ਜੀ ਵਿਚ ਜੁੜਦੀ ਹੈ, ਤਦ ਇਨਸਾਨ ਸ਼ਾਂਤੀ , ਦਇਆ, ਖਿਮਾਂ, ਤੇ ਸਰਬ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਪਿਆਰ  ਨਾਲ ਭਰਕੇ ਜਿਉਂਦਾ ਹੈ | ਸੁਰਤ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਨਾਲ ਇਨਸਾਨ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਦਾ ਹੁਕਮ ਮੰਨਣਾ ਸਿੱਖਦਾ  ਹੈ ਤੇ ਉਸੇ ਮੁਤਾਬਿਕ ਚਲਦਾ ਹੈ | ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਗਮੀਆਂ, ਖੁਸ਼ੀਆਂ, ਦੁੱਖ, ਸੁਖ ਸਭ ਕੁਝ ਉਸਦੇ ਸੁਭਾ ਵਿਚ  ਰਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ | ਉਹ ਮਾਇਆ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿਚ ਜਿਉਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਉਸ ਦੀ ਸੁਰਤ ਅਪਣੇ ਕਾਰਤਾਰਜੀ ਵਿਚ ਹੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ | ਮਾਇਆ ਨਾਲ ਜੱਫੇ ਪਾਉਣ ਵਾਲੇ ਇਸ ਬਲੁੰਦੀ ਉੱਤੇ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਪਹੁੰਚ ਸਕਦੇ |

ਸ਼ੁਭ ਇੱਛਾਵਾਂ !

ਗੁਰਦੀਪ ਸਿੰਘ

www.gursoch.com

The Month Of  Vaisakh

           The month of Vaisakh is Khalsa’s birth month; in this month, Tenth Guru created an army filled with fearlessness to fight tooth and nail for the well being of the world. Fifth Guru, while inspiring the followers to connect to Akalpurakh in his bani ‘Baramaha’, states that in Vaisakh, only those ones endure miseries who are disconnected from the Creator.  Without Ekankar, how their freaked minds can be subsided? Those who are connected to Him have praiseworthy reputation. Tenth Guru’s creating of Khalsa and Fifth Guru’s effort to connect the followers with Akalpurakh are the efforts to elevate the all people up from the Maya world. Fifth Guru’s bani is on 133, SGGS:

Page 133-134

ਵੈਸਾਖਿ ਧੀਰਨਿ ਕਿਉ ਵਾਢੀਆ ਜਿਨਾ ਪ੍ਰੇਮ ਬਿਛੋਹੁ ॥
ਹਰਿ ਸਾਜਨੁ ਪੁਰਖੁ ਵਿਸਾਰਿ ਕੈ ਲਗੀ ਮਾਇਆ ਧੋਹੁ ॥
ਪੁਤ੍ਰ ਕਲਤ੍ਰ ਨ ਸੰਗਿ ਧਨਾ ਹਰਿ ਅਵਿਨਾਸੀ ਓਹੁ ॥
ਪਲਚਿ ਪਲਚਿ ਸਗਲੀ ਮੁਈ ਝੂਠੈ ਧੰਧੈ ਮੋਹੁ ॥
ਇਕਸੁ ਹਰਿ ਕੇ ਨਾਮ ਬਿਨੁ ਅਗੈ ਲਈਅਹਿ ਖੋਹਿ ॥
ਦਯੁ ਵਿਸਾਰਿ ਵਿਗੁਚਣਾ ਪ੍ਰਭ ਬਿਨੁ ਅਵਰੁ ਨ ਕੋਇ ॥
ਪ੍ਰੀਤਮ ਚਰਣੀ ਜੋ ਲਗੇ ਤਿਨ ਕੀ ਨਿਰਮਲ ਸੋਇ ॥
ਨਾਨਕ ਕੀ ਪ੍ਰਭ ਬੇਨਤੀ ਪ੍ਰਭ ਮਿਲਹੁ ਪਰਾਪਤਿ ਹੋਇ ॥
ਵੈਸਾਖੁ ਸੁਹਾਵਾ ਤਾਂ ਲਗੈ ਜਾ ਸੰਤੁ ਭੇਟੈ ਹਰਿ ਸੋਇ ॥੩॥

Vaisākẖ ḏẖīran ki-o vādẖī-ā jinā parem bicẖẖohu.

Har sājan purakẖ visār kai lagī mā-i-ā ḏẖohu.

Puṯar kalṯar na sang ḏẖanā har avināsī oh.

Palacẖ palacẖ saglī mu-ī jẖūṯẖai ḏẖanḏẖai moh.

Ikas har ke nām bin agai la-ī-ah kẖohi.

Ḏa-yu visār vigucẖṇā parabẖ bin avar na ko-e.

Parīṯam cẖarṇī jo lage ṯin kī nirmal so-e.

Nānak kī parabẖ benṯī parabẖ milhu parāpaṯ ho-e.

Vaisākẖ suhāvā ṯāʼn lagai jā sanṯ bẖetai har so-e. ||3||

In essence: How, those brides, who are separated from their Spouse and who have no love for their Spouse, can have stilled minds in this month of Vaisakh. They, being in the love of the deceitful Maya, have forgotten their dear Ekankar, the all-pervading Spouse. One’s son, wife, and the wealth do not go with one but Ekankar, who is imperishable. The entire world suffers through the false love of Maya affairs. Except remembering Ekankar’s name, all other deeds go in vain. Forgetting the merciful Ekankar brings frustration, and without Him, there is none other (who can help us). Those who are attached to my Beloved have pious glory. Nanak prays humbly: Oh Ekankar! Meet me so that I can get that (glory). The month of Vaisakh becomes pleasing if a Sant unites me with Ekankar.  

           Maya is addicting just like any other intoxicant substance; once its effect goes away, the mind runs after it for more and more; consequently, this race takes one to the point of destruction. Prabh’s love doesn’t let the seeker deem wealth as more than a need. The spiritually enlightened one deems Maya as a burden; however, its lover eventually dies for it. The Guru Sahib prays for the seekers to have them His realization so that they live in His memory void of the feelings of any pain and comforts and never let the conceit take over them.

            In the month of Vaisakh, the plants decorate themselves by leafing out; the Khalsa decorates itself with the truth against suppression for justice, and Prabh’s devotees decorate themselves with Prabh’s love as they look at others with kindness and see Prabh everywhere. In this context, now let us see how First Nanak elevates Prabh’s to the highest on 1108

ਵੈਸਾਖੁ ਭਲਾ ਸਾਖਾ ਵੇਸ ਕਰੇ ॥
ਧਨ ਦੇਖੈ ਹਰਿ ਦੁਆਰਿ ਆਵਹੁ ਦਇਆ ਕਰੇ ॥
ਘਰਿ ਆਉ ਪਿਆਰੇ ਦੁਤਰ ਤਾਰੇ ਤੁਧੁ ਬਿਨੁ ਅਢੁ ਨ ਮੋਲੋ ॥
ਕੀਮਤਿ ਕਉਣ ਕਰੇ ਤੁਧੁ ਭਾਵਾਂ ਦੇਖਿ ਦਿਖਾਵੈ ਢੋਲੋ ॥
ਦੂਰਿ ਨ ਜਾਨਾ ਅੰਤਰਿ ਮਾਨਾ ਹਰਿ ਕਾ ਮਹਲੁ ਪਛਾਨਾ ॥
ਨਾਨਕ ਵੈਸਾਖੀਂ ਪ੍ਰਭੁ ਪਾਵੈ ਸੁਰਤਿ ਸਬਦਿ ਮਨੁ ਮਾਨਾ ॥੬॥

Vaisākẖ bẖalā sākẖā ves kare.

Ḏẖan ḏekẖai har ḏu-ār āvhu ḏa-i-ā kare.

Gẖar ā-o pi-āre ḏuṯar ṯāre ṯuḏẖ bin adẖ na molo.

Kīmaṯ ka-uṇ kare ṯuḏẖ bẖāvāʼn ḏekẖ ḏikẖāvai dẖolo.

Ḏūr na jānā anṯar mānā har kā mahal pacẖẖānā.

Nānak vaisākẖīʼn parabẖ pāvai suraṯ sabaḏ man mānā. ||6||

In essence: The month of Vaisakh is good, because in it, the branches of trees start leafing out, and the bride looks at her door for Har saying, “take pity on me and come home. Oh my dear! Come home and ferry me across the dreadful Maya ocean; without you, I am nothing. If I become pleasing to you, the Guru can make me see you also. Who can value my worth then? Oh Har! I have realized your place within; I will not feel you far away.” Oh Nanak! In Vaisakh, that bride who is focused at the Guru’s shabda by involving her mind in Har obtains Him.

             It is one’s focus that brings results; as one’s focus remains on  the wealth and its related attractions, one remains away from the Creator. Temporary happiness ends in despair eventually. This way, one’s mind keeps dancing being involved in Maya to cry out in the end. Once one gets focused on Akalpurakh with His grace, one gets filled with peace, empathy, compassion, forgiveness, and worldly love. It is because of one’s focus on Him that one learns how to obey the Creator. Thus, in a state of despair, pain, comforts, happiness and so on, one remains imbued with Him. Then while living in this Maya influenced world, one’s mind remains involved with Him; nonetheless, those people who remain extremely involved in Maya pursuits never reach to that height ever.

Wishes

Gurdeep Singh

www.gursoch.com

ਏਕਾ ਮਾਈ ਜੁਗਤਿ ਵਿਆਈ ਤਿਨਿ ਚੇਲੇ ਪਰਵਾਣੁ ॥ ( ਲੇਖਕ – ਪ੍ਰੋ.ਕਸ਼ਮੀਰਾ ਸਿੰਘ, ਯੂ ਐੱਸ ਏ)

ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ‘ਜਪੁ’ ਬਾਣੀ ਵਿੱਚ ‘ਏਕਾ’ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਅਰਥ ‘ਇੱਕ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ’ ਕਰ ਕੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿੱਚ ਕਈ ਥਾਵਾਂ ਉੱਤੇ ਵਰਤੇ ‘ਏਕਾ’ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਅਰਥਾਂ ਪੱਖੋਂ ਆਪਣੀ ਪੂਰੀ ਅਗਿਆਨਤਾ ਪ੍ਰਗਟਾਈ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾਲ਼ ਹੀ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੀ ਪ੍ਰਚੱਲਤ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਨੂੰ ਵੀ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨਾਲ਼ ਜੋੜ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਜੋ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨਾਲ਼ ਅਨਿਆਂ ਹੈ । ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਵਲੋਂ ‘ਏਕਾ’ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਕੀਤੇ ਗ਼ਲਤ ਅਰਥਾਂ ਦੀ ਨਕਲ ਕਰ ਕੇ ਇੱਕ ਚੋਟੀ ਦੇ ‘ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ’ ਦਾ ਖ਼ਿਤਾਬ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਥਾਕਾਰ ਨੇ ਵੀ ‘ਜਪੁ’ ਜੀ ਦੇ ਰੀਕਾਰਡ ਕੀਤੇ ਟੀਕੇ ਵਿੱਚ ਉਹੀ ਅਰਥ ਵਰਤੇ ਹਨ ਅਤੇ ਨਾਲ਼ ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਦੇ ਅਜਿਹੇ ਕੀਤੇ ਅਰਥਾਂ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਵੀ ਕਥਾਕਾਰ ਨੇ ਦਿੱਤਾ ਹੈ । ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਸੰਸਾਰ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਵਿਆਕਰਣਵੇਤਾ ਪ੍ਰੋ. ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਵਲੋਂ ‘ਜਪੁ’ ਬਾਣੀ ਦੀ ਪੰਕਤੀ ਵਿੱਚ  ‘ਏਕਾ’ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਕੀਤੇ ਅਰਥਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਕਥਾਕਾਰ ਨੇ ਅਣਗੌਲ਼ਿਆ ਕੀਤਾ ਹੈ ਜਿਸ ਤੋਂ ਅਜਿਹੀ ਆਸ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਸੀ ।

ਸੱਚ ਕੀ ਹੈ?
‘ਏਕਾ ਮਾਈ’ ਦੇ ਅਰਥ ਕਰਨ ਲੱਗਿਆਂ ਇਹ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਪੰਕਤੀ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਜੀ ਆਪਣਾ ਖ਼ਿਆਲ ਨਹੀਂ ਦੇ ਰਹੇ ਸਗੋਂ ਪ੍ਰਚੱਲਤ ਖ਼ਿਆਲ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੀਤੇ ਅਰਥਾਂ ਦੀ ਨਕਲ ਕਰਨ ਵਾਲ਼ੇ ਏਥੋਂ ਹੀ ਟਪਲ਼ਾ ਖਾ ਗਏ ਹਨ । ‘ਏਕਾ’ ਸ਼ਬਦ ਨੂੰ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਨਾਲ਼ ਨਹੀਂ ਜੋੜਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ । ‘ਏਕਾ’ ਸ਼ਬਦ ਇਸਤ੍ਰੀ ਲਿੰਗ ਹੈ । ‘ਏਕਾ’ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ‘ਮਾਈ’  ਸ਼ਬਦ ਨਾਲ਼ ਬਣਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ‘ਮਾਈ’ ਸ਼ਬਦ ਵੀ ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗ ਹੈ । 

‘ਏਕਾ ਮਾਈ ਦਾ ਕੀ ਅਰਥ ਹੈ?
ਏਕਾ= ਇਕੱਲੀ । ਮਾਈ= ਮਾਇਆ ।
‘ਜੁਗਤਿ ਵਿਆਈ’ ਦਾ ਕੀ ਅਰਥ ਹੈ ?
ਜੁਗਤੀ ਨਾਲ਼ ਪ੍ਰਸੂਤ ਹੋਈ । ਜੇ ‘ਏਕਾ’ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਅਰਥ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਮੰਨਿਆਂ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ‘ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਮਾਈ ਵਿਆਈ’ ਦੇ ਕੋਈ ਸਾਰਥਕ ਅਰਥ ਨਹੀਂ ਬਣਦੇ । ਅਕਾਲਪੁਰਖ ‘ਮਾਈ’ ਨਹੀਂ ਹੈ ਅਤੇ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਸ਼ਬਦ ਨਾਲ਼ ‘ਵਿਆਈ’ ਸ਼ਬਦ ਨਹੀਂ ਜੁੜਦਾ । ਪ੍ਰਸੂਤ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਏਕਾ ਮਾਈ (ਮਾਇਆ) ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਪ੍ਰਸੂਤ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਜੋ ਨਿਰਾਕਾਰ ਅਤੇ ਪੁਲਿੰਗ ਹੈ । 

ਤਿੰਨਿ ਚੇਲੇ ਪਰਵਾਣੁ’ ਦਾ ਕੀ ਅਰਥ ਹੈ?
ਪ੍ਰਤੱਖ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਉਸ ਮਾਇਆ ਤੋਂ ਤਿੰਨ ਚੇਲੇ {ਬ੍ਰਹਮਾ, ਵਿਸ਼ਣੂ ਅਤੇ ਸ਼ਿਵ} ਜੰਮ ਪਏ । 

