Previous Next

The Guru On The Lunar Days (Tithee)

        I feel strongly as per my understanding and study of the Gurbani in its entirety that it liberates us from rituals, superstitions, bonds and slavery of the mind, because it blesses us with the ultimate freedom. It inspires us to stick with the Creator and ignore the systematic religious rituals save for praising Him by being in love with Him. Sadly in majority are those, who follow the add-on knowledge or hearsay, colored in personal opinion. Slowly such people create a crowd that ignores the Guru’s original thought by sticking to add-on or hearsay views; nonetheless, there will be those, who will reject the crowd mentality and follow the Guru only. For those who will choose the Guru over the hearsay thoughts, I am offering the Guru’s bani named Tithee (The lunar days) on 838-39, SGGS, so that they can free themselves from the false bonds by enshrining the Guru’s advice in their minds:

ਬਿਲਾਵਲੁ ਮਹਲਾ ੧ ਥਿਤੀ ਘਰੁ ੧੦ ਜਤਿ

Bilāval mėhlā 1 thiṯī gẖar 10 jaṯ

                      Raag Bilawal, the bani of First Nanak, the onar days house tenth, Jat (Tune).

ੴ ਸਤਿਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥

Ik-oaʼnkār saṯgur parsāḏ.

There is only one All Pervading Akalpurakh, who is known with the blessings of the Satiguru.

Page 838-839

ਏਕਮ ਏਕੰਕਾਰੁ ਨਿਰਾਲਾ ॥

ਅਮਰੁ ਅਜੋਨੀ ਜਾਤਿ ਨ ਜਾਲਾ ॥
ਅਗਮ ਅਗੋਚਰੁ ਰੂਪੁ ਨ ਰੇਖਿਆ ॥

ਖੋਜਤ ਖੋਜਤ ਘਟਿ ਘਟਿ ਦੇਖਿਆ ॥
ਜੋ ਦੇਖਿ ਦਿਖਾਵੈ ਤਿਸ ਕਉ ਬਲਿ ਜਾਈ ॥

ਗੁਰ ਪਰਸਾਦਿ ਪਰਮ ਪਦੁ ਪਾਈ ॥੧॥

Ėkam ekankār nirālā.

Amar ajonī jāṯ na jālā.

Agam agocẖar rūp na rekẖ-i-ā.

Kẖojaṯ kẖojaṯ gẖat gẖat ḏekẖi-ā.

Jo ḏekẖ ḏikẖāvai ṯis ka-o bal jā-ī.

Gur parsāḏ param paḏ pā-ī. ||1||

In essence: Lunar day one: Ekankar is unique (none is like Ekankar). He is eternal; He is beyond birth, caste, and involvements (of Maya as we are in). Ekankar is inaccessible and incomprehensible and He has no form or feature. Through an intensive search, I have seen Him in all. I sacrifice to that person, who after seeing Ekankar makes others to see Him. With the Guru’s blessings, a supreme status is obtained.

        In the above verses, the Guru introduces the Creator and His characteristics to the seekers and advises them to know and see Him in all.  For that we need to change our already programmed views.

ਕਿਆ ਜਪੁ ਜਾਪਉ ਬਿਨੁ ਜਗਦੀਸੈ ॥
ਗੁਰ ਕੈ ਸਬਦਿ ਮਹਲੁ ਘਰੁ ਦੀਸੈ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥

Ki-ā jap jāpa-o bin jagḏīsai.

Gur kai sabaḏ mahal gẖar ḏīsai. ||1|| rahā-o.

Except Ekankar, whom should I remember (means I don’t remember any other entity)? By praising Him through the Guru’s shabda, His abode is seen. Pause.

        The true seekers look for Him only to praise His splendor.

ਦੂਜੈ ਭਾਇ ਲਗੇ ਪਛੁਤਾਣੇ ॥

ਜਮ ਦਰਿ ਬਾਧੇ ਆਵਣ ਜਾਣੇ ॥
ਕਿਆ ਲੈ ਆਵਹਿ ਕਿਆ ਲੇ ਜਾਹਿ ॥

ਸਿਰਿ ਜਮਕਾਲੁ ਸਿ ਚੋਟਾ ਖਾਹਿ ॥
ਬਿਨੁ ਗੁਰ ਸਬਦ ਨ ਛੂਟਸਿ ਕੋਇ ॥

ਪਾਖੰਡਿ ਕੀਨ੍ਹ੍ਹੈ ਮੁਕਤਿ ਨ ਹੋਇ ॥੨॥

Ḏūjai bẖā-e lage pacẖẖuṯāṇe.

Jam ḏar bāḏẖe āvaṇ jāṇe.

Ki-ā lai āvahi ki-ā le jāhi.

Sir jamkāl sė cẖotā kẖāhi.

Bin gur sabaḏ na cẖẖūtas ko-e.

Pakẖand kīnĥai mukaṯ na ho-e. ||2||

In essence: Those, who are in love with others, will repent, and they, being bound by the death, will keep coming and going. What did they bring when they came into this world and what will they take with them when they go from here? They endure the pain of death and its fear. Without the Guru’s shabda, no one can get liberated. By practicing hypocrisy, no one is liberated.

        What all the beings see are very temporary; therefore, sticking to the temporary ones doesn’t help us in realizing the eternal Reality.