ਏਕਾ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਅਰਥ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਕਿਉਂ ਠੀਕ ਨਹੀਂ?
ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਵਿਚਾਰ ਅਧੀਨ ਪੂਰੀ ਪੰਕਤੀ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਅਗਲੀ ਪੰਕਤੀ ਵਿੱਚ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਚੱਲਤ ਖ਼ਿਆਲ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ਼ ਗੁਰੂ ਜੀ ਸਹਿਮਤ ਨਹੀਂ ਹਨ । ਲੋਕ ਇੱਕ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਨੂੰ ਨਾ ਮੰਨ ਕੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦੇਵੀ ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਦੇ ਸਨ । ਇੱਕ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਦਾ ਖ਼ਿਆਲ ਤਾਂ ਧੰਨੁ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਪਾਤਿਸ਼ਾਹ ਜੀ ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਕਿਉਂਕਿ ਲੋਕਾਂ ਕੋਲ਼ ਪਹਿਲਾਂ ਅਜਿਹੀ ਸੋਚ ਨਹੀਂ ਸੀ । ਇਸ ਲਈ ‘ਏਕਾ’ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਅਰਥ ‘ਅਕਾਲਪੁਰਖ’ ਕਰ ਕੇ ‘ਏਕਾ ਮਾਈ ਜੁਗਤਿ ਵਿਆਈ ਤਿਨਿ ਚੇਲੇ ਪਰਵਾਣੁ॥’ ਅਤੇ ‘ਇਕੁ ਸੰਸਾਰੀ ਇਕੁ ਭੰਡਾਰੀ ਇਕੁ ਲਾਏ ਦੀਬਾਣੁ’ ਵਾਲ਼ੀਆਂ ਦੋ ਪੰਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਸੋਚ ਨਾਲ਼ ਨਹੀਂ ਜੋੜਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ । ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਸੋਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਅਗਲੀਆਂ ਪੰਕਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਹੈ । ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਤਾਂ ਪ੍ਰਚੱਲਤ ਗ਼ਲਤ ਸੋਚ ਨੂੰ ਸਹੀ ਸੇਧ ਦਿੱਤੀ ਹੈ । ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣਾ ਮੱਤ ‘ਜਿਵ ਤਿਸੁ ਭਾਵੈ ਤਿਵੈ ਚਲਾਵੈ ਜਿਵ ਹੋਵੈ ਫੁਰਮਾਣੁ॥ ਓਹੁ ਵੇਖੈ ਓਨਾ ਨਦਰਿ ਨ ਆਵੈ ਬਹੁਤਾ ਏਹੁ ਵਿਡਾਣੁ॥’ ਵਾਲ਼ੀਆਂ ਪੰਕਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕਰ ਕੇ ਦੱਸਿਆ ਹੈ ਕਿ ਤਿੰਨਾਂ ਚੇਲਿਆਂ ਦੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਕੁੱਝ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਸੰਸਾਰੀ, ਭੰਡਾਰੀ ਅਤੇ ਦੀਬਾਣ ਲਾਉਣ ਵਾਲ਼ਾ ਪ੍ਰਭੂ ਆਪ ਹੀ ਹੈ ਹੋਰ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਹੈ । ਓਹੁ=ਅਕਾਲਪੁਰਖ । ਓਨਾ= ਸੰਸਾਰੀਆਂ ਨੂੰ । ਵਿਡਾਣੁ=ਅਸਚੱਰਜ ।}

‘ਏਕਾ’ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿੱਚੋਂ ਹੀ ਪ੍ਰਮਾਣ:-
ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿੱਚ ਕਿਤੇ ਵੀ ‘ਏਕਾ’ ਸ਼ਬਦ ਕਰਤਾ ਕਾਰਕ ਵਜੋਂ ਨਹੀਂ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ । ਏਕਾ ਸ਼ਬਦ ਇਸਤ੍ਰੀ ਲਿੰਗ ਜਾਂ ਸੰਬੰਧ ਕਾਰਕ ਵਿੱਚ ਹੀ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਮਿਲ਼ਦਾ ਹੈ ।
੧). ਸੰਬੰਧ ਕਾਰਕ ਵਜੋਂ ‘ਏਕਾ ਸ਼ਬਦ’ ਦੀ ਵਰਤੋਂ:
a. ਏਕਾ ਓਟ ਗਹੁ ਹਾਂ॥ {ਗਗਸ ੪੧੦/੨}
ਵਿਚਾਰ: ਏਕਾ ਓਟ- ਇੱਕ ਓਟ ਜਾਂ ਇੱਕ ਦੀ ਓਟ ।
ਅ. ਏਕਾ ਸਰਣਿ ਗਹੀ ਮਨ ਮੇਰੈ ਤੁਧੁ ਬਿਨੁ ਦੂਜਾ ਨਾਹੀ ਠਾਉ॥     { ਗਗਸ ੮੯੩/੧੨}
ਵਿਚਾਰ: ਏਕਾ ਸਰਣਿ- ਇੱਕ ਸ਼ਰਣਿ ਜਾਂ ਇੱਕ ਦੀ ਸ਼ਰਣਿ ।
e. ਏਕਾ ਖੋਜੈ ਏਕ ਪ੍ਰੀਤਿ॥{ਗਗਸ ੧੧੮੦/੧੮}
ਵਿਚਾਰ: ਏਕਾ ਖੋਜੈ- ਇੱਕ ਦੀ ਖੋਜ ਕਰਦਾ ਹੈ ।
ਸ. ਏਕਾ ਦੇਸੀ ਏਕੁ ਦਿਖਾਵੈ ਏਕੋ ਰਹਿਆ ਬਿਆਪੈ॥     {ਗਗਸ ੮੮੫/੧}
ਵਿਚਾਰ: ਏਕਾ ਦੇਸੀ {ਦੇਸ਼ੀ}- ਇੱਕ ਦੇ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਵਾਸੀ ।
ਹ. ਏਕਾ ਟੇਕ ਮੇਰੈ ਮਨਿ ਚੀਤ॥       {ਗਗਸ ੧੮੭/੧੭}
ਵਿਚਾਰ: ਏਕਾ ਟੇਕ- ਇੱਕੋ ਹੀ ਟੇਕ ਜਾਂ ਇੱਕ ਦੀ ਟੇਕ ।
੨). ਇਸਤ੍ਰੀ ਲਿੰਗ ਵਜੋਂ ‘ਏਕਾ’ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਵਰਤੋਂ:
a. ਏਕਾ ਸੁਰਤਿ ਜੇਤੇ ਹੈ ਜੀਅ॥   {ਗਗਸ ੨੪/੧੯}
ਅ. ਏਕਾ ਸੁਰਤਿ ਏਕਾ ਹੀ ਸੇਵਾ ਏਕੋ ਗੁਰ ਤੇ ਜਾਪੈ॥ {ਗਗਸ ੮੮੫/੨}
e. ਏਕਾ ਜੋਤਿ ਜੋਤਿ ਹੈ ਸਰੀਰਾ॥    {ਗਗਸ ੧੨੫/੧੦}
ਸ. ਏਕਾ ਨਿਰਭਉ ਬਾਤ ਸੁਨੀ॥
ਸੋ ਸੁਖੀਆ ਸੋ ਸਦਾ ਸੁਹੇਲਾ ਜੋ ਗੁਰ ਮਿਲਿ ਗਾਇ ਗੁਨੀ॥ਰਹਾਉ॥
{ਗਗਸ ੯੯੮/੧੮}

ਵਿਚਾਰ: ਏਕਾ ਬਾਤ- ਇੱਕ ਗੱਲ । ਏਕਾ ਸ਼ਬਦ ‘ਨਿਰਭਉ’ ਨਾਲ਼ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਇਸਤ੍ਰੀ ਲਿੰਗ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ‘ਬਾਤ’ ਨਾਲ਼ ਜੁੜਦਾ ਹੈ । ਏਕਾ ਨਿਰਭਉ ਬਾਤ- ਇੱਕ ਬਾਤ ਜੋ ਨਿਰਭਉ ਬਣਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ । ਕਿਹੜੀ ਬਾਤ ਹੈ ਜੋ ਨਿਰਭਉ ਬਣਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ? ‘ਸੋ ਸੁਖੀਆ’ ਵਾਲ਼ੀ ਅਗਲੀ ਪੰਕਤੀ ਵਿੱਚ ਸਪੱਸ਼ਟ ਉੱਤਰ ਹੈ ।
ਹ. ਏਕਾ ਬਖਸ ਫਿਰਿ ਬਹੁਰਿ ਨ ਬੁਲਾਵੈ॥  {ਗਗਸ ੧੩੩੭/੧੯}
ਵਿਚਾਰ: ਏਕਾ ਬਖਸ- ਇੱਕੋ ਵਾਰੀ ਬਖ਼ਸ਼ਸ਼ ।
ਕ. ਏਕਾ ਬੇਦਨ ਦੂਜੈ ਬਿਆਪੀ ਨਾਮੁ ਰਸਾਇਣੁ ਵੀਸਰਿਆ॥    {ਗਗਸ ੯੪੦/੧੯}
ਵਿਚਾਰ: ਏਕਾ ਬੇਦਨ- ਇੱਕ ਪੀੜ ।
ਖ. ਏਕਾ ਮਾਟੀ ਏਕਾ ਜੋਤਿ॥   {ਗਗਸ ੧੮੮/੧੦}
ਗ. ਏਕਾ ਮੂਰਤਿ ਸਾਚਾ ਨਾਉ॥         {ਗਗਸ ੧੧੮੮/੧੭}
ਘ. ਏਕਾ ਲਿਵ ਏਕੋ ਮਨਿ ਭਾਉ॥        {ਗਗਸ ੧੮੪/੧}
ਙ. ਏਕਾ ਲਿਵ ਪੂਰਨ ਪਰਮੇਸੁਰ ਭਉ ਨਹੀ ਨਾਨਕ ਤਾ ਕੈ॥    {ਗਗਸ ੧੨੨੩/੩}
ਚ. ਏਕਾ ਭਗਤਿ ਏਕੋ ਹੈ ਭਾਉ॥      {ਗਗਸ ੧੧੮੮}
ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਜੈ ਜੈਕਾਰ!

————-*****————

ਨੋਟ : ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਕਸ਼ਮੀਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਵਾਂਗ ਅਸੀਂ ਇਹ ਨਹੀਂ ਆਖਾਂਗੇ ਕੇ ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਕੋਈ ਅਗਿਆਨਤਾ ਵਿਖਾਈ ਹੈ ‘ਏਕਾ’ ਸ਼ਬਦ ਨੂੰ ਬ੍ਰਹਮ ਨਾਲ ਜੋੜਕੇ, ਕਿਓਂਕਿ ਉਹ ਵੀ ਪਹਿਲਾ ਬਣਾਈਆਂ/ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੀਆਂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਅੱਗੇ ਇੱਕੋ ਪ੍ਰਭ ਦੀ ਤਾਕਤ ਨੂੰ ਪਹਿਲ ਦੇਂਦੇ ਹਨ ; ਜਿਵੇਂ ਉਹ ਲਿਖਦੇ ਹਨ, ‘ਜਿਕਰ ਏਕੈ = ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਨੂੰ ਭਾਉਂਦਾ ਹੈ ਤਿਕਰ ਉਹ ਚੇਲਿਆਂ ਨੂੰ ਚਲਾਉਂਦਾ ਹੈ| ” ਭਾਵ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤਿੰਨਾਂ, ਬਰਮਾ, ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਤੇ ਸ਼ਿਵਜੀ, ਦੀ ਆਪਣੀ ਹਸਤੀ ਕੋਈ ਨਹੀਂ | ਅਸੀਂ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਕਸ਼ਮੀਰ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਸਹਿਮਤ ਹਾਂ ਕਿ ਸ਼ਬਦ ‘ਏਕਾ ‘ ਦਾ ਸਬੰਧ ਸਿਰਫ ਸ਼ਬਦ ‘ਮਾਈ’ ਨਾਲ ਜੁੜਦਾ ਹੈ ਨਾ ਕਿ ‘ਏਕੈ= ਬ੍ਰਹਮ /ਅਕਾਲਪੁਰਖ ‘| ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਕਸ਼ਮੀਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਇਸ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿਚ ਇਸ ਸ਼ਬਦ ‘ਏਕਾ’ ਦੀ ਹੋਰਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨਾਲ ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿਚ ਹੋਈ ਵਰਤੋਂ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦੇਕੇ ਆਪਣਾ ਕਿੰਤੂ ਸਿੱਧ ਕੀਤਾ ਹੈ | ਮੁਕਦੀ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਭਾਈ  ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਵੀ ਸਹਿਮਤ ਹਨ ਕਿ ਗੁਰੂ ਜੀ ਪ੍ਰਚਲਤ ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ ਉਤੇ ਕਿੰਤੂ ਕਰਕੇ ਇੱਕੋ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਉਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ ਰੱਖਣ ਨੂੰ ਆਖ ਰਹੇ ਹਨ | ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ‘ਏਕਾ’ ਸ਼ਬਦ ਨੂੰ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਨਾਲ ਜੋੜਨਾ ਸਹੀ ਨਹੀਂ ਹੈ |
ਗੁਰਦੀਪ ਸਿੰਘ

Talk To Yourself About What The Guru Says – ਗੁਰੂ ਦੀ ਮੱਤ ਮੁਤਾਬਿਕ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸਮਝਾਵੋ

(Its English version is at the end)          

           ਆਪਾਂ ਵੇਖਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਬਹੁਤ ਕੁੱਝ ਪਾਕੇ ਵੀ ਲੋਕੀ ਆਨੰਦ ਤੋਂ ਖਾਲੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ; ਧਨ ਦੋਲਤ , ਅਹੁਦਾ, ਸੰਸਾਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਤੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਥੁੜ੍ਹਚਿਰੀ ਖੁਸ਼ੀ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕੁੱਝ ਨਹੀਂ ਹਨ |  ਅਸਲੀ ਆਨੰਦ ਤਾਂ  ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਦੇ ਭਗਤ ਹੀ ਮਾਣਦੇ ਹਨ | ਇਸ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿੱਚ  ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਬਾਣੀ ‘ਆਨੰਦ ‘  ਬਹੁਤ  ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ | ਬਹੁਤ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਗੁਰੂਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਬਲਦੀ ਅੱਗ ਦੀ ਭੱਠੀ ਕੋਲ ਰਹਿੰਦਿਆਂ, ਸਹਿਜ ਆਨੰਦ ਵਿੱਚ ਕਿਵੇਂ ਜੀਣਾ ਹੈ |  ਤੀਜੇ ਮਹਿਲ ਹੋਰਾਂ ਨੇ ੯੧੭ ਅੰਗ ਤੇ  ਆਪਣੀ ਬਾਣੀ ‘ਆਨੰਦ’ ਵਿੱਚ  ਅਧਿਆਤਮਿਕਤਾ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਕੇ  ਊਚਾ ਉੱਠਣ ਬਾਰੇ ਦੱਸਿਆ ਹੈ | ਪੌੜੀ ਪਹਿਲੀ ਤੋਂ  ੩੧ ਤੀਕ  ਦਾ ਸਾਰ  ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੈ:  ਸੱਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਤਿਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਰੱਖਕੇ ਜੀਣ ਦੀ ਨਸੀਹਤ ਦਿੱਤੀ ਕਿਉਂਕਿ  ਸਤਿਗੁਰੂ ਜੀ ਹੀ ਇਸ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੇ ਹਨ (ਜਿਵੇਂ ਗੁਰਬਾਣੀ ਮੁਤਾਬਿਕ, ‘ਸੋ ਸਤਿਗੁਰੁ ਪਿਆਰਾ ਮੇਰੈ ਨਾਲਿ ਹੈ ਜਿਥੈ ਕਿਥੈ ਮੈਨੋ ਲਏ ਛਡਾਈ ॥‘ 588) | ਫੇਰ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਮਨ ਵਿੱਚ ਵਸਾਕੇ ਰੱਖਣ ਤੇ ਸਿਫਤ ਕਰਦੇ ਰਹਿਣ ਦੀ ਤਾਕੀਦ ਕੀਤੀ ਹੈ; ਇਹੋ ਗੁਰੂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਹੈ |  (੧, ੨)| ਫੇਰ ਅਗਲੀਆਂ ਪੌੜ੍ਹੀਆਂ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਜੀ ਕਰਤਾਰ ਜੀ ਅੱਗੇ ਬਖਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਲਈ ਇਹ ਆਖਦਿਆਂ ਅਰਦਾਸ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸੱਭ ਕੁੱਝ ਤੁਹਾਡੇ ਹੱਥ ਹੈ ਤੇ ਜਿਸ ਨੂੰ ਤੁਸੀਂ ਚਾਹੋਂ  ਆਪਣੇ ਨਾਮ ਦੀ ਸਿਫਤ ਦੇ ਸਕਦੇ ਹੋ | ਜੋ ਹਰਿ  ਜੀ ਦੇ ਨਾਲ ਜੁੜਦੇ ਹਨ ਉਨ੍ਹਾਂ  ਹਰਿ ਜੀ ਤੋਂ ਬਖ਼ਸ਼ਸ਼ ਪਾਈ ਹੋਈ ਹੈ |  ਫੇਰ ਆਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਪ੍ਰਭ ਜੀ  ਦਾ ਨਾਮ ਮੇਰਾ ਅਧਾਰ ਹੈ ਤੇ ਸੱਭ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਨੂੰ ਹੀ ਅਧਾਰ ਬਣਾਕੇ ਜੀਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਤਦੇ ਅੰਦਰ ਇਕ ਰਸ ਆਨੰਦ ਵਹਿ ਸਕਦਾ ਹੈ (੩, ੪, ੫) ਫੇਰ ਉਹ ਆਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਹ ਸਰੀਰ ਉਸ ਦੇ ਨਾਮ ਬਿਨਾਂ ਬੇਵਸ ਰਹਿੰਦਾ  ਹੈ (੬) ਫੇਰ ਆਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਆਨੰਦ ਗੁਰੂ ਦੀ ਆਗਿਆ ਚ ਰਹਿਣ ਕਾਰਨ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਤੇ  ਤਦੇ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਜੇ ਆਪਣੀ ਹਉਮੈਂ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ (੭, ੮)  ਉਨ੍ਹਾਂ  ਲੋਕਾਂ  ਤੇ ਪ੍ਰਭ ਜੀ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਹੋਈ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਦੇ  ਮੋਹ ਤੋੜ ਦਿੱਤੇ ਇਸੇ ਲਈ ਇਹ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਭ ਜੀ ਦੇ ਭਗਤਾਂ ਦੀ ਸੰਗਤ ਵਿੱਚ ਨਾਮ ਦੀ ਸਿਫਤ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ (੯) ਉਹ ਆਖਦੇ ਨੇ ਕਿ ਚਲਾਕੀਆਂ ਨਾਲ ਕਿਸੇ ਨੇ ਪ੍ਰਭ ਜੀ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਪਾਇਆ (੧੦) ਆਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜਿਸ ਪਰਵਾਰ ਨਾਲ ਮੋਹ ਬਣਾਕੇ ਅਸੀਂ ਬੈਠਦੇ ਹਾਂ ਉਹ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਚਲਦਾ ਇਸ ਕਰਕੇ ਇਸ ਮੋਹ ਵਿੱਚ ਨਾ ਪਵੋ ਭਾਵ ਆਪਣਾ ਬਣਦਾ  ਫਰਜ਼ ਨਿਭਾਵੋ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਪਰ ਮੋਹ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬਕੇ ਨਹੀਂ ਅਤੇ ਮੋਹ ਸਿਰਫ ਕਰਤਾਰ ਜੀ ਨੂੰ ਹੀ ਕਰੋ | (ਪ੍ਰਭ ਜੀ ਦੀ ਮੇਹਰ ਲਈ, ਅੰਗ ੩੫੬ ਤੇ ਪਹਿਲੇ  ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਵੀ ਇੱਕ ਪੂਰੇ ਸ਼ਬਦ ਰਾਹੀਂ ਇਸੇ ਮੋਹ ਨੂੰ ਤੋੜਨ ਦੀ ਤਾਕੀਦ ਕਰਦੇ ਹਨ) | (੧੧) ਅਗਲੀਆਂ ਦੋ ਪੌੜੀਆਂ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਦਾ ਅੰਤ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਪਾ ਸਕਿਆ ਬਥੇਰੇ ਜ਼ੋਰ ਲਾਕੇ ਚਲੇ ਗਏ | ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਦਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਜਿਸ ਨੂੰ ਮੁਨੀ  ਭਾਲਦੇ ਰਹੇ ਉਹ ਗੁਰੂ ਪਾਸੋਂ ਹੀ ਮਿਲਦਾ ਹੈ | (੧੨, ੧੩) ਇਸੇ ਨੁਕਤੇ ਤੋਂ ਉਹ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਪ੍ਰਭਜੀ ਦੇ ਭਗਤਾਂ ਅਤੇ ਸੰਸਾਰੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸੋਚ ਵੱਖਰੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਹਮੇਸ਼ਾ ਕਿਉਂਕਿ ਪ੍ਰਭਜੀ ਦੇ ਪਿਆਰ ਦਾ ਰਸਤਾ ਬਹੁਤ ਅਉਖਾ ਹੈ; ਇਸ ‘ਚ ਆਪਾ ਖਤਮ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ | (੧੪) ਜਿਵੇਂ ਹਰਿ ਜੀ ਚਲਾਉਂਦੇ ਹਨ ਉਵੇਂ ਇਨਸਾਨ ਚਲਦਾ ਹੈ; ਹਰਿ ਜੀ ਆਪ ਮੇਹਰ ਕਰਕੇ ਸੇਵਕ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਰਸਤੇ ਪਾ ਦੇਂਦੇ ਹਨ | ਫੇਰ ਸਮਝਾਉਂਦੇ   ਹਨ ਕਿ ਮਨ ਦੀ ਅਡੋਲਤਾ ਬਾਹਰਲੇ ਕਰਮ ਕਾਂਡ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ; ਮਨ ਨੂੰ ਸ਼ਬਦ ਨਾਲ ਧੋਤਿਆਂ ਤੇ ਉਸ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆਂ ਇਹ ਅਡੋਲਤਾ ਆਉਂਦੀ ਹੈ| ਗੱਲਾਂ ਨਾਲ ਕਿਸੇ ਨੇ  ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਪਾਇਆ ਬਲਕਿ ਜੋ ਇਨਸਾਨ ਸੁਹਿਰਦਤਾ ਨਾਲ ਪ੍ਰਭਜੀ ਦੀ ਸਿਫਤ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹਿਰਦੇ ਠੰਡ ਪੈਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਨਾਮ ਸਿਮਰਨ ਨਾਲ ਉਹ  ਪਵਿੱਤਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ (੧੫, ੧੬, ੧੭) ਫੇਰ ਸਮਝਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ  ਲੋਕ ਬੜੇ ਕਰਮਕਾਂਡ ਕਰਦੇ ਹਨ ; ਵੇਦਾਂ ਵਿੱਚ ਜੋ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਦੇ ਨਾਮ ਦਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਹੈ ਉਸ ਵੱਲ ਇਹ ਵੇਦਾਂ ਵਾਲੇ ਧਿਆਨ ਨਹੀਂ ਦੇਂਦੇ | ਤੀਰਥ  ਨਹਾਉਂਦੇ ਹਨ ਪਰ ਹਿਰਦੇ ਦਾ ਸਾਫ਼ ਹੋਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਸਹਿਜ ਵਿੱਚ ਜਾਇਆਂ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ | ਸਹਿਜ ਵਿੱਚ ਮਾਇਆ ਦਾ ਰੌਲਾ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ (੧੮, ੧੯, ੨੦ ) ਬਾਹਰਲੀਆਂ ਸਫਾਈਆਂ ਕੁੱਝ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀਆਂ ਜੇ ਅੰਦਰਲਾ ਮੈਲਾ ਰਹੇ | ਫੇਰ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਸਫਾਈ ਕਿਵੇਂ ਆਵੇ ? ਸਾਹਿਬ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ  ਗੁਰੂ ਜੀ ਅੱਗੇ ਸੱਭ ਕੁੱਝ ਅਰਪਣ ਕਰਕੇ, ਆਪਣੀ ਹਉਮੈਂ ਖਤਮ ਕਰਕੇ ਤੇ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਨੂੰ ਮਨ ਸਮਰਪਣ ਕਰਕੇ ਪਵਿੱਤਰਤਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਜੇ ਗੁਰੂ ਵੱਲੋਂ ਮੁਖ ਮੋੜ ਲਿਆ ਗਿਆ ਤਦ  ਕੁੱਝ ਨਹੀਂ ਬਣਦਾ (੨੧, ੨੨) ਇਸ ਕਰਕੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕਠੇ ਹੋਕੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਗਾਉਣੀ  ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ | ਪਵਿੱਤਰ ਬਣਨ ਦੇ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿੱਚ ਸਤਿਗੁਰੂਆਂ ਦੀ ਬਾਣੀ ਹੀ ਸਚੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਸਤਿਗੁਰੂ ਬਸ ਪ੍ਰਭ ਜੀ ਤੇ ਹੀ ਕੇਂਦਰਿਤ ਹਨ ; ਹੋਰ ਲਿਖੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਸੱਚ ਨਹੀਂ ਕਿਉਂਕਿ ਗੁਰੂ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਉਸੇ ਪ੍ਰਭ ਜੀ ਦੀ ਸਿਫਤ ਹਨ (੨੩, ੨੪) | ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਗੁਰੂਜੀ ਦਾ ਸ਼ਬਦ ਬਸ ਹੀਰਾ ਸਮਝੋ ਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਦਿਮਾਗ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋ ਲਵੋ | ਆਪਣੀ ਮੇਹਰ ਨਾਲ ਹੀ ਕਰਤਾਰ ਜੀ ਇਨਸਾਨ ਦੇ ਮਾਇਆ ਬੰਧਨ ਤੋੜ ਦੇਂਦੇ ਹਨ | ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਦਾ ਹੁਕਮ ਸੱਭ ਤੇ ਲਾਗੂ ਹੈ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਆਰ ਵਿੱਚ ਮਨ ਨੂੰ ਲਾਓ ਤੇ ਮੁਕਤ ਹੋ ਜਾਓ (੨੫, ੨੬)| ਵੇਦਾਂ ਨੇ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਦਾ ਅੰਤ ਨਹੀਂ ਪਾਇਆ ਕਿਉਂਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤੇ ਪੁੰਨ ਤੇ  ਪਾਪ ਅਤੇ ਤ੍ਰੈ ਰੂਪੀ ਮਾਇਆ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਹਨ (੨੭) ਇਸ ਕਰਕੇ ਪ੍ਰਭ ਜੀ ਦੀ ਸਿਫਤ ਕਰਦੇ ਰਹੋ ਜੋ ਮਾਂ ਦੇ ਗਰਭ ਵਿੱਚ ਵੀ ਆਪਣੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਦੇ ਹਨ (੨੮) ਇਹ ਮਾਇਆ ਵੀ ਗਰਭ ਦੀ ਅੱਗ ਵਾਂਗ ਹੈ; ਬੰਦਾ ਜਨਮ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਪ੍ਰਭ ਜੀ ਨੂੰ ਭੁਲਾਕੇ ਮਾਇਆ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਇਹ ਵੀ ਉਸੇ ਦੀ  ਖੇਡ ਹੈ (੨੯) ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਅਮੁਲ ਹੈ. ਕੋਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੀਮਤ ਨਹੀਂ ਪਾ ਸਕਦਾ; ਪਰ ਜੇ ਗੁਰੂ ਰਾਹੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਅੱਗੇ ਇਨਸਾਨ ਆਪਣਾ ਆਪ ਹਵਾਲੇ ਕਰ ਦੇਵੇ ਤਦ ਇਸ ਮਾਇਆ ਦੀ ਅੱਗ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਵੀ ਇਨਸਾਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਾ ਸਕਦਾ ਹੈ (੩੦) ਸਤਿਗੁਰੂ ਜੀ ਆਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮੇਰਾ ਸਹਾਰਾ ਤਾਂ ਸਿਰਫ ਕਰਤਾਰ ਜੀ ਦਾ ਨਾਮ ਹੀ ਹੈ (੩੧) ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਦ ਗੁਰੂ ਜੀ ਸਮਝਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਪਵਿੱਤਰ ਹੋਣ ਖਾਤਰ, ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ, ਨੇਤਰਾਂ ਨੂੰ, ਜੀਭ ਨੂੰ, ਤੇ ਕੰਨਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਾਓ ਕਿ ਇਹ ਕਿਸ ਕੰਮ ਲਈ ਬਣਾਏ ਗਏ ਹਨ?  ਦਰਅਸਲ ਇਹ ਪ੍ਰਭ ਜੀ ਦੇ ਪਿਆਰ ਵਿੱਚ ਰਚਣ ਲਈ ਬਣਾਏ ਗਏ ਹਨ | ਆਓ ਹੁਣ ਪੌੜੀਆਂ ਨੰਬਰ ੩੨, ੩੩, ੩੪, ੩੫, ੩੬, ੩੭ ਨੂੰ ਵਿਚਾਰੀਏ  

ਏ ਰਸਨਾ ਤੂ ਅਨ ਰਸਿ ਰਾਚਿ ਰਹੀ ਤੇਰੀ ਪਿਆਸ ਨ ਜਾਇ ॥

ਪਿਆਸ ਨ ਜਾਇ ਹੋਰਤੁ ਕਿਤੈ ਜਿਚਰੁ ਹਰਿ ਰਸੁ ਪਲੈ ਨ ਪਾਇ ॥

ਹਰਿ ਰਸੁ ਪਾਇ ਪਲੈ ਪੀਐ ਹਰਿ ਰਸੁ ਬਹੁੜਿ ਨ ਤ੍ਰਿਸਨਾ ਲਾਗੈ ਆਇ ॥

ਏਹੁ ਹਰਿ ਰਸੁ ਕਰਮੀ ਪਾਈਐ ਸਤਿਗੁਰੁ ਮਿਲੈ ਜਿਸੁ ਆਇ ॥

ਕਹੈ ਨਾਨਕੁ ਹੋਰਿ ਅਨ ਰਸ ਸਭਿ ਵੀਸਰੇ ਜਾ ਹਰਿ ਵਸੈ ਮਨਿ ਆਇ ॥੩੨॥

Ė rasnā ṯū an ras rācẖ rahī ṯerī pi-ās na jā-e.