ਆਪੇ ਸਚੁ ਕੀਆ ਕਰ ਜੋੜਿ ॥

ਅੰਡਜ ਫੋੜਿ ਜੋੜਿ ਵਿਛੋੜਿ ॥
ਧਰਤਿ ਅਕਾਸੁ ਕੀਏ ਬੈਸਣ ਕਉ ਥਾਉ ॥

ਰਾਤਿ ਦਿਨੰਤੁ ਕੀਏ ਭਉ ਭਾਉ ॥
ਜਿਨਿ ਕੀਏ ਕਰਿ ਵੇਖਣਹਾਰਾ ॥

ਅਵਰੁ ਨ ਦੂਜਾ ਸਿਰਜਣਹਾਰਾ ॥੩॥

Āpe sacẖ kī-ā kar joṛ.

Andaj foṛ joṛ vicẖẖoṛ.

Ḏẖaraṯ akās kī-e baisaṇ ka-o thā-o.

Rāṯ ḏinanṯ kī-e bẖa-o bẖā-o.

Jin kī-e kar vekẖaṇhārā.

Avar na ḏūjā sirjaṇhārā. ||3||

In essence: Akalpurakh is eternal and He has created the world. He creates the universe and destroys it. He has created the earth and the sky for us to live; He has created the days, the nights, fear, and love. Akalpurakh, who has created all this, watches it all; there is no other creator but Him.

        The Creator is active in creating or destroying it to recreate it. There is no other than Him, because in all, He has infused His light in all.

ਤ੍ਰਿਤੀਆ ਬ੍ਰਹਮਾ ਬਿਸਨੁ ਮਹੇਸਾ ॥

ਦੇਵੀ ਦੇਵ ਉਪਾਏ ਵੇਸਾ ॥
ਜੋਤੀ ਜਾਤੀ ਗਣਤ ਨ ਆਵੈ ॥

ਜਿਨਿ ਸਾਜੀ ਸੋ ਕੀਮਤਿ ਪਾਵੈ ॥
ਕੀਮਤਿ ਪਾਇ ਰਹਿਆ ਭਰਪੂਰਿ ॥

ਕਿਸੁ ਨੇੜੈ ਕਿਸੁ ਆਖਾ ਦੂਰਿ ॥੪॥

Ŧariṯī-ā barahmā bisan mahesā.

Ḏevī ḏev upā-e vesā.

Joṯī jāṯī gaṇaṯ na āvai.

Jin sājī so kīmaṯ pāvai.

Kīmaṯ pā-e rahi-ā bẖarpūr.

Kis neṛai kis ākẖā ḏūr. ||4||

In essence: (Third day) Akalpurakh has created Brahma, Shiva and Vishnu and also Devis and devtas of many forms. It is not possible to count His creations. Only Akalpurakh, the Creator, knows the worth of it. Yes, He values His creation and He is pervading all over fully. I should call to whom to be near to Him or far away from Him?

        What people do in the name of a religion is not beyond His ordinance. The people, who believe in Brahma, Shiva, or other Devi and devtas, are doing what the Creator has ordered them; thus those, who only believe in one all pervading Creator, should respect them instead of turning hostile toward them, because nothing is beyond His ordinance.

ਚਉਥਿ ਉਪਾਏ ਚਾਰੇ ਬੇਦਾ ॥

ਖਾਣੀ ਚਾਰੇ ਬਾਣੀ ਭੇਦਾ ॥
ਅਸਟ ਦਸਾ ਖਟੁ ਤੀਨਿ ਉਪਾਏ ॥

ਸੋ ਬੂਝੈ ਜਿਸੁ ਆਪਿ ਬੁਝਾਏ ॥
ਤੀਨਿ ਸਮਾਵੈ ਚਉਥੈ ਵਾਸਾ ॥

ਪ੍ਰਣਵਤਿ ਨਾਨਕ ਹਮ ਤਾ ਕੇ ਦਾਸਾ ॥੫॥

Cẖa-uth upā-e cẖāre beḏā.

Kẖāṇī cẖāre baṇī bẖeḏā.

Asat ḏasā kẖat ṯīn upā-e.

So būjẖai jis āp bujẖā-e.

Ŧīn samāvai cẖa-uthai vāsā.

Paraṇvaṯ Nānak ham ṯā ke ḏāsā. ||5||

In essence: (Fourth day) Akalpurakh has created the four Vedas, the four sources of lives, and their different forms of speech. He has created the eighteen Shastras and the three modes (qualities) of Maya. Only that person, to whom Akalpurakh makes understand, understands this. Such a person goes above (the influences of) the three qualities of Maya and settles in the fourth state. Nanak humbly says that he is a slave of that person, who settles in the fourth state.

        The Creator Himself has established all the Maya game in which negativity and positivity are in force. In divinity pursuit, it doesn’t matter what others do but what the seekers should do. After understanding that, His true seeker only indulges in His praise. One should respect His ordinance even if it comes against one’s total belief. He has made some people go strayed and He also has made some people drenched in His praise.

ਪੰਚਮੀ ਬੇਤਾਲਾ ॥

ਆਪਿ ਅਗੋਚਰੁ ਪੁਰਖੁ ਨਿਰਾਲਾ ॥
ਇਕਿ ਭ੍ਰਮਿ ਭੂਖੇ ਮੋਹ ਪਿਆਸੇ ॥

ਇਕਿ ਰਸੁ ਚਾਖਿ ਸਬਦਿ ਤ੍ਰਿਪਤਾਸੇ ॥
ਇਕਿ ਰੰਗਿ ਰਾਤੇ ਇਕਿ ਮਰਿ ਧੂਰਿ ॥

ਇਕਿ ਦਰਿ ਘਰਿ ਸਾਚੈ ਦੇਖਿ ਹਦੂਰਿ ॥੬॥

Pancẖmī beṯālā.

Āp agocẖar purakẖ nirālā.

Ik bẖaram bẖūkẖe moh pi-āse.

Ik ras cẖākẖ sabaḏ ṯaripṯāse.

Ik rang rāṯe ik mar ḏẖūr.

Ik ḏar gẖar sācẖai ḏekẖ haḏūr. ||6||

In essence: (fifth lunar day) the mortal is trapped in the five negative passions that act like demons, but Akalpurakh is detached and incomprehensible. There are some people, who are in doubts and attachments and who are exceedingly in desires, but there are some others, who taste Akalpurakh’s name essence through the Guru’s shabda and get satiated. There are some people, who are drenched in His love, but there are others, who simplydie just to become dust. There are some people, who are with Him and see Him ever present.

ਝੂਠੇ ਕਉ ਨਾਹੀ ਪਤਿ ਨਾਉ ॥

ਕਬਹੁ ਨ ਸੂਚਾ ਕਾਲਾ ਕਾਉ ॥
ਪਿੰਜਰਿ ਪੰਖੀ ਬੰਧਿਆ ਕੋਇ ॥

ਛੇਰੀਂ ਭਰਮੈ ਮੁਕਤਿ ਨ ਹੋਇ ॥
ਤਉ ਛੂਟੈ ਜਾ ਖਸਮੁ ਛਡਾਏ ॥

ਗੁਰਮਤਿ ਮੇਲੇ ਭਗਤਿ ਦ੍ਰਿੜਾਏ ॥੭॥

Jẖūṯẖe ka-o nāhī paṯ nā-o.

Kabahu na sūcẖā kālā kā-o.

Pinjar pankẖī banḏẖi-ā ko-e.

Cẖẖerīʼn bẖarmai mukaṯ na ho-e.

Ŧa-o cẖẖūtai jā kẖasam cẖẖadā-e.

Gurmaṯ mele bẖagaṯ driṛ-ā-e. ||7||

In essence: One, who is attached to falsehood (Maya), has no honor; one, blackened like crow with vices, cannot become pure. Maya binds the mortal like a bird in the cage. Thus one wanders in Maya only, and one cannot be liberated; one can be liberated if Ekankar releases one from the bonds of Maya by uniting with the Guru, who implants in one the devotion of Ekankar.

        The Guru advises the seeker to become virtuous and stop getting into vices.

ਖਸਟੀ ਖਟੁ ਦਰਸਨ ਪ੍ਰਭ ਸਾਜੇ ॥

ਅਨਹਦ ਸਬਦੁ ਨਿਰਾਲਾ ਵਾਜੇ ॥
ਜੇ ਪ੍ਰਭ ਭਾਵੈ ਤਾ ਮਹਲਿ ਬੁਲਾਵੈ ॥

ਸਬਦੇ ਭੇਦੇ ਤਉ ਪਤਿ ਪਾਵੈ ॥
ਕਰਿ ਕਰਿ ਵੇਸ ਖਪਹਿ ਜਲਿ ਜਾਵਹਿ ॥

ਸਾਚੈ ਸਾਚੇ ਸਾਚਿ ਸਮਾਵਹਿ ॥੮॥

Kẖastī kẖat ḏarsan parabẖ sāje.

Anhaḏ sabaḏ nirālā vāje.

Je parabẖ bẖāvai ṯā mahal bulāvai.

Sabḏe bẖeḏe ṯa-o paṯ pāvai.

Kar kar ves kẖapėh jal jāvėh.

Sācẖai sācẖe sācẖ samāvėh. ||8||

In essence: (Sixth Lunar day) Prabh has created the sixth Systems, but an unstuck melody of His praise resounds apart from those Systems. If Prabh is pleased, He calls the mortal to His abode. When one involves with the shabda of His praise, one obtains respect. Others, who don’t get involve with the shabda of His praise, get weary of wearing religious robes and burn in Maya. Those who are involved with Prabh, merge with Him.

ਸਪਤਮੀ ਸਤੁ ਸੰਤੋਖੁ ਸਰੀਰਿ ॥

ਸਾਤ ਸਮੁੰਦ ਭਰੇ ਨਿਰਮਲ ਨੀਰਿ ॥
ਮਜਨੁ ਸੀਲੁ ਸਚੁ ਰਿਦੈ ਵੀਚਾਰਿ ॥

ਗੁਰ ਕੈ ਸਬਦਿ ਪਾਵੈ ਸਭਿ ਪਾਰਿ ॥
ਮਨਿ ਸਾਚਾ ਮੁਖਿ ਸਾਚਉ ਭਾਇ ॥

ਸਚੁ ਨੀਸਾਣੈ ਠਾਕ ਨ ਪਾਇ ॥੯॥

Sapṯamī saṯ sanṯokẖ sarīr.