Pi-ās na jā-e horaṯ kiṯai jicẖar har ras palai na pā-e.

Har ras pā-e palai pī-ai har ras bahuṛ na ṯarisnā lāgai ā-e.

Ėhu har ras karmī pā-ī-ai saṯgur milai jis ā-e.

Kahai Nānak hor an ras sabẖ vīsre jā har vasai man ā-e. ||32||

ਅਰਥ ਨਿਚੋੜ: ਹੇ ਜੀਭੇ ! ਤੂੰ ਬੜੇ ਰਸ ਲੈਂਦੀ ਏਂ ਪਰ ਤੂੰ ਤ੍ਰਿਪਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ; ਤੂੰ ਤ੍ਰਿਪਤ ਹੋਣਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਜਦੋਂ ਤੀਕ ਤੂੰ ਪ੍ਰਭਜੀ ਦੇ ਨਾਮ ਦੇ ਰਸ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਰਚਦੀ |ਪਰ ਜੇ ਤੂੰ ਪ੍ਰਭਜੀ ਦੇ ਨਾਮ ਦੇ ਰਸ ਵਿੱਚ ਰਚ ਜਾਵੇਂ ਤੇ ਇਸੇ ਰਸ ਨੂੰ ਪੀਵੇਂ ਤਦੇ ਤੂੰ ਤ੍ਰਿਪਤ ਹੋਵੇਂਗੀ | ਇਹ ਪ੍ਰਭਜੀ ਦੇ ਨਾਮ ਦਾ ਰਸ ਪ੍ਰਭਜੀ ਦੀ ਬਖ਼ਸ਼ਸ਼ ਨਾਲ ਹੀ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਸਤਿਗੁਰੂ ਜੀ ਮਿਲ ਜਾਣ | ਨਾਨਕ ਆਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਪ੍ਰਭਜੀ ਦਾ ਨਾਮ ਰਸ ਜੀਭ ਨੂੰ ਲੱਗ ਜਾਵੇ ਤਦ ਦੂਸਰੇ ਰਸ ਵਿੱਸਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ |

           ਗੁਰੂ ਜੀ ਸਮਝਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਪ੍ਰਭਜੀ ਦੇ ਨਾਮ ਦਾ ਰਸ ਦਰਅਸਲ ਅਸੀਂ ਲਾਉਂਦੇ ਹੀ ਨਹੀਂ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਰਸ ਪ੍ਰਭਜੀ ਦੇ ਮੇਹਰ ਨਾਲ ਉਦੋਂ ਲਗਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਸਤਿਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਕਹਿਣ ਮੁਤਾਬਿਕ ਅਸੀਂ ਜੀਵਨ   ਜਿਉਂਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਨਾਮ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਰਸਨਾ ਨੂੰ ਲਾ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ | ਹੋਰ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੇ ਰਸ ਸਾਡੇ ਅੰਦਰ ਪ੍ਰਭ ਜੀ ਦੇ ਨਾਮ ਦਾ ਰਸ ਲੱਗਣ ਨਹੀਂ ਦੇਂਦੇ |

ਏ ਸਰੀਰਾ ਮੇਰਿਆ ਹਰਿ ਤੁਮ ਮਹਿ ਜੋਤਿ ਰਖੀ ਤਾ ਤੂ ਜਗ ਮਹਿ ਆਇਆ ॥

ਹਰਿ ਜੋਤਿ ਰਖੀ ਤੁਧੁ ਵਿਚਿ ਤਾ ਤੂ ਜਗ ਮਹਿ ਆਇਆ ॥

ਹਰਿ ਆਪੇ ਮਾਤਾ ਆਪੇ ਪਿਤਾ ਜਿਨਿ ਜੀਉ ਉਪਾਇ ਜਗਤੁ ਦਿਖਾਇਆ ॥

ਗੁਰ ਪਰਸਾਦੀ ਬੁਝਿਆ ਤਾ ਚਲਤੁ ਹੋਆ ਚਲਤੁ ਨਦਰੀ ਆਇਆ ॥

ਕਹੈ ਨਾਨਕੁ ਸ੍ਰਿਸਟਿ ਕਾ ਮੂਲੁ ਰਚਿਆ ਜੋਤਿ ਰਾਖੀ ਤਾ ਤੂ ਜਗ ਮਹਿ ਆਇਆ ॥੩੩॥

Ė sarīrā meri-ā har ṯum mėh joṯ rakẖī ṯā ṯū jag mėh ā-i-ā.

Har joṯ rakẖī ṯuḏẖ vicẖ ṯā ṯū jag mėh ā-i-ā.

Har āpe māṯā āpe piṯā jin jī-o upā-e jagaṯ ḏikẖā-i-ā.

Gur parsādī bujẖi-ā ṯā cẖalaṯ ho-ā cẖalaṯ naḏrī ā-i-ā.

Kahai Nānak sarisat kā mūl racẖi-ā joṯ rākẖī ṯā ṯū jag mėh ā-i-ā. ||33||

ਨਿਚੋੜ ਅਰਥ: ਉਹ ਮੇਰੇ ਸਰੀਰ !  ਇਸ ਜੱਗ ਵਿੱਚ ਆਕੇ ਭਲਾਂ ਤੂੰ ਕੀ ਕੀ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ? ਵਿਚਾਰ ਇਸ ਗੱਲ ਨੂੰ ਕਿ ਇਸ ਜੱਗ ਵਿੱਚ ਤੂੰ ਤਦੇ ਆਇਆ ਜਦੋਂ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਨੇ ਤੇਰੇ ਅੰਦਰ ਆਪਣੀ ਜੋਤ ਰੱਖੀ | ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਜੀ ਆਪ ਹੀ ਪਿਤਾ ਤੇ ਮਾਂ ਬਣਕੇ ਜੀਵ ਉਪਜਾਉਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਇਹ ਜੀਵ ਇਹ ਸੰਸਾਰ ਵੇਖਣ ਯੋਗ ਬਣਦਾ ਹੈ | ਇਹ ਵੀ ਸਤਿਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਰਾਹੀਂ ਸਮਝ ਪੈਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸੱਭ ਇੱਕ ਤਮਾਸ਼ਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਜੱਗ ਫੇਰ ਇੱਕ ਤਮਾਸ਼ੇ ਦੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਦਿਸਣ ਲੱਗ ਪੈਂਦਾ ਹੈ |

           ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਹ ਸਰੀਰ ਜੋ ਮਿਲਿਆ ਇਸ ਦਾ ਲਾਭ ਤਦੇ ਹੈ ਜੇ ਇਸ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਭਜੀ ਦੀ ਸਿਫਤ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ, ਗੁਣਾ ਭਰੀ ਜਿੰਦਗੀ ਜੀਵੀ ਜਾਈ ਤੇ ਪ੍ਰਭਜੀ ਦੀ ਯਾਦ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਰੱਖਕੇ ਬੁਰਿਆਈ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹਿਕੇ ਜੀਵਿਆ ਜਾਵੇ | ਆਪਣੇ ਕਰਤਾਰ ਜੀ ਨੂੰ ਹੀ ਭੁਲਾ ਦੇਣ ਵਰਗਾ ਹੋਰ ਕਿਹੜਾ ਅਵਗੁਣ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ? ਇਹ ਸੰਸਾਰ ਤਾਂ ਇੱਕ ਖੇਲ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਅਖੀਰ ਮੁਕ ਜਾਣਾ ਹੈ |

Page 921 – 922

ਮਨਿ ਚਾਉ ਭਇਆ ਪ੍ਰਭ ਆਗਮੁ ਸੁਣਿਆ ॥

ਹਰਿ ਮੰਗਲੁ ਗਾਉ ਸਖੀ ਗ੍ਰਿਹੁ ਮੰਦਰੁ ਬਣਿਆ ॥

ਹਰਿ ਗਾਉ ਮੰਗਲੁ ਨਿਤ ਸਖੀਏ ਸੋਗੁ ਦੂਖੁ ਨ ਵਿਆਪਏ ॥

ਗੁਰ ਚਰਨ ਲਾਗੇ ਦਿਨ ਸਭਾਗੇ ਆਪਣਾ ਪਿਰੁ ਜਾਪਏ ॥

ਅਨਹਤ ਬਾਣੀ ਗੁਰ ਸਬਦਿ ਜਾਣੀ ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਹਰਿ ਰਸੁ ਭੋਗੋ ॥

ਕਹੈ ਨਾਨਕੁ ਪ੍ਰਭੁ ਆਪਿ ਮਿਲਿਆ ਕਰਣ ਕਾਰਣ ਜੋਗੋ ॥੩੪॥

Man cẖā-o bẖa-i-ā parabẖ āgam suṇi-ā.

Har mangal gā-o sakẖī garihu manḏar baṇi-ā.

Har gā-o mangal niṯ sakẖī-e sog ḏūkẖ na vi-āpa-e.

Gur cẖaran lāge ḏin sabẖāge āpṇā pir jāp-e.

Anhaṯ baṇī gur sabaḏ jāṇī har nām har ras bẖogo.

Kahai Nānak parabẖ āp mili-ā karaṇ kāraṇ jogo. ||34||

ਨਿਚੋੜ ਅਰਥ: ਪ੍ਰਭ ਜੀ ਦਾ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਆਉਣਾ ਮੈਂ ਸੁਣ ਲਿਆ ਹੈ ਤਦੇ ਮੈਂ ਆਨੰਦ ਵਿੱਚ ਹਾਂ | ਮੇਰੇ ਮਿੱਤਰ! ਮੇਰਾ  ਸਰੀਰ ਤਾਂ ਪ੍ਰਭ ਜੀ ਦੇ ਰਹਿਣ ਲਈ ਘਰ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ | ਹਰ ਰੋਜ ਹੁਣ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਖੁਸ਼ੀ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਸਿਫਤ ਦੇ ਗੀਤ ਗਾਵੀਂ ਤਦ ਫੇਰ ਕੋਈ ਦੁੱਖ ਬਿਮਾਰੀ ਨਹੀਂ ਲਗਦੇ | ਉਹ ਦਿਨ ਹੀ ਸੁਭਾਗੇ ਹਨ ਜਦੋਂ ਆਪਾਂ ਗੁਰੂਜੀ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਆਪ ਸਮਰਪਤ ਕਰ ਦੇਂਦੇ ਹਾਂ ਕਿਉਂਕਿ ਤਦੇ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਰੂਪ ਪ੍ਰਭਜੀ ਆਪਾਂ ਨੂੰ  ਦਿਸ ਪੈਂਦੇ ਹਨ (ਕਿਉਂਕਿ ਸਤਿਗੁਰੁ ਜੀ ਸਾਨੂੰ ਪ੍ਰਭ ਜੀ ਨਾਲ ਜੋੜ ਦੇਂਦੇ ਹਨ ) | ਇੰਝ ਗੁਰਾਂ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਰਾਹੀਂ   ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਸਿਫਤ  ਦੀ ਇੱਕ ਅਟੁੱਟ ਰੋਂ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ; ਇੰਝ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨਾਮ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ (ਪ੍ਰਭ ਜੀ ਦੇ) ਮਿਲਾਪ ਦਾ ਆਨੰਦ ਮਾਣੀਦਾ  ਹੈ | ਨਾਨਕ ਆਖਦਾ ਹੈ ਕਿ  ਮੈਨੂੰ ਪ੍ਰਭ ਜੀ ਮਿਲ ਗਏ ਹਨ ਜੋ ਕੇ ਸੱਭ ਕੁੱਝ ਕਰਨ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਹਨ | 

           ਹੁਣ ਗੁਰੂਜੀ ਪ੍ਰਭਜੀ ਦਾ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਹਾਜ਼ਰ ਨਾਜ਼ਰ ਹੋਣ ਦੇ ਅਹਿਸਾਸ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕਰਦੇ ਹਨ | ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਹੋਣ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਇੱਕ ਤਜਰਬਾ ਹੈ ਜੋ ਹਰੇਕ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਤੇ ਜਿਸ ਨੂੰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਉਸ ਦਾ ਮਨ ਇੱਕ ਆਨੰਦ ਭਰੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦੇਂਦਾ ਹੈ | ਤਦੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਆਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਜੀ ਦਾ ਆਉਣਾ ਹੀ ਅਨੰਦ ਰਸ ਪੈਦਾ ਕਰ ਦੇਂਦਾ ਹੈ |

ਏ ਸਰੀਰਾ ਮੇਰਿਆ ਇਸੁ ਜਗ ਮਹਿ ਆਇ ਕੈ ਕਿਆ ਤੁਧੁ ਕਰਮ ਕਮਾਇਆ ॥

ਕਿ ਕਰਮ ਕਮਾਇਆ ਤੁਧੁ ਸਰੀਰਾ ਜਾ ਤੂ ਜਗ ਮਹਿ ਆਇਆ ॥

ਜਿਨਿ ਹਰਿ ਤੇਰਾ ਰਚਨੁ ਰਚਿਆ ਸੋ ਹਰਿ ਮਨਿ ਨ ਵਸਾਇਆ ॥

ਗੁਰ ਪਰਸਾਦੀ ਹਰਿ ਮੰਨਿ ਵਸਿਆ ਪੂਰਬਿ ਲਿਖਿਆ ਪਾਇਆ ॥

ਕਹੈ ਨਾਨਕੁ ਏਹੁ ਸਰੀਰੁ ਪਰਵਾਣੁ ਹੋਆ ਜਿਨਿ ਸਤਿਗੁਰ ਸਿਉ ਚਿਤੁ ਲਾਇਆ ॥੩੫॥

Ė sarīrā meri-ā is jag mėh ā-e kai ki-ā ṯuḏẖ karam kamā-i-ā.

Kė karam kamā-i-ā ṯuḏẖ sarīrā jā ṯū jag mėh ā-i-ā.

Jin har ṯerā racẖan racẖi-ā so har man na vasā-i-ā.

Gur parsādī har man vasi-ā pūrab likẖi-ā pā-i-ā.