Sāṯ samunḏ bẖare nirmal nīr.

Majan sīl sacẖ riḏai vīcẖār.

Gur kai sabaḏ pāvai sabẖ pār.

Man sācẖā mukẖ sācẖa-o bẖā-e.

Sacẖ nīsāṇai ṯẖāk na pā-e. ||9||

In essence: (lunar day seventh) Those persons, who are contented, who do community service, control their five passions and who clean themselves through high morality and ethics by reflecting on Har in their hearts, ferry across (The Maya ocean) through the Guru’s shabda. They keep Har in their hearts and His name on their mouths in His love; they obtain His namepass for His court; therefore, nothing becomes an obstacle in their way.

        Once one becomes virtuous, one becomes able to get elevated to a high realm that leads to real liberation.

ਅਸਟਮੀ ਅਸਟ ਸਿਧਿ ਬੁਧਿ ਸਾਧੈ ॥

ਸਚੁ ਨਿਹਕੇਵਲੁ ਕਰਮਿ ਅਰਾਧੈ ॥
ਪਉਣ ਪਾਣੀ ਅਗਨੀ ਬਿਸਰਾਉ ॥

ਤਹੀ ਨਿਰੰਜਨੁ ਸਾਚੋ ਨਾਉ ॥
ਤਿਸੁ ਮਹਿ ਮਨੂਆ ਰਹਿਆ ਲਿਵ ਲਾਇ ॥

ਪ੍ਰਣਵਤਿ ਨਾਨਕੁ ਕਾਲੁ ਨ ਖਾਇ ॥੧੦॥

Astamī asat siḏẖ buḏẖ sāḏẖai.

Sacẖ nihkeval karam arāḏẖai.

Pa-uṇ pāṇī agnī bisrā-o.

Ŧahī niranjan sācẖo nā-o.

Ŧis mėh manū-ā rahi-ā liv lā-e.

Paraṇvaṯ Nānak kāl na kẖā-e. ||10||

In essence: (Lunar day): One, who instead of going after eight psychic powers, controls one’s intellect by involving in the praise of the immaculate Ekankar, remains above the three qualities of Maya with His grace. In such a person abides the immaculate Ekankar. Oh Nanak! One, who remains meditated on Him, overcomes the fear of death (it just doesn’t bother one).

        The three qualities of Maya keeps one involves in this or that pursuit. Thus it fails one in obtaining the liberation one needs to become one with the Creator.

Page 839 – 840

ਨਾਉ ਨਉਮੀ ਨਵੇ ਨਾਥ ਨਵ ਖੰਡਾ ॥

ਘਟਿ ਘਟਿ ਨਾਥੁ ਮਹਾ ਬਲਵੰਡਾ ॥
ਆਈ ਪੂਤਾ ਇਹੁ ਜਗੁ ਸਾਰਾ ॥

ਪ੍ਰਭ ਆਦੇਸੁ ਆਦਿ ਰਖਵਾਰਾ ॥
ਆਦਿ ਜੁਗਾਦੀ ਹੈ ਭੀ ਹੋਗੁ ॥

ਓਹੁ ਅਪਰੰਪਰੁ ਕਰਣੈ ਜੋਗੁ ॥੧੧॥

Nā-o na-umī nave nāth nav kẖanda.

Gẖat gẖat nāth mahā balvandā.

Ā-ī pūṯā ih jag sārā.

Parabẖ āḏes āḏ rakẖvārā.

Āḏ jugāḏī hai bẖī hog.

Oh aprampar karṇai jog. ||11||

In essence: (Ninth Lunar day): The real Yogi is Akalpurakh, who permeates the nine regions, and who is the Supreme Master. This world has emanated from Him (Akalpurakh is the origin of all). We should bow to Him; He is our Protector. He has been here since the beginning and through all ages. He is here today and He will be here in the future too. He is infinite and omnipotent.

        The Guru’s follower’s goal is to become one with the all powerful, eternal, and protector.

ਦਸਮੀ ਨਾਮੁ ਦਾਨੁ ਇਸਨਾਨੁ ॥

ਅਨਦਿਨੁ ਮਜਨੁ ਸਚਾ ਗੁਣ ਗਿਆਨੁ ॥
ਸਚਿ ਮੈਲੁ ਨ ਲਾਗੈ ਭ੍ਰਮੁ ਭਉ ਭਾਗੈ ॥

ਬਿਲਮੁ ਨ ਤੂਟਸਿ ਕਾਚੈ ਤਾਗੈ ॥
ਜਿਉ ਤਾਗਾ ਜਗੁ ਏਵੈ ਜਾਣਹੁ ॥

ਅਸਥਿਰੁ ਚੀਤੁ ਸਾਚਿ ਰੰਗੁ ਮਾਣਹੁ ॥੧੨॥

Ḏasmī nām ḏān isnān.

An-ḏin majan sacẖā guṇ gi-ān.

Sacẖ mail na lāgai bẖaram bẖa-o bẖāgai.

Bilam na ṯūtas kācẖai ṯāgai.

Ji-o ṯāgā jag evai jāṇhu.

Asthir cẖīṯ sācẖ rang māṇhu. ||12||

In essence: (Tenth Lunar day) Remembering Ekankar’s name is equal to giving away charity and doing ablution. Having His divine knowledge is a cleaning process because of which no filth of Maya attaches to the mind. Instead with it, one’s fear and doubt go away as the flimsy thread takes no time to break. Deem the world as the flimsy thread; keep the mind stilled with Ekankar and enjoy His bliss.

        In the above, the Guru opens up about a new reality about the importance of the Creator’s praise: Praising Him is better than any virtuous deed.

ਏਕਾਦਸੀ ਇਕੁ ਰਿਦੈ ਵਸਾਵੈ ॥

ਹਿੰਸਾ ਮਮਤਾ ਮੋਹੁ ਚੁਕਾਵੈ ॥
ਫਲੁ ਪਾਵੈ ਬ੍ਰਤੁ ਆਤਮ ਚੀਨੈ ॥

ਪਾਖੰਡਿ ਰਾਚਿ ਤਤੁ ਨਹੀ ਬੀਨੈ ॥
ਨਿਰਮਲੁ ਨਿਰਾਹਾਰੁ ਨਿਹਕੇਵਲੁ ॥

ਸੂਚੈ ਸਾਚੇ ਨਾ ਲਾਗੈ ਮਲੁ ॥੧੩॥

Ėkāḏasī ik riḏai vasāvai.

Hinsā mamṯā moh cẖukẖāvai.

Fal pāvai baraṯ āṯam cẖīnai.

Pakẖand rācẖ ṯaṯ nahī bīnai.

Nirmal nirāhār nihkeval.

Sūcẖai sācẖe nā lāgai mal. ||13||

In essence: (Eleventh Lunar day): One, who keeps only Akalpurakh in one’s heart, who gets rid of cruelty and attachment and who realizes one’s “inner self”, has performed fasting (believe this). By practicing hypocrisy (like doing fasts), one cannot realize Akalpurakh. The immaculate Creator doesn’t need food and He is above the Maya filth.

        As one desires to get closer to the Creator, one needs to eliminate one’s feelings that litter one with cruelty, hypocrisy, and attachment. It is very important to realize first the inner self.

ਜਹ ਦੇਖਉ ਤਹ ਏਕੋ ਏਕਾ ॥

ਹੋਰਿ ਜੀਅ ਉਪਾਏ ਵੇਕੋ ਵੇਕਾ ॥
ਫਲੋਹਾਰ ਕੀਏ ਫਲੁ ਜਾਇ ॥

ਰਸ ਕਸ ਖਾਏ ਸਾਦੁ ਗਵਾਇ ॥
ਕੂੜੈ ਲਾਲਚਿ ਲਪਟੈ ਲਪਟਾਇ ॥

ਛੂਟੈ ਗੁਰਮੁਖਿ ਸਾਚੁ ਕਮਾਇ ॥੧੪॥

Jah ḏekẖ-a-u ṯah eko ekā.

Hor jī-a upā-e veko vekā.

Falohār kī-e fal jā-e.

Ras kas kẖā-e sāḏ gavā-e.

Kūrhai lālacẖ laptai laptā-e.

Cẖẖūtai gurmukẖ sācẖ kamā-e. ||14||

In essence: Wherever I look, I see only Akalpurakh; He has created other lives of various kinds. By eating just the fruits on eleventh fasting lunar day, one loses the fruit of one’s done deed. By eating delicacies, one loses His name taste, because then one remains engrossed in false greed; however, through the Guru, one can get rid of one’s such bonds by meditating on Akalpurakh.

        The Guru states that the lunar days shouldn’t be used for fasting or eating delicious dishes but to involve with the Creator by falling in love with Him forever.

ਦੁਆਦਸਿ ਮੁਦ੍ਰਾ ਮਨੁ ਅਉਧੂਤਾ ॥

ਅਹਿਨਿਸਿ ਜਾਗਹਿ ਕਬਹਿ ਨ ਸੂਤਾ ॥
ਜਾਗਤੁ ਜਾਗਿ ਰਹੈ ਲਿਵ ਲਾਇ ॥

ਗੁਰ ਪਰਚੈ ਤਿਸੁ ਕਾਲੁ ਨ ਖਾਇ ॥
ਅਤੀਤ ਭਏ ਮਾਰੇ ਬੈਰਾਈ ॥

ਪ੍ਰਣਵਤਿ ਨਾਨਕ ਤਹ ਲਿਵ ਲਾਈ ॥੧੫॥

Ḏu-āḏas muḏrā man a-uḏẖūṯā.

Ahinis jāgėh kabėh na sūṯā.

Jāgaṯ jāg rahai liv lā-e.

Gur parcẖai ṯis kāl na kẖā-e.

Aṯīṯ bẖa-e māre bairā-ī.

Paraṇvaṯ Nānak ṯah liv lā-ī. ||15||

In essence: (Twelfth Lunar day) A person, who remains awake from the Maya influences and who never becomes unaware of its strength by meditating on Akalpurakh, is really detached one (thus one’s life is having all twelve signs). This way, one remains involved with the Guru and the death doesn’t bother one. Nanak humbly says that a person, who meditates on Akalpurakh, becomes detached and gets rid of all the evil-intentions.