Kahai Nānak ehu sarīr parvāṇ ho-ā jin saṯgur si-o cẖiṯ lā-i-ā. ||35||

ਅਰਥ ਨਿਚੋੜ: ਉਹ ਮੇਰੇ ਸਰੀਰਾ ! ਜਦ ਤੂੰ ਅਕਾਲਪੁਰਖ, ਜਿਸ ਨੇ ਤੈਨੂੰ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਬਣਾਇਆ, ਨੂੰ ਹੀ ਆਪਣੇ ਹਿਰਦੇ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਵਸਾਇਆ ਤਦ ਤੂੰ ਭਲਾਂ ਇਸ ਜਗ ਵਿੱਚ ਆਕੇ ਕਿਹੜਾ ਕੰਮ ਕੀਤਾ? ਦਸ ਤੂੰ ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਆਕੇ ਕਰਿਆ ਕੀ ਜਦੋਂ ਪ੍ਰਭ ਜੀ ਨੂੰ ਹੀ ਭੁੱਲ ਗਿਆ ? (ਤੇਰੇ ਵੀ ਕੀ ਵੱਸ) ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਤੇ ਆਪਣੇ ਕੀਤੇ ਕਰਮ ਦੇ ਸਿੱਟੇ ਕਾਰਨ ਪ੍ਰਭਜੀ ਮਨ ਵਿੱਚ ਆ ਵਸਦੇ ਹਨ | ਨਾਨਕ ਆਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਤਿਗੁਰੁ ਜੀ ਵਿੱਚ ਚਿੱਤ ਨੂੰ ਲਾ ਲਿਆ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਰੀਰ ਪ੍ਰਵਾਨ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ (ਜੋ ਮਕਸਦ ਲਈ ਇਥੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ) |

           ਫੇਰ ਸਮਝਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਦਾ ਕੀ ਲਾਭ ਜੇ ਕਰਤਾਰ ਜੀ ਨੂੰ ਮਨ ਵਿੱਚ ਵਸਾਕੇ ਨਾ ਜੀਵਿਆ ਗਿਆ | ਆਪਣੇ ਕਰਮ ਗੁਣਾਂ ਨਾਲ ਭਰਿਆਂ ਹੀ ਆਪਣੇ ਭਾਗਾਂ ਨੂੰ ਚੰਗਾ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ; ਨਹੀਂ ਤਾ ਬੁਰੇ ਕਰਮ ਪ੍ਰਭ ਜੀ ਨਾਲ ਕਿਥੇ ਜੁੜਨ ਦੇਂਦੇ ਹਨ |

ਏ ਨੇਤ੍ਰਹੁ ਮੇਰਿਹੋ ਹਰਿ ਤੁਮ ਮਹਿ ਜੋਤਿ ਧਰੀ ਹਰਿ ਬਿਨੁ ਅਵਰੁ ਨ ਦੇਖਹੁ ਕੋਈ ॥

ਹਰਿ ਬਿਨੁ ਅਵਰੁ ਨ ਦੇਖਹੁ ਕੋਈ ਨਦਰੀ ਹਰਿ ਨਿਹਾਲਿਆ ॥

ਏਹੁ ਵਿਸੁ ਸੰਸਾਰੁ ਤੁਮ ਦੇਖਦੇ ਏਹੁ ਹਰਿ ਕਾ ਰੂਪੁ ਹੈ ਹਰਿ ਰੂਪੁ ਨਦਰੀ ਆਇਆ ॥

ਗੁਰ ਪਰਸਾਦੀ ਬੁਝਿਆ ਜਾ ਵੇਖਾ ਹਰਿ ਇਕੁ ਹੈ ਹਰਿ ਬਿਨੁ ਅਵਰੁ ਨ ਕੋਈ ॥

ਕਹੈ ਨਾਨਕੁ ਏਹਿ ਨੇਤ੍ਰ ਅੰਧ ਸੇ ਸਤਿਗੁਰਿ ਮਿਲਿਐ ਦਿਬ ਦ੍ਰਿਸਟਿ ਹੋਈ ॥੩੬॥

Ė neṯarahu meriho har ṯum mėh joṯ ḏẖarī har bin avar na ḏekẖhu ko-ī.

Har bin avar na ḏekẖhu ko-ī naḏrī har nihāli-ā.

Ėhu vis sansār ṯum ḏekẖ-ḏe ehu har kā rūp hai har rūp naḏrī ā-i-ā.

Gur parsādī bujẖi-ā jā vekẖā har ik hai har bin avar na ko-ī.

Kahai Nānak ehi neṯar anḏẖ se saṯgur mili-ai ḏib ḏarisat ho-ī. ||36||

ਅਰਥ ਨਿਚੋੜ: ਹੇ ਮੇਰੇ ਨੈਣੋ ! ਪ੍ਰਭਜੀ ਨੇ ਤੁਹਾਡੇ ਵਿੱਚ ਜੋਤ ਰੱਖੀ ਹੈ, ਤੁਸੀਂ ਪ੍ਰਭ ਬਿਨਾਂ ਹੋਰ ਕੁੱਝ ਨਾ ਵੇਖਣਾ | ਜਿਧਰ ਵੀ ਵੇਖੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਵੇਖੋ ਅਤੇ ਹਰ ਪਾਸੇ ਓਹੋ ਹੀ ਦਿਸਦੇ ਹਨ | ਇਹ ਜੋ ਸੰਸਾਰ ਤੁਸੀਂ ਵੇਖ ਰਹੇ ਹੋ ਇਹ ਸੱਭ ਪ੍ਰਭਜੀ ਦਾ ਹੀ ਰੂਪ , ਓਹੋ ਹੀ ਦਿਸ ਰਹੇ ਹਨ | ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਨਾਲ ਹੀ ਮੈਂ ਇਹ ਜਾਣਿਆ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸੱਭ ਕੁੱਝ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਜੀ ਆਪ ਹੀ ਹਨ ; ਹਰ ਪਾਸੇ ਉਹ ਹੀ ਹਨ  ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਬਿਨਾਂ ਹੋਰ ਕੋਈ ਹੈ ਹੀ ਨਹੀਂ | ਨਾਨਕ ਆਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਨੈਣ ਤਾਂ ਅੰਧੇ ਸੀ ਪਰ ਗੁਰੂ ਜੀ ਰਾਹੀਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਅੰਦਰ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਜੀ ਨੂੰ ਹਰ ਪਾਸੇ ਤੇ ਹਰ ਵਿੱਚ ਵੇਖਣ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਮਿਲੀ  ਹੈ |

           ਇਥੇ ਗੁਰੂਜੀ ਸਾਨੂੰ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਕਰਤਾਰ ਨੂੰ ਹੀ ਚਾਰ ਚੁਫੇਰੇ ਵਰਤਦਾ ਵੇਖਣ ਦੀ ਨਸੀਹਤ ਦੇਂਦੇ ਹਨ ਪਰ ਮਾਇਆ ਵਿੱਚ ਗੜੁੱਚ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਇੰਝ ਕਰਨਾ  ਬਿਲਕੁਲ ਅਸੰਭਵ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਬਾਹਰ ਦੋਖੀ ਫਿਰਦੇ ਹਨ: ਠੱਗੀ ਮਾਰਨ ਵਾਲੇ ਫਿਰਦੇ ਹਨ, ਖਤਰਨਾਕ ਲੋਕ ਹਨ, ਉਹ ਵੀ  ਹਨ ਜੋ ਮੂੰਹ ਤੇ ਹੋਰ ਹਨ ਪਰ ਮਨ ਵਿੱਚ ਬੁਰਿਆਈ ਰੱਖਦੇ ਹਨ ਤੇ  ਕਈ  ਉਹ ਜੋ  ਪ੍ਰਭ ਜੀ ਦੀ ਹੋਂਦ ਤੋਂ ਹੀ ਮੁਕਰੇ ਫਿਰਦੇ ਹਨ ; ਅਜਿਹੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਲੰਮੀ ਲਿਸਟ ਪਹਿਲੀ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਨੇ  ਜਪੁਜੀ ਦੀਆਂ  ੧੭ ਤੇ ੧੮  ਪੌੜੀਆਂ  ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੀ ਹੈ | ਇਸੇ ਨੂੰ ਗੁਰੂਜੀ ਪ੍ਰਭ ਜੀ  ਦੀ ਬਾਜ਼ੀ ਆਖਦੇ ਹਨ; ਇਸ ਨੂੰ ਇਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਖੇਡ ਆਖ ਲੋਵੋ |  ਇਸ ਤੱਥ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ | ਜੋ ਪ੍ਰਭ ਜੀ ਸਾਡੇ ਵਿੱਚ ਹਨ ਉਹ ਹੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗਲਤ ਰਸਤੇ ਪਏ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਹਨ | ਪਰ ਸਵਾਲ ਉੱਠਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਭਜੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ  ਬੁਰੇ ਰਸਤੇ ਪੈਣ ਹੀ ਕਿਉਂ ਦੇਂਦੇ ਹਨ ? ਇਸ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਉਸ ਮਾਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਾਂਗ ਹੀ ਸਮਝੋ, ਜੋ ਆਪਣੇ ਬਚੇ ਨੂੰ ੯ ਮਹੀਨੇ ਦੁੱਖ ਝਲਕੇ ਜਨਮ ਦੇਂਦੀ ਹੈ ਤੇ  ਪਾਲਦੀ ਹੈ ਪਰ ਉਹ  ਵੱਡਾ ਹੋਕੇ ਹੋਰਾਂ ਦਾ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ |  ਗੁਰੂ ਜੀ ਆਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਾੜੇ ਭਾਗ ਹਨ ਕਿ ਨਾ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪ੍ਰਭਜੀ ਦਾ  ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਹੋਣ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਕੀਤਾ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਅੰਦਰ ਪ੍ਰਭਜੀ ਦਾ ਕੋਈ ਡਰ ਹੈ | ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਤਾਂ  ਸਿਰਫ ਆਪਣਾ ਮਨ ਹੀ ਅੱਗੇ ਰੱਖਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ; ਉਹ ਤਾਂ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਤਰਸ ਦੇ ਪਾਤਰ ਹਨ | ਇਸ ਲਈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰਸਤੇ ਪੈਣ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ | ਇਹ ਪੱਕੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਯਕੀਨ ਕਰ ਲਵੋ ਕਿ  ਉਨ੍ਹਾਂ  ਨੇ ਪ੍ਰਭਜੀ ਵੱਲ ਪਿੱਠ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਹੈ ਪਰ  ਅਸੀਂ ਤਾਂ ਗੁਰੂ ਦੇ ਗਿਆਨ ਦੀ ਮੇਹਰ ਕਰਕੇ ਪ੍ਰਭ ਜੀ ਦੇ ਸਨਮੁਖ ਖੜ੍ਹੇ ਹਾਂ ਗੁਰੂ ਦੇ ਗਿਆਨ ਦੀ ਮੇਹਰ ਕਰਕੇ | ਗੁਰੂਜੀ ਤਦੇ  ਆਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮਾਇਆ ਚ ਗਵਾਚੇ ਇਨਸਾਨ ਤੋਂ ਪਾਸੇ  ਰਹੋ | ਕਿਉਂ ? ਕਿਉਂਕਿ ਅਜਿਹੇ ਬੰਦੇ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨਹੀਂ ਲੈਣਾ | ਭਾਵੇਂ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਜੀ ਮਾਇਆਧਾਰੀਆਂ  ਵਿੱਚ ਵੀ ਹਨ  ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ  ਨੇ  ਮਾਇਆ ਦੇ ਮੋਹ ਵਿੱਚ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਜੀ  ਨੂੰ ਭੁਲਾ ਦਿੱਤਾ ਹੋਇਆ ਹੈ; ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਆਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਮਾਇਆ ਦੇ ਰਸ ਸਾਨੂੰ  ਕਰਤਾਰ ਜੀ ਤੋਂ ਦੂਰ ਲੈ  ਜਾਂਦੇ ਹਨ  | ਮੁਕਦੀ ਗੱਲ  ਇਹ ਹੈ  ਕਿ  ਵੇਖੋ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਰਤਾਰ ਜੀ ਦਾ ਰੂਪ ਹੀ, ਪਰ ਜਿਵੇ ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਆਈ ਖਾਈ ਤੋਂ ਬਚਕੇ ਨਿਕਲੀ ਦਾ ਹੈ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਬਚਕੇ ਰਹੋ; ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹਮਲਿਆਂ ਤੋਂ ਬਚੋ ਤੇ  ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਛਾਏ ਜਾਲਾਂ ਤੋਂ ਬਚੋ |  ਦਸ਼ਮੇਸ਼ ਨੇ ਖਾਲਸਾ ਇਸੇ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿੱਚ ਬਣਾਇਆ ਸੀ |

ਏ ਸ੍ਰਵਣਹੁ ਮੇਰਿਹੋ ਸਾਚੈ ਸੁਨਣੈ ਨੋ ਪਠਾਏ ॥

ਸਾਚੈ ਸੁਨਣੈ ਨੋ ਪਠਾਏ ਸਰੀਰਿ ਲਾਏ ਸੁਣਹੁ ਸਤਿ ਬਾਣੀ ॥

ਜਿਤੁ ਸੁਣੀ ਮਨੁ ਤਨੁ ਹਰਿਆ ਹੋਆ ਰਸਨਾ ਰਸਿ ਸਮਾਣੀ ॥

ਸਚੁ ਅਲਖ ਵਿਡਾਣੀ ਤਾ ਕੀ ਗਤਿ ਕਹੀ ਨ ਜਾਏ ॥

ਕਹੈ ਨਾਨਕੁ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਨਾਮੁ ਸੁਣਹੁ ਪਵਿਤ੍ਰ ਹੋਵਹੁ ਸਾਚੈ ਸੁਨਣੈ ਨੋ ਪਠਾਏ ॥੩੭॥

Ė sarvaṇhu meriho sācẖai sunṇai no paṯẖā-e.

Sācẖai sunṇai no paṯẖā-e sarīr lā-e suṇhu saṯ baṇī.

Jiṯ suṇī man ṯan hari-ā ho-ā rasnā ras samāṇī.

Sacẖ alakẖ vidāṇī ṯā kī gaṯ kahī na jā-e.