        By getting involved with the Creator, one succeeds in replacing ill intentions with virtuous thinking.

ਦੁਆਦਸੀ ਦਇਆ ਦਾਨੁ ਕਰਿ ਜਾਣੈ ॥

ਬਾਹਰਿ ਜਾਤੋ ਭੀਤਰਿ ਆਣੈ ॥
ਬਰਤੀ ਬਰਤ ਰਹੈ ਨਿਹਕਾਮ ॥

ਅਜਪਾ ਜਾਪੁ ਜਪੈ ਮੁਖਿ ਨਾਮ ॥
ਤੀਨਿ ਭਵਣ ਮਹਿ ਏਕੋ ਜਾਣੈ ॥

ਸਭਿ ਸੁਚਿ ਸੰਜਮ ਸਾਚੁ ਪਛਾਣੈ ॥੧੬॥

Ḏu-āḏasī ḏa-i-ā ḏān kar jāṇai.

Bāhar jāṯo bẖīṯar āṇai.

Barṯī baraṯ rahai nihkām.

Ajpā jāp japai mukẖ nām.

Ŧīn bẖavaṇ mėh eko jāṇai.

Sabẖ sucẖ sanjam sācẖ pacẖẖāṇai. ||16||

In essence: (Twelfth Lunar day): one, who knows how to show compassion toward others and keeps one’s mind within instead of letting it wander, observes real fasting (such person doesn’t need to observe fasting). Thus one, by becoming immaculate, remembers His name in one’s heart and sees the same Akalpurakh in the three worlds. This way, one obtains all purity and self-restraining by realizing Akalpurakh.

        By becoming virtuous, one sees only Ekankar everywhere.

ਤੇਰਸਿ ਤਰਵਰ ਸਮੁਦ ਕਨਾਰੈ ॥

ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਮੂਲੁ ਸਿਖਰਿ ਲਿਵ ਤਾਰੈ ॥
ਡਰ ਡਰਿ ਮਰੈ ਨ ਬੂਡੈ ਕੋਇ ॥

ਨਿਡਰੁ ਬੂਡਿ ਮਰੈ ਪਤਿ ਖੋਇ ॥
ਡਰ ਮਹਿ ਘਰੁ ਘਰ ਮਹਿ ਡਰੁ ਜਾਣੈ ॥

ਤਖਤਿ ਨਿਵਾਸੁ ਸਚੁ ਮਨਿ ਭਾਣੈ ॥੧੭॥

Ŧeras ṯarvar samuḏ kanārai.

Amriṯ mūl sikẖar liv ṯārai.

Dar dar marai na būdai ko-e.

Nidar būd marai paṯ kẖo-e.

Dar mėh gẖar gẖar mėh dar jāṇai.

Ŧakẖaṯ nivās sacẖ man bẖāṇai. ||17||

In essence: (Thirteen Lunar day): The human body is like a tree on the seashore. One, who uses Ekankar’s name as the perfect support of life, doesn’t remain in fear; one doesn’t go astray. (Contrary to that) One, who has no fear of Ekankar, gets drowned in Maya and loses one’s honor. One, who bears fear and respect for Ekankar in one’s heart, obtains a place on His eternal throne; this way, Ekankar becomes pleasing to one.

        Being virtuous one develops fear and respect for the Creator and gets rid of all kinds of fears or anxieties. One’s this state of mind makes one realize Him.

ਚਉਦਸਿ ਚਉਥੇ ਥਾਵਹਿ ਲਹਿ ਪਾਵੈ ॥

ਰਾਜਸ ਤਾਮਸ ਸਤ ਕਾਲ ਸਮਾਵੈ ॥
ਸਸੀਅਰ ਕੈ ਘਰਿ ਸੂਰੁ ਸਮਾਵੈ ॥

ਜੋਗ ਜੁਗਤਿ ਕੀ ਕੀਮਤਿ ਪਾਵੈ ॥
ਚਉਦਸਿ ਭਵਨ ਪਾਤਾਲ ਸਮਾਏ ॥

ਖੰਡ ਬ੍ਰਹਮੰਡ ਰਹਿਆ ਲਿਵ ਲਾਏ ॥੧੮॥

Cẖa-uḏas cẖa-uthe thāvėh lėh pāvai.

Rājas ṯāmas saṯ kāl samāvai.

Sasī-ar kai gẖar sūr samāvai.

Jog jugaṯ kī kīmaṯ pāvai.

Cẖa-uḏas bẖavan pāṯāl samā-e.

Kẖand barahmand rahi-ā liv lā-e. ||18||

In essence: (Fourteenth Lunar day): One, who obtains the fourth state of mind where the three qualities of Maya do not affect, negates the effect of Maya completely. In there, the heat of desires is cooled off because of the peace settled in the mind; one realizes how to be with Akalpurakh and to value its importance. Thus one remains meditated on Akalpurakh, who permeates the fourteen worlds and the nether regions.

        The fourth state of mind is what should be one’s goal, and once one obtains it, one’s world is changed.