Kahai Nānak amriṯ nām suṇhu paviṯar hovhu sācẖai sunṇai no paṯẖā-e. ||37||

ਅਰਥ ਨਿਚੋੜ: ਹੇ ਕੰਨੋਂ ! ਤੁਸੀਂ ਸਿਰਫ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਦੀ ਸਿਫਤ ਹੀ ਸੁਣੋ ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਜੀ ਨੇ ਬਣਾਕੇ ਸਰੀਰ ਤੇ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ | ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਿਫਤ ਸਲਾਹ ਸੁਣਨ ਨਾਲ ਤਨ ਮਨ ਵਿੱਚ ਆਨੰਦ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜੀਭ ਵੀ ਉਸੇ ਦੀ ਸਿਫਤ ਵਿੱਚ ਰਚ ਜਾਂਦੀ ਹੈ | ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਜੀ ਅਸਰਜ ਰੂਪ ਹਨ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਨੂੰ ਬਿਆਨਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ ਕਿ ਉਹ ਕਿਹੋ ਜਹੇ ਹਨ, ਇਸ ਲਈ ਨਾਨਕ ਆਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਜੀ ਦਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਰੂਪ ਨਾਮ ਸੁਣੋ ਤੇ ਪਵਿੱਤਰ ਹੋਵੋ ਕਿਉਂਕਿ ਤੁਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਬਾਰੇ ਸੁਣਨੇ ਲਈ ਹੀ ਥਾਪੇ ਹੋ |

           ਇੰਝ ਅਧਿਆਤਮਿਕਤਾ ਦੇ ਰਾਹ ਤੇ ਪਾਉਂਦਿਆਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਅਗਲੀਆਂ ਪੌੜੀਆਂ ਵਿੱਚ  ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਸਰੀਰ ਬਣਾਕੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਜਿੰਦ ਪਾ ਦਿੱਤੀ ਤੇ  ਜਿਸ ਦਰਵਾਜੇ  ਰਾਹੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੀਦਾਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਉਹ  ਲੁਕਵਾਂ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਪਰ ਇਹ ਰਾਹ ਗੁਰੂ ਜੀ ਰਾਹੀਂ ਖੁਲ੍ਹਦਾ ਹੈ (੩੮) ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਗਾਉਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਰਾਹੀਂ ਮਨ ਸ਼ਾਂਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ | ਕਰਤਾਰ ਜੀ  ਉੱਤੇ ਆਪਣੇ ਮਨ ਨੂੰ ਟਿਕਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ; ਉਹ ਗੁਰਮੁਖਾਂ ਉੱਤੇ ਬਖਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਕੇ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ (੩੯) ਫੇਰ ਗੁਰੂ ਜੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸੱਭ ਨੂੰ ਆਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਆਵੋ ਰਲ ਕੇ ਕਰਤਾਰ ਜੀ ਦੇ ਗੁਣਾ ਨੂੰ ਗਾਵੀਐ | ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਉਹ ਹੁਣ ਵਡਭਾਗੀ ਹੋ ਨਿਬੜੇ ਹਨ |

ਅਨਦੁ ਸੁਣਹੁ ਵਡਭਾਗੀਹੋ ਸਗਲ ਮਨੋਰਥ ਪੂਰੇ ॥

ਪਾਰਬ੍ਰਹਮੁ ਪ੍ਰਭੁ ਪਾਇਆ ਉਤਰੇ ਸਗਲ ਵਿਸੂਰੇ ॥

ਦੂਖ ਰੋਗ ਸੰਤਾਪ ਉਤਰੇ ਸੁਣੀ ਸਚੀ ਬਾਣੀ ॥

ਸੰਤ ਸਾਜਨ ਭਏ ਸਰਸੇ ਪੂਰੇ ਗੁਰ ਤੇ ਜਾਣੀ ॥

ਸੁਣਤੇ ਪੁਨੀਤ ਕਹਤੇ ਪਵਿਤੁ ਸਤਿਗੁਰੁ ਰਹਿਆ ਭਰਪੂਰੇ ॥

ਬਿਨਵੰਤਿ ਨਾਨਕੁ ਗੁਰ ਚਰਣ ਲਾਗੇ ਵਾਜੇ ਅਨਹਦ ਤੂਰੇ ॥੪੦॥੧॥

Anaḏ suṇhu vadbẖāgīho sagal manorath pūre.

Pārbarahm parabẖ pā-i-ā uṯre sagal visūre.

Ḏūkẖ rog sanṯāp uṯre suṇī sacẖī baṇī.

Sanṯ sājan bẖa-e sarse pūre gur ṯe jāṇī.

Suṇṯe punīṯ kahṯe paviṯ saṯgur rahi-ā bẖarpūre.

Binvanṯ Nānak gur cẖaraṇ lāge vāje anhaḏ ṯūre. ||40||1||

ਅਰਥ ਨਿਚੋੜ: ਉਹ ਭਾਗਾਂ ਵਾਲਿਓ ਸੁਣੋ! ਆਨੰਦ ਉਦੋਂ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਪ੍ਰਭਜੀ ਮਿਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ; ਤਦ ਸਾਰੇ ਮਨੋਰਥ ਪੂਰੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ | ਫੇਰ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਜੀ ਦੀ ਸਿਫਤ ਵਾਲੀ ਸੱਚੀ ਬਾਣੀ ਰਾਹੀਂ ਸਾਰੀ ਚਿੰਤਾ ਤੇ ਝੋਰੇ ਮਿਟ ਜਾਂਦੇ ਹਨ | ਜਦੋਂ ਸੰਤ ਗੁਰੂਜੀ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਭਜੀ ਨੂੰ ਜਾਣ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਤਦ ਉਹ ਆਨੰਦ ਪਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ | ਇਸ ਬਾਣੀ ਨੂੰ ਸੁਣਨ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਪਵਿੱਤਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਨੂੰ ਇਸੇ ਪ੍ਰਭਜੀ ਦੀ ਸਿਫਤ ਭਰੀ ਬਾਣੀ ਵਿੱਚ ਦੇਖਦੇ ਹਨ (ਪ੍ਰਭਜੀ ਦੀ ਸਿਫਤ ਵਿੱਚ ਹੀ ਸਤਿਗੁਰੂ ਵਰਜਦੇ ਹਨ) |

           ਆਨੰਦ ਸਾਹਿਬ ਪੜ੍ਹਨ ਤੋਂ ਬਾਦ ਇਹ ਗੱਲ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਮਝ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਨਾਲ ਜੁੜਕੇ ਰਹਿਣਾ ਐਨਾ ਸੌਖਾ ਨਹੀਂ ਜਿੰਨਾ ਆਖਣਾ ਕਿਉਂਕਿ ਗੁਰੂ ਜੀ ਆਪਣੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਗੱਲ ਬਿਲਕੁਲ ਸਾਫ਼ ਕਰ ਦੇਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਅਕਾਲਪੁਰਖ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਜੀਵਨ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਦੀ ਯਾਦ ਮਨ ਵਿੱਚ ਵਸਾਏ ਬਿਨਾਂ ਜੀਣਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲੋਂ ਦੂਰ ਜਾਣਾ ਹੈ |

           ਆਪਾਂ ਵੇਖਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਵੱਖਰੇ ਵੱਖਰੇ ਧਾਰਮਿਕ ਧੜੇ ਬਣਾ ਰੱਖੇ ਹਨ ਤੇ ਹਰ ਧੜਾ ਆਪਣੇ ਮੁਤਾਬਕ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦੇ ਦਾਹਵੇ ਕਸਦਾ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਬਾਣੀ ਮੁਤਾਬਿਕ ਇਹ ਧੜਿਆਂ ਵਾਲੇ ਕਿਨ੍ਹੇ ਕੁ ਸਹੀ ਨੇ ਪਾਠਕ ਆਪ ਸਮਝ ਸਕਦੇ ਹਨ |  ਮੇਰਾ  ਸੁਝਾਹ ਹੈ ਕਿ  ਆਨੰਦ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਸਾਮਣੇ ਰੱਖ ਕੇ ਹੀ  ਜੀਵੋ  | ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਇਕ ਸਾਧਨਾ ਹੈ ਅਤੇ  ਧੜੇ ਬੰਦੀ ਇਸ ਸਾਧਨਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਰੋੜਾ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ |

           ਇਸ ਲਈ ਆਓ ਇਸ ਬਾਣੀ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਗੁਰੂ ਮੰਨਕੇ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਲਈ ਕੁੱਝ ਕਰੀਏ | ਕੁੱਝ ਨੁਕਤੇ ਇਸ ਬਾਣੀ ਵਿੱਚ ਇੰਝ ਦੱਸੇ ਹਨ :

੧. ਆਪਣੇ ਮਨ ਨੂੰ ਬੁਰੇ ਖਿਆਲਾਂ ਤੇ ਬੁਰੀਆਂ ਰੁਚੀਆਂ ਤੋਂ  ਦੂਰ ਰੱਖੋ |

੨  ਕਿਰਿਆ ਕਰਮ ਬੇਅਰਥ ਹਨ |

੩  ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਸਿਖਿਆ ਨੂੰ ਹੀ ਆਪਣੀ  ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਸੇਧ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਦੀਵਾ ਸਮਝੋ ਨਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਜੋ ਆਪ ਦਲਦਲ ਵਿੱਚ ਡਿਗੇ ਹੋਏ ਹਨ |

੪ ਸਤਿਗੁਰੂ ਦੀ ਬਾਣੀ ਗਾਵੋ ਅਤੇ ਪੜ੍ਹਦੇ  ਰਹੋ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ  ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸੰਗਤ ਕਰੋ ਜੋ ਮਾਇਆ ਵੱਲੋਂ ਮੁੜ੍ਹਕੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਵੱਲ ਆ ਗਏ ਭਾਵ ਗੁਰਮੁਖ | ਜੋ  ਗੁਰਮੁਖ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਉਹ  ਮਾਇਆ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ, ਮਾਇਆ ਬਾਰੇ ਸਲਾਹਾਂ ਤੇ ਮਾਇਆ ਦੇ ਚਸਕਿਆਂ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਦੂਰ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ; ਉਹ ਆਪਣੀ ਹੋਂਦ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦੇਣੋ ਹਟ ਜਾਂਦੇ ਹਨ (ਕਬੀਰ ਗੁਰੁ ਲਾਗਾ ਤਬ ਜਾਨੀਐ ਮਿਟੈ ਮੋਹੁ ਤਨ ਤਾਪ ॥ ਅੰਗ ੧੩੭੪ | |) |  ਜੋ ਅਜਿਹੀਆਂ ਮਾਇਆ ਦੀਆਂ  ਗੱਲਾਂ ਵਿੱਚ ਗਲਤਾਨ ਹੈ,  ਉਹ ਗੁਰਮੁਖ ਨਹੀਂ ਹੋ  ਸਕਦਾ | ਜੇ ਕੋਈ ਅਜਿਹਾ  ਗੁਰਮੁਖ ਨਾ  ਲੱਭੇ, ਤਦ ਇਕੱਲਿਆਂ ਹੀ ਪ੍ਰਭ ਜੀ ਦੀ ਸਿਫਤ ਸਲਾਹ ਕਰਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦੇਵੋ; ਗੁਰਮੁਖਾਂ ਦਾ ਮੇਲ ਪ੍ਰਭਜੀ ਤੇ ਛੱਡ ਦਿਓ ਤੇ ਪ੍ਰਭਜੀ ਨੂੰ ਵਾਰ ਵਾਰ ਯਾਦ ਕਰਦੇ ਰਹੋ |

੫ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਗੁਣਾਂ ਨਾਲ ਭਰ ਦੀਓ ਅਤੇ ਅਵਗੁਣ ਤਿਆਗਣ ਲਈ ਲਗਾਤਾਰ ਮਨ ਨਾਲ ਜੁਝਨਾ  ਸ਼ੁਰੂ ਕਰੋ |

੬ ਚਲਾਕੀਆਂ ਨਾਲ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਇਹ ਗੱਲ ਗੁਰੂ ਜੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ੋਰ ਦੇਕੇ  ਆਖਦੇ ਹਨ 

੭ ਚਾਰ ਚੁਫੇਰੇ ਅਤੇ ਹਰੇਕ ਜੀਵ ਵਿੱਚ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਨੂੰ ਹੀ ਵੇਖੋ 

੮  ਸਿਰਫ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਦੀ ਸਿਫਤ ਹੀ ਸੁਣੋ ਤੇ ਨਿੰਦਿਆ ਸੁਣਨ ਤੋਂ ਗੁਰੇਜ਼ ਕਰੋ   |

੯  ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵਿੱਚਰੋ ,ਪਰ ਗੁਰੂ ਤੋਂ ਛੁਟ,  ਕਿਸੇ ਦੇ ਵੀ ਪਿੱਛੇ ਨਾ ਲਗੋ  |

੧0 ਮਾਇਆ ਅੱਗ ਵਾਂਗ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਤੋਂ ਬਚਣਾ; ਮਾਇਆ ਦਾ ਮਤਲਬ ਧਨ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ: ਫੁਰਨਿਆ ਚ ਡੁੱਬਣਾ, ਲਾਲਚ ਚ ਫਸਣਾ, ਮੋਹ ਕਰਨਾ, ਹੰਕਾਰ ਕਰਨਾ, ਮਨ ਹੋਰ ਤੇ ਮੁਖ ਹੋਰ ਰੱਖਣਾ, ਵਿਖਾਵਿਆਂ ਚ ਲੱਗੇ ਰਹਿਣਾ ਆਦਿ ਸੱਭ ਮਾਇਆ ਦੇ ਹੀ ਰੰਗ ਹਨ | ਸੰਸਾਰ ਤ੍ਰੈ ਰੂਪੀ ਮਾਇਆ (ਸਤੋ, ਰਾਜੋ  ਤੇ ਤਮੋ  ) ਚ ਹੀ ਗੜੁੱਚ ਹੈ ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਕਰਤਾਰ ਜੀ ਦੇ ਭਗਤ ਸੰਸਾਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਿਆਂ  ਵੀ  ਵੱਖਰੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ | ਆਓ ਪਹਿਲਾਂ ਮਾਇਆ ਦੇ ਤਿੰਨੇ ਗੁਣਾਂ ਨੂੰ ਮੋਟੇ ਤੌਰਤੇ  ਸਮਝ ਲਈਏ: 

ਤਮੋ = ਜਦੋਂ ਇਨਸਾਨ ਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਯਾਂ ਆਖ ਲਵੋ ਅਵੇਸਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਆਲਸ ਵਿੱਚ , ਜਾਂ ਨਿਰਾਸ਼ਤਾ ਵਿੱਚ ਚਲੇ ਜਾਂਦਾ ਹੈ  ਤੇ ਦੁੱਖ ਵਿੱਚ ਵਿੱਚਰਦਾ ਹੈ ਤਦ ਉਹ ਤਮੋ ਗੁਣਾਂ ਵਿੱਚ ਹੈ |

 ਰਾਜੋ = ਜਦੋਂ ਇਨਸਾਨ ਉੱਠਦਾ ਹੈ, ਕਰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਭੋਗ ਭੋਗਦਾ ਹੈ, ਤਦ ਉਹ ਰਜੋ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਵਿੱਚ ਹੈ | ਜਦੋਂ ਕੁੱਝ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕੁੱਝ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਤਦ ਉਸ ਤੇ ਰਜੋ ਗੁਣ ਭਾਰੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ |

ਸਤੋ = ਜਦੋਂ ਸ਼ਾਂਤ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਤੇ ਉਸ ਵਿੱਚ ਤਮੋ ਤੇ ਰਜੋ ਗੁਣ ਨਾ ਮਾਤਰ ਰਹਿ ਜਾਂਦੇ ਹਨ | ਜਦੋਂ ਖੁਸ਼ੀ  ਦੀ ਅਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਦ ਸਤੋ ਗੁਣ ਭਾਰੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ | 

੧੧  ਜਦੋਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਯਾਦ ਅੰਦਰ ਵਸੀ ਹੋਵੇਗੀ ਤਦ ਬੁਰੇ ਰਸਤੇ ਤੇ ਕਦੇ ਕਦਮ ਨਹੀਂ ਚਲਣਗੇ  ਬਲਕਿ ਹਰ ਫੈਸਲਾ ਗੁਣ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਹੋਵੇਗਾ |

12 ਕਈ ਸਿਆਣੇ ਪ੍ਰਭ ਜੀ ਦੇ ਨਾਮ ਸਿਮਰਨ ਦਾ ਸ਼ੁਰੂ ਆਪਣੀ ਜੁਬਾਨ ਨਾਲ ਪ੍ਰਭਜੀ ਦੇ ਅੱਧੇ ਨਾਮ ਨੂੰ ਸਾਹ  ਲੈਂਦਿਆਂ ਤੇ ਅੱਧਾ ਨਾਮ ਸਾਹ ਬਾਹਰ ਕੱਢਦਿਆਂ ਕਰਨ ਨੂੰ ਆਖਦੇ ਹਨ  ਅਤੇ ਨਾਲ ਆਪਣਾ  ਧਿਆਨ ਇਸ ਕਿਰਿਆ ਤੇ ਕੇਂਦਰਤ ਕਰਕੇ ਇਹ ਅਭਿਆਸ ਕਰਨ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦੇਂਦੇ ਹਨ | ਇਸ ਨੂੰ ਅੰਤਰ ਧਿਆਨ ਕਰਨਾ ਵੀ ਆਖੀਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਪ੍ਰਭ ਜੀ ਦੇ ਨਾਮ ਉੱਤੇ ਮਨ ਨੂੰ ਟਿਕਾ ਲਈਦਾ ਹੈ | ਇਹ ਵੀ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਤਰੀਕਾ ਹੈ ਨਾਮ ਨਾਲ ਜੁੜਨ ਦਾ ਪਰ ਪ੍ਰਭ ਜੀ ਨੂੰ ਚੇਤੇ ਰੱਖਦਿਆਂ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰਲੇ ਨੂੰ ਧੋਂਦੇ ਰਹਿਣਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀਹੈ| ਉਂਝ ਵੀ ਜਦੋਂ ਪ੍ਰਭਜੀ ਦੀ ਯਾਦ ਮਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤਦ ਬੁਰੇ ਪਾਸੇ ਜਾਣ ਦੀ  ਬੁਰੀ ਨੀਅਤ ਮਨ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੀ ਹੀ ਨਹੀਂ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਕੇ ਆਪਣੀ ਮੈਂ ਮੈਂ (ਮੈਂ ਆਹ ਮੈਂ ਅਹੁ ) ਦੀ ਫੂਕ ਖਤਮ ਹੋਣੀ ਜ਼ਰੂਰੀਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਜੇ ਇਹ ਰਹੀ ਤਦ ਗੁਰੂ ਜੀ ਵੀ ਹਾਮੀ ਨਹੀਂ ਭਰਦੇ | |

੧3  ਇਸ ਰਾਹ ਤੇ ਬਹੁਤ ਕਠਨਾਈਆਂ ਆਉਣਗੀਆਂ ਪਰ ਡੋਲਣਾ ਨਹੀਂ ਤੇ ਹਰ ਵਕ਼ਤ ਪ੍ਰਭਜੀ ਤੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਯਾਦ ਮਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਕੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਉਤਰ ਚੜ੍ਹਾ ਦਾ ਸਾਮਣਾ ਕਰਦੇ ਰਹਿਣਾ  ਕਿਉਂਕਿ ਆਨੰਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਹੀ ਹੈ | ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਯਾਦ  ਦੁਖਾਂ  ਨੂੰ ਧੋ ਦੇਂਦੀ ਹੈ | ਆਸਾ  ਵਿੱਚ ਨਿਰਾਸ਼ ਰਹਿਕੇ ਅੰਤ ਨੂੰ ਇਨਸਾਨ ਦਾ ਮਨ  ਪ੍ਰਭ ਜੀ ਦੀਆਂ ਬਖਸ਼ਿਸ਼ਾਂ  ਨਾਲ ਆਨੰਦ ਰੂਪੀ ਸਥਿਤੀ  ਵਿੱਚ ਟਿਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ |

ਸ਼ੁਭ ਇੱਛਾਵਾਂ ਨਾਲ, 

ਗੁਰਦੀਪ ਸਿੰਘ

www.gursoch.com

Talk To Yourself About What The Guru Says

We see that after achieving a lot of things, people don’t obtain a state of bliss; wealth, property, tittles, worldly accomplishments and celebrity status provide temporary happiness only. The real bliss is enjoyed by the Akalprakh’s devotees. In this context, the bani named ‘Anand’ complied in Sri Guru Granth Sahib can be supportive. Many ways the Guru has counselled the followers to make them realize what should they do to live in a blissful state of mind while living right in the world burning on the furnace of unending desires. Third Nanak, in his bani named ‘Anand’, which is on 917, SGGS, has explained all about progressing spiritually. Here is a summary up to the stanza number 32. First of all, most important in the Sikhi is to live while keeping the Guru in the mind so that no bad deed can detour the mind away from the Guru path, (ਸੋ ਸਤਗੁਰੁ ਪਆਿਰਾ ਮੇਰੈ ਨਾਲ ਿਹੈ ਜਥੈ ਕਥੈ ਮੈਨੋ ਲਏ ਛਡਾਈ ॥ So saṯgur pi▫ārā merai nāl hai jithai kithai maino la▫e cẖẖadā▫ī , 588 SGGS) In the first stanza of this bani, the Guru says that the real bliss is obtained through the true Guru and Akalpurakh must be praised (1). Then he, while addressing to his mind, guides us to keep the Creator in the mind always, because that is what the Guru’s service is. (2). In the next stanzas, he prays to the Creator saying that He can bless the mortal to be worthy of Him, because He holds everything in His power. Those who remain imbued with Him are blessed. He keeps telling us when His name is made an anchor of life, a continuous flow of happiness starts within  (3, 4, 5). He also states that without the memory of the Creator, the body containing a life remains helpless (6). Then he addresses how bliss is obtained through the Guru; however, for that, the deep attachment of the mind toward Maya must go (7,8); also, he adds that only those who are blessed by Him get rid of their attachment. That is why it is important to praise the Creator in the company of those who have become detached in His love (9). If one plays games in this pursuit, one never realizes Him (10).  He also tells us that what is seen close to us like our families and so on will not go with us as we depart; therefore, don’t get attached to them. In other words, perform duly duties toward them but remain attached to the Creator only (The First Guru has written an entire shabd on getting rid of the attachment on SGGS,356 )(11). He then expresses in the next two stanzas that no one is able to know the limit of the Creator and many went in that pursuit without any success, but His name ambrosia is obtained from the Guru only. (12, 13).  At that point, he explains how the true devotees differ from the Maya inflicted world, because the path of realizing Akalpurakh is very difficult as to follow it, one needs to get rid of one’s self-conceit totally (14). It is explained by the Guru that praising Him soothes the mind and through mere talks, He is not obtained, but those who heartily remember Him become pure and worthy for Him (15 16, 17). Then the Guru says that the readers of the the Vedas don’t realize the importance of His name expressed in there but they indulge only in the rituals; the mortals’ doubt about Him doesn’t go away without obtaining a state of calmness (from Maya commotion); people do many rituals and other stuff. Through cleaning the body nothing occurs unless heart is not cleaned (18, 19, 20). Then how one becomes pure and worthy? The Guru answers that through the true Guru, when one gets rid of one’s conceit and surrenders to the Creator as the Guru instructs, one becomes pure; however, if one turns away from the Guru by following one’s own mind, one cannot succeed (21, 22). Therefore, the Sikhs should get together and praise the Creator through the Guru’s bani, because only worthy words are of the Guru; he adds that the words of other than the true Guru are not worthy in context of becoming pure since the Guru is focused only on the Creator (23, 24). Thus, the Guru’s word is a jewel (priceless); so, imprint it on the mind. Only the Creator’s ordinance is in power and through the Guru, one becomes liberated by falling in love with the Creator 25, 26). The Vedas do not know the limit of the Creator but the Guru, because they address only what is a sin or a virtue and they deal with the three kinds of the Maya effects. (27). It is important to praise only the Creator who saves all the time even during the fire of the mother’s womb. (28). Talking about the fire of the womb, Maya is also like the fire. With His grace, one takes birth but forgetting Him gets involved in the Maya. It is also His set up game (29). Akalpurakh is priceless and no one can value Him; nonetheless, if a true Guru is met, then by surrendering to Akalpurakh, He is realized right in the fire of Maya (30). Then the Guru says that he only deals with Prabh’s’s name and only He is his support (31). The Guru counsels his followers by addressing to the tongue, the body, the eyes and ears to become pure and worthy of the Creator. Let us look at stanzas# 32, 33, 34, 35, 36, 37.

ਏ ਰਸਨਾ ਤੂ ਅਨ ਰਸਿ ਰਾਚਿ ਰਹੀ ਤੇਰੀ ਪਿਆਸ ਨ ਜਾਇ ॥

ਪਿਆਸ ਨ ਜਾਇ ਹੋਰਤੁ ਕਿਤੈ ਜਿਚਰੁ ਹਰਿ ਰਸੁ ਪਲੈ ਨ ਪਾਇ ॥

ਹਰਿ ਰਸੁ ਪਾਇ ਪਲੈ ਪੀਐ ਹਰਿ ਰਸੁ ਬਹੁੜਿ ਨ ਤ੍ਰਿਸਨਾ ਲਾਗੈ ਆਇ ॥

ਏਹੁ ਹਰਿ ਰਸੁ ਕਰਮੀ ਪਾਈਐ ਸਤਿਗੁਰੁ ਮਿਲੈ ਜਿਸੁ ਆਇ ॥

ਕਹੈ ਨਾਨਕੁ ਹੋਰਿ ਅਨ ਰਸ ਸਭਿ ਵੀਸਰੇ ਜਾ ਹਰਿ ਵਸੈ ਮਨਿ ਆਇ ॥੩੨॥

Ė rasnā ṯū an ras rācẖ rahī ṯerī pi-ās na jā-e.

Pi-ās na jā-e horaṯ kiṯai jicẖar har ras palai na pā-e.

Har ras pā-e palai pī-ai har ras bahuṛ na ṯarisnā lāgai ā-e.

Ėhu har ras karmī pā-ī-ai saṯgur milai jis ā-e.

Kahai Nānak hor an ras sabẖ vīsre jā har vasai man ā-e. ||32||

In essence: (this stanza is about the tastes of the body) Oh my tongue! You are engrossed in other tastes and you are not satisfied (Means the tastes of Maya never lead to satisfaction like His name praise does). You cannot be satisfied if you don’t taste His name-essence. If you drink His name-elixir, you will be totally satisfied (You will not long for other tastes). This elixir of Prabh’s name is attained with His grace if the Satiguru is met. Nanak says: one forgets all other relishes once Prabh resides in one’s mind (manifested within).

           In the above stanza the Guru expresses how we remain saturated in other tastes and never intend to develop a taste for the Creator’s praise. Actually, the taste of Prabh’s name praise is His blessing; when we live following the Guru, we start inclining more toward praising Prabh.

ਏ ਸਰੀਰਾ ਮੇਰਿਆ ਹਰਿ ਤੁਮ ਮਹਿ ਜੋਤਿ ਰਖੀ ਤਾ ਤੂ ਜਗ ਮਹਿ ਆਇਆ ॥

ਹਰਿ ਜੋਤਿ ਰਖੀ ਤੁਧੁ ਵਿਚਿ ਤਾ ਤੂ ਜਗ ਮਹਿ ਆਇਆ ॥

ਹਰਿ ਆਪੇ ਮਾਤਾ ਆਪੇ ਪਿਤਾ ਜਿਨਿ ਜੀਉ ਉਪਾਇ ਜਗਤੁ ਦਿਖਾਇਆ ॥

ਗੁਰ ਪਰਸਾਦੀ ਬੁਝਿਆ ਤਾ ਚਲਤੁ ਹੋਆ ਚਲਤੁ ਨਦਰੀ ਆਇਆ ॥

ਕਹੈ ਨਾਨਕੁ ਸ੍ਰਿਸਟਿ ਕਾ ਮੂਲੁ ਰਚਿਆ ਜੋਤਿ ਰਾਖੀ ਤਾ ਤੂ ਜਗ ਮਹਿ ਆਇਆ ॥੩੩॥

Ė sarīrā meri-ā har ṯum mėh joṯ rakẖī ṯā ṯū jag mėh ā-i-ā.

Har joṯ rakẖī ṯuḏẖ vicẖ ṯā ṯū jag mėh ā-i-ā.

Har āpe māṯā āpe piṯā jin jī-o upā-e jagaṯ ḏikẖā-i-ā.

Gur parsādī bujẖi-ā ṯā cẖalaṯ ho-ā cẖalaṯ naḏrī ā-i-ā.

Kahai Nānak sarisat kā mūl racẖi-ā joṯ rākẖī ṯā ṯū jag mėh ā-i-ā. ||33||

In essence: (Self is addressed) Oh my body! Har placed light in you, then you came into this world; yes, when He put light in you, you came into this world. (Actually) Har Himself is mother and father, who created the beings to run a show of the world. Through the Guru’s blessings, one understands that it is just a temporary show. Nanak says. Har has established the foundation of universe. Oh my body! Har infused light in you, and then you came into this world.

            The Guru counsels us that our living is only profitable if we praise Prabh, live a virtuous life and stay away from an evil way by keeping Prabh’s memory in the mind.  What another fault can be greater than forgetting our own Creator? This world is just a game, which is destined to come to an end.

Page 921 – 922

ਮਨਿ ਚਾਉ ਭਇਆ ਪ੍ਰਭ ਆਗਮੁ ਸੁਣਿਆ ॥

ਹਰਿ ਮੰਗਲੁ ਗਾਉ ਸਖੀ ਗ੍ਰਿਹੁ ਮੰਦਰੁ ਬਣਿਆ ॥

ਹਰਿ ਗਾਉ ਮੰਗਲੁ ਨਿਤ ਸਖੀਏ ਸੋਗੁ ਦੂਖੁ ਨ ਵਿਆਪਏ ॥

ਗੁਰ ਚਰਨ ਲਾਗੇ ਦਿਨ ਸਭਾਗੇ ਆਪਣਾ ਪਿਰੁ ਜਾਪਏ ॥

ਅਨਹਤ ਬਾਣੀ ਗੁਰ ਸਬਦਿ ਜਾਣੀ ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਹਰਿ ਰਸੁ ਭੋਗੋ ॥

ਕਹੈ ਨਾਨਕੁ ਪ੍ਰਭੁ ਆਪਿ ਮਿਲਿਆ ਕਰਣ ਕਾਰਣ ਜੋਗੋ ॥੩੪॥

Man cẖā-o bẖa-i-ā parabẖ āgam suṇi-ā.