ਅਮਾਵਸਿਆ ਚੰਦੁ ਗੁਪਤੁ ਗੈਣਾਰਿ ॥

ਬੂਝਹੁ ਗਿਆਨੀ ਸਬਦੁ ਬੀਚਾਰਿ ॥
ਸਸੀਅਰੁ ਗਗਨਿ ਜੋਤਿ ਤਿਹੁ ਲੋਈ ॥

ਕਰਿ ਕਰਿ ਵੇਖੈ ਕਰਤਾ ਸੋਈ ॥
ਗੁਰ ਤੇ ਦੀਸੈ ਸੋ ਤਿਸ ਹੀ ਮਾਹਿ ॥

ਮਨਮੁਖਿ ਭੂਲੇ ਆਵਹਿ ਜਾਹਿ ॥੧੯॥

Amāvasi-ā cẖanḏ gupaṯ gaiṇār.

Būjẖhu gi-ānī sabaḏ bīcẖār.

Sasī-ar gagan joṯ ṯihu lo-ī.

Kar kar vekẖai karṯā so-ī.

Gur ṯe ḏīsai so ṯis hī māhi.

Manmukẖ bẖūle āvahi jāhi. ||19||

In essence: (Moon’s lunar day) Oh wise man! Reflect on the Guru’s Shabda to understand Akalpurakh. The moon remains invisible during the day, but at night, the same moon illumines the world. Akalpurakh creates and watches everything. He is present in the heart, but through the Guru, He is realized. A person, who sees Akalpurakh through the Guru, remains meditated on Him; however, the mind-slaves go astray and keep coming and going.

        As long as one avoids practicing the Guru’s shabda, one doesn’t realize its shinning advice; however, once one starts putting it in practice, it illuminates one.

ਘਰੁ ਦਰੁ ਥਾਪਿ ਥਿਰੁ ਥਾਨਿ ਸੁਹਾਵੈ ॥

ਆਪੁ ਪਛਾਣੈ ਜਾ ਸਤਿਗੁਰੁ ਪਾਵੈ ॥
ਜਹ ਆਸਾ ਤਹ ਬਿਨਸਿ ਬਿਨਾਸਾ ॥

ਫੂਟੈ ਖਪਰੁ ਦੁਬਿਧਾ ਮਨਸਾ ॥
ਮਮਤਾ ਜਾਲ ਤੇ ਰਹੈ ਉਦਾਸਾ ॥

ਪ੍ਰਣਵਤਿ ਨਾਨਕ ਹਮ ਤਾ ਕੇ ਦਾਸਾ ॥੨੦॥੧॥

Gẖar ḏar thāp thir thān suhāvai.

Āp pacẖẖāṇai jā saṯgur pāvai.

Jah āsā ṯah binas bināsā.

Fūtai kẖapar ḏubiḏẖā mansā.

Mamṯā jāl ṯe rahai uḏāsā.

Paraṇvaṯ Nānak ham ṯā ke ḏāsā. ||20||1||

In essence: One, who obtains the Satiguru, realizes one’s “inner – self” and stills one’s mind within by getting focused on Akalpurakh firmly. Then one’s hopes, which used to be in one’s heart, vanish; one’s mentality of claims and duality end and one remains away from the bonds of Maya. Nanak humbly says that he is a servant of such a person.

        As one progresses according to the Guru’s advice on the Guru’s divine path, one starts knowing the inner self, and finally one realizes the Creator as well. After that one doesn’t use the days or nights to put up shows like keeping fast and eating delicacies at the end of fasting, because one’s mind, once drenched in Maya, becomes free of it totally. As it occurs, one’s mind stills in Ekankar’s love forever.

Elaboration by

Gurdeep Singh

ਗੁਰਬਾਣੀ ਅਨੁਸਾਰ ਧਰਮ ਦੀ ਲੋੜ (ਲੇਖਕ – ਡਾ: ਸਰਬਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਨਵੀਂ ਮੁੰਬਈ)

ਮਨੁੱਖ ਇਕ ਸਮਾਜਿਕ ਪ੍ਰਾਣੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਉਹ ਇਕ ਇਕੱਠੇ ਪਰਿਵਾਰ ਜਾਂ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਪਰਿਵਾਰ ਜਾਂ ਸਮਾਜ ਤਾਂ ਹੀ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜੇ ਸਾਰੇ ਇਕੱਠੇ ਰਲ ਮਿਲ ਕੇ ਰਹਿਣ, ਇਕ ਦੂਜੇ ਦੀ ਭਲਾਈ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਨ ਤੇ ਸੁਖ ਦੁਖ ਵੇਲੇ ਆਪਸ ਵਿਚ ਸਹਾਈ ਹੋਣ। ਸਮਾਜ ਤਾਂ ਹੀ ਚਲ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਾਂ ਕਾਇਮ ਰਹਿ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜੇ ਸਾਂਝੀ ਭਲਾਈ ਲਈ ਕੁਝ ਨਿਯਮ ਜਾਂ ਅਸੂਲ ਬਣਾਏ ਜਾਣ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਚਲਿਆ ਜਾਏ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪਰਿਵਾਰ ਮਿਲ ਕੇ ਇਕ ਪਿੰਡ ਜਾਂ ਸ਼ਹਿਰ ਬਣਦਾ ਹੈ ਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਨਾਲ ਇਕ ਪ੍ਰਾਂਤ ਜਾਂ ਦੇਸ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਹਰੇਕ ਪ੍ਰਾਂਤ ਜਾਂ ਦੇਸ ਆਪਣੇ ਆਪਣੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਲੋੜਾਂ, ਰਹਿਣ ਸਹਿਣ ਤੇ ਸੋਚ ਅਨੁਸਾਰ ਆਪਣੇ ਆਪਣੇ ਕਾਨੂੰਨ ਬਣਾਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਲੋਕਾਂ ਉੱਪਰ ਲਾਗੂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਗਲਤ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਕਾਨੂੰਨ ਅਨੁਸਾਰ ਸਜਾ ਦਿਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਮਨੁੱਖ ਦੀਆਂ ਸਰੀਰਕ ਤਲ ਤੇ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਬੁਰਾਈਆਂ ਭਾਵ ਅਪਰਾਧ, ਤਾਂ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਪਕੜ ਵਿਚ ਆ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਪਰੰਤੂ ਮਨ ਵਿਚਲੀਆਂ ਬੁਰਾਈਆਂ ਭਾਵ ਪਾਪ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਪਕੜ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੇ ਹਨ।

ਕਾਮ, ਕ੍ਰੋਧ, ਲੋਭ, ਮੋਹ, ਹੰਕਾਰ ਅਨੁਸਾਰ ਕੀਤੀਆਂ ਬੁਰਾਈਆਂ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਕਾਨੂੰਨ ਮਦਦ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ। ਇਸ ਵਾਸਤੇ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਡਰ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਇਹ ਡਰ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਮਨ ਅੰਦਰ ਧਰਮ ਹੀ ਪੈਦਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਸਾਇੰਸ ਵੀ ਇਸ ਵਿਚ ਕੋਈ ਮਦਦ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੀ। ਸਾਇੰਸ ਦੇ ਬਣਾਏ ਹੋਏ ਫੌਜ਼ੀ ਹਥਿਆਰ ਮਨੁੱਖ ਜਾਤੀ ਨੂੰ ਖਤਮ ਤਾਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਪਰੰਤੂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਸਿਰਫ ਧਰਮ ਹੀ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜੇ ਕਰ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿਚ ਈਮਾਨਦਾਰੀ, ਤਰਸ, ਦਇਆ, ਭਲਮਾਣਸੀ ਜਾਂ ਸਾਊਪੁਣਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਸਾਇੰਸ ਕਰਕੇ ਨਹੀਂ, ਬਲਕਿ ਧਰਮ ਕਰਕੇ ਹੀ ਹੈ।

ਸਾਇੰਸ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਕਰਕੇ ਕਾਮ, ਕ੍ਰੋਧ, ਲੋਭ, ਮੋਹ, ਹੰਕਾਰ ਘਟੇ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਸਗੋਂ ਇਸ ਦੇ ਉਲਟ ਵਧੇ ਹੀ ਹਨ। ਨੰਗਾ ਨਾਚ, ਫਿਲਮਾਂ, ਟੀ:ਵੀ:, ਘਟੀਆ ਮੈਗਜ਼ੀਨਾਂ, ਸਕੈਡਲ, ਨੰਗੇ ਸਿਰ ਚਲਣਾਂ, ਘਟ ਕਪੜੇ, ਵਿਆਹਾਂ ਤੇ ਵਾਧੂ ਖਰਚੇ ਆਦਿ ਸਭ ਵਿਚ ਵਾਧਾ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਇਤਿਹਾਸ ਵਲ ਨਜਰ ਮਾਰੀਏ ਤਾਂ ਪਹਿਲੇ ਸਮਿਆਂ ਵਿਚ ਰਾਜਿਆਂ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਹਾਇਕਾਂ ਦੀ ਸ਼ਰਮ ਉੱਡ ਚੁੱਕੀ ਸੀ, ਆਮ ਪਰਜਾ ਦੱਬੀ ਹੋਈ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ ਤੇ ਰਾਜੇ ਦੇ ਬਣਾਏ ਗਏ ਨਿਯਮਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਚਲਦੀ ਸੀ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਸਮਾਜਿਕ ਮਹੌਲ ਦਾ ਵਰਨਣ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸਬਦ ਵਿਚ ਕੀਤਾ ਹੈ।

ਤਿਲੰਗ ਮਹਲਾ ੧ ॥ ਜੈਸੀ ਮੈ ਆਵੈ ਖਸਮ ਕੀ ਬਾਣੀ ਤੈਸੜਾ ਕਰੀ ਗਿਆਨੁ ਵੇ ਲਾਲੋ ॥ ਪਾਪ ਕੀ ਜੰਞ ਲੈ ਕਾਬਲਹੁ ਧਾਇਆ ਜੋਰੀ ਮੰਗੈ ਦਾਨੁ ਵੇ ਲਾਲੋ ॥ ਸਰਮੁ ਧਰਮੁ ਦੁਇ ਛਪਿ ਖਲੋਏ ਕੂੜੁ ਫਿਰੈ ਪਰਧਾਨੁ ਵੇ ਲਾਲੋ ॥ ਕਾਜੀਆ ਬਾਮਣਾ ਕੀ ਗਲ ਥਕੀ ਅਗਦੁ ਪੜੈ ਸੈਤਾਨੁ ਵੇ ਲਾਲੋ