Har mangal gā-o sakẖī garihu manḏar baṇi-ā.

Har gā-o mangal niṯ sakẖī-e sog ḏūkẖ na vi-āpa-e.

Gur cẖaran lāge ḏin sabẖāge āpṇā pir jāp-e.

Anhaṯ baṇī gur sabaḏ jāṇī har nām har ras bẖogo.

Kahai Nānak parabẖ āp mili-ā karaṇ kāraṇ jogo. ||34||

In essence: I have realized that Akalpurakh is going to manifest in me, and now I have gone into bliss. Oh my friends! Sing Akalpurakh’s praises; my heart has become His house. Sing His praises, there will be no sorrow or pain. That day becomes lucky when one takes the Guru’s refuge, because then the beloved Akalpurakh is seen. Through the Guru’s shabda, an unstruck melody of Akalpurakh is experienced and one’s mind enjoys His elixir. Nanak says the omnipotent Akalpurakh has met me.

           Now the Guru is expressing His experience of having strong feelings about Prabh’s presence within. Feeling Him within strongly is an experience, which is not experienced by everyone and the one who does starts living in a blissful way. That is why the Guru says that Prabh’s coming within creates blissful taste.

ਏ ਸਰੀਰਾ ਮੇਰਿਆ ਇਸੁ ਜਗ ਮਹਿ ਆਇ ਕੈ ਕਿਆ ਤੁਧੁ ਕਰਮ ਕਮਾਇਆ ॥

ਕਿ ਕਰਮ ਕਮਾਇਆ ਤੁਧੁ ਸਰੀਰਾ ਜਾ ਤੂ ਜਗ ਮਹਿ ਆਇਆ ॥

ਜਿਨਿ ਹਰਿ ਤੇਰਾ ਰਚਨੁ ਰਚਿਆ ਸੋ ਹਰਿ ਮਨਿ ਨ ਵਸਾਇਆ ॥

ਗੁਰ ਪਰਸਾਦੀ ਹਰਿ ਮੰਨਿ ਵਸਿਆ ਪੂਰਬਿ ਲਿਖਿਆ ਪਾਇਆ ॥

ਕਹੈ ਨਾਨਕੁ ਏਹੁ ਸਰੀਰੁ ਪਰਵਾਣੁ ਹੋਆ ਜਿਨਿ ਸਤਿਗੁਰ ਸਿਉ ਚਿਤੁ ਲਾਇਆ ॥੩੫॥

Ė sarīrā meri-ā is jag mėh ā-e kai ki-ā ṯuḏẖ karam kamā-i-ā.

Kė karam kamā-i-ā ṯuḏẖ sarīrā jā ṯū jag mėh ā-i-ā.

Jin har ṯerā racẖan racẖi-ā so har man na vasā-i-ā.

Gur parsādī har man vasi-ā pūrab likẖi-ā pā-i-ā.

Kahai Nānak ehu sarīr parvāṇ ho-ā jin saṯgur si-o cẖiṯ lā-i-ā. ||35||

In essence: Oh my body! What have you done after coming to this world? Yes, what have you done after coming into this world if you haven’t enshrined the Creator in your mind? As per the preordained destiny, the Creator abides in the mind with the Guru’s blessings. Nanak says: Akalpurakh accepts the body of that person, who gets attached to the Satiguru.

           The Guru states that what is the use of our coming into this world if we don’t live by remembering our Creator. By filling our deeds with virtues, we shine our destiny; otherwise, our bad deeds don’t let us connect to Him.

ਏ ਨੇਤ੍ਰਹੁ ਮੇਰਿਹੋ ਹਰਿ ਤੁਮ ਮਹਿ ਜੋਤਿ ਧਰੀ ਹਰਿ ਬਿਨੁ ਅਵਰੁ ਨ ਦੇਖਹੁ ਕੋਈ ॥

ਹਰਿ ਬਿਨੁ ਅਵਰੁ ਨ ਦੇਖਹੁ ਕੋਈ ਨਦਰੀ ਹਰਿ ਨਿਹਾਲਿਆ ॥

ਏਹੁ ਵਿਸੁ ਸੰਸਾਰੁ ਤੁਮ ਦੇਖਦੇ ਏਹੁ ਹਰਿ ਕਾ ਰੂਪੁ ਹੈ ਹਰਿ ਰੂਪੁ ਨਦਰੀ ਆਇਆ ॥

ਗੁਰ ਪਰਸਾਦੀ ਬੁਝਿਆ ਜਾ ਵੇਖਾ ਹਰਿ ਇਕੁ ਹੈ ਹਰਿ ਬਿਨੁ ਅਵਰੁ ਨ ਕੋਈ ॥

ਕਹੈ ਨਾਨਕੁ ਏਹਿ ਨੇਤ੍ਰ ਅੰਧ ਸੇ ਸਤਿਗੁਰਿ ਮਿਲਿਐ ਦਿਬ ਦ੍ਰਿਸਟਿ ਹੋਈ ॥੩੬॥

Ė neṯarahu meriho har ṯum mėh joṯ ḏẖarī har bin avar na ḏekẖhu ko-ī.

Har bin avar na ḏekẖhu ko-ī naḏrī har nihāli-ā.

Ėhu vis sansār ṯum ḏekẖ-ḏe ehu har kā rūp hai har rūp naḏrī ā-i-ā.

Gur parsādī bujẖi-ā jā vekẖā har ik hai har bin avar na ko-ī.

Kahai Nānak ehi neṯar anḏẖ se saṯgur mili-ai ḏib ḏarisat ho-ī. ||36||

In essence: Oh my eyes! Ekankar has put light in you and you don’t see other than Ekankar (anywhere else). The entire world you see is His form; only He is seen in all. With the Guru’s blessings, I have understood this fact that Ekankar is but one; there is none but Ekankar. Nanak says: (before meeting the Guru) these eyes were blind, but through the Guru, they have become able to see Him all over.

           Here the Guru asks us to see the Creator pervading every life and every where; this task becomes difficult for those who are drenched in Maya, because out there they see animosity: there are thugs, dangerous and hypocritical people and atheists. First Nanak gives a long list of such people in stanza number 17, 18 of Japji on 3, 4, SGGS. The Guru calls it a game, which needs to be understood. Akalpurakh, who is present in us, is also in the people treading on the evil paths. Now question is this that why Akalpurakh let them walk on such bad paths? Understand this by taking an example of that child, who becomes other’s forsaking his mother who goes through a lot of pain to bring him in this world and to raise him. The Guru states that such people (having no attachment to Akalpurakh) are unfortunate, because neither they have realized the Creator nor have any fear of Him, because they remain self-centered; actually, they need to be pitied on this. That is why their influence should never be taken. Certainly, you believe that they have turned their back toward Akalpurakh, but we have turned toward Him with the Guru’s given enlightenment. The Guru suggests refraining from the people lost in Maya. Why it is so? Because it is not advised to take their influence in any way. Through the Creator exists in such people as well, they have forgotten Him because of their Maya pursuits. That is another reason it is stated in the Gurbani that the craze for various pleasure takes us away from the Creator. The bottom line is this that deem them as His image; nonetheless, watch yourself from their behavior or acts just as we watch any pit to avoid falling in while treading on a path. Thus, be aware of their attacks and spread nets. Tenth Master created “the Khalsa’ just in this context.

ਏ ਸ੍ਰਵਣਹੁ ਮੇਰਿਹੋ ਸਾਚੈ ਸੁਨਣੈ ਨੋ ਪਠਾਏ ॥

ਸਾਚੈ ਸੁਨਣੈ ਨੋ ਪਠਾਏ ਸਰੀਰਿ ਲਾਏ ਸੁਣਹੁ ਸਤਿ ਬਾਣੀ ॥

ਜਿਤੁ ਸੁਣੀ ਮਨੁ ਤਨੁ ਹਰਿਆ ਹੋਆ ਰਸਨਾ ਰਸਿ ਸਮਾਣੀ ॥

ਸਚੁ ਅਲਖ ਵਿਡਾਣੀ ਤਾ ਕੀ ਗਤਿ ਕਹੀ ਨ ਜਾਏ ॥

ਕਹੈ ਨਾਨਕੁ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਨਾਮੁ ਸੁਣਹੁ ਪਵਿਤ੍ਰ ਹੋਵਹੁ ਸਾਚੈ ਸੁਨਣੈ ਨੋ ਪਠਾਏ ॥੩੭॥

Ė sarvaṇhu meriho sācẖai sunṇai no paṯẖā-e.

Sācẖai sunṇai no paṯẖā-e sarīr lā-e suṇhu saṯ baṇī.

Jiṯ suṇī man ṯan hari-ā ho-ā rasnā ras samāṇī.

Sacẖ alakẖ vidāṇī ṯā kī gaṯ kahī na jā-e.

Kahai Nānak amriṯ nām suṇhu paviṯar hovhu sācẖai sunṇai no paṯẖā-e. ||37||

In essence: Oh my ears! You are created to hear Har’s praise; you are set in this body to listen to the Bani of His praise. By hearing that, body and mind are revived in bliss and the tongue is absorbed in His name-essence. Har is invisible, wondrous, and inexpressible. Nanak says! Listen to His nectarous name and become pure; for this cause, Har has created you.

           After the duly guidance, the Guru tells us in the next stanzas that Creator has put a life in the body, but the door through which He is realized is kept secret; however, through the Guru it is revealed (38). Thus, the Guru’s words that soothe the mind should be sung. One should contemplate Him.  When Akalpurakh, the master of all, blesses the Guru-oriented ones, they realize Him (39). Then he addresses those who have realized Him to come together to praise Him:

ਅਨਦੁ ਸੁਣਹੁ ਵਡਭਾਗੀਹੋ ਸਗਲ ਮਨੋਰਥ ਪੂਰੇ ॥

ਪਾਰਬ੍ਰਹਮੁ ਪ੍ਰਭੁ ਪਾਇਆ ਉਤਰੇ ਸਗਲ ਵਿਸੂਰੇ ॥

ਦੂਖ ਰੋਗ ਸੰਤਾਪ ਉਤਰੇ ਸੁਣੀ ਸਚੀ ਬਾਣੀ ॥

ਸੰਤ ਸਾਜਨ ਭਏ ਸਰਸੇ ਪੂਰੇ ਗੁਰ ਤੇ ਜਾਣੀ ॥

ਸੁਣਤੇ ਪੁਨੀਤ ਕਹਤੇ ਪਵਿਤੁ ਸਤਿਗੁਰੁ ਰਹਿਆ ਭਰਪੂਰੇ ॥

ਬਿਨਵੰਤਿ ਨਾਨਕੁ ਗੁਰ ਚਰਣ ਲਾਗੇ ਵਾਜੇ ਅਨਹਦ ਤੂਰੇ ॥੪੦॥੧॥

Anaḏ suṇhu vadbẖāgīho sagal manorath pūre.

Pārbarahm parabẖ pā-i-ā uṯre sagal visūre.

Ḏūkẖ rog sanṯāp uṯre suṇī sacẖī baṇī.

Sanṯ sājan bẖa-e sarse pūre gur ṯe jāṇī.

Suṇṯe punīṯ kahṯe paviṯ saṯgur rahi-ā bẖarpūre.

Binvanṯ Nānak gur cẖaraṇ lāge vāje anhaḏ ṯūre. ||40||1||

In essence: Listen oh fortunate ones! Bliss is that state of mind when the mind is satisfied and stilled totally. As Ekankar is obtained, all worries and miseries are gone. By listening to true Bani of Ekankar’s praise, all troubles, maladies, and sufferings go away. By hearing to the Gurbani from the perfect Guru, the Sants remain in bliss. Thus, the Satiguru permeates all the followers as they become immaculate by hearing and singing the Gurbani. Nanak humbly says that they hear joyous echo (Of His name).

           After reading the bani ‘Anand’, it is realized that to remain connected to Akalpurakh is harder than just saying. The Guru makes it clear to us that without living by not remembering Akalpurakh, who has given the life, is going away from Him. We see the people have formed various religious groups and every group claims how its own way is rightful way to realize Akalpurakh; however, the readers can figure out how much their claims are right after reading this bani. I may suggest you deeming ‘Anand’ bani as your guiding force in your life. Realization of the Creator is a continuous hard work and forming groups becomes an hindrance in its way.

           Let us make this bani our Guru and start toward realizing Akalpurakh. These are the vital ideas expressed in it:

1. Keep your mind intact from evil and negative tastes and inclinatinations.

2. The rituals are useless.

3. Only follow the Guru’s advice ignoring the guidance of those who are already in the maya quagmire.

4. Sing the bani of the Satiguru and keep company of those who are turned away from the Maya pursuits, means Gurumukh, the -oriented ones. Such people remain far away from the Maya talk and Maya tastes; they stop giving importance to their identities, status and recognition (ਕਬੀਰ ਗੁਰੁ ਲਾਗਾ ਤਬ ਜਾਨੀਐ ਮਟੈ ਮੋਹੁ ਤਨ ਤਾਪ ॥ Kabīr gur lāgā ṯab jānī▫ai mitai moh ṯan ṯāp 1374). Those who are into Maya love cannot be Gurmukh; if you find hard to encounter such people, just start praising Akalpurakh at your own. Remember Him repeatedly.

5. Fill your life with virtues and struggle with your mind to eliminate your faults.

6. The Guru stresses that  Akalpurakh is not realized through clever tricks.

7 See the Creator in every life and everywhere.

8. Listen only Akalpurakh’s praise and refrain from listening talk of accusations and slandering of others.

9. Live in this world but never follow anyone but the Guru’s guidance.

10. Maya is capable of burning just like the fire; therefore, watch it out; the meaning of Maya is not limited to wealth; fantasizing pleasures, get drowned in greed and attachment, living like a hypocrite, remaining into put up shows and so on are various colors of Maya. The world itself is saturated in the three kinds colors of Maya (sato= purity, knowledge and harmony, Rajo= passion, action, energy and motion, Tamo = impurity, laziness and darkness). That is the reason the Creator’s devotee live differently than the worldly people.

11. When the memory of the Guru’s guidance is kept in the heart, one doesn’t tread on an evil path, because then every step one takes will be virtuous.

12. Some wise Sikhs advise the beginners to remember Prabh by uttering His half name while inhaling and uttering the rest of the name while exhaling and keeping your mind concentrated on the name you are uttering. To start with, it is a very good way, but remember while practicing it, one must clean one’s mind. Actually, when Prabh’s memory is kept in the mind, any kind of  evil thinking doesn’t ever conceive; nonetheless, it is important to get rid of one’s ego (I am this or I am that); otherwise, the Guru will not support the hypocritical living.  

13. While treading on this path, you may face a lot of difficulties but don’t give up. Keep facing the life-hitches by keeping the memory of Akalpurakh and the Guru within, because bliss conceives in their memory. Their memory eliminates one’s pains. Thus, while living indifferent to the world of endless desires, the mortal’s mind settles in a state of bliss.

  Wishes

Gurdeep Singh

www.gursoch.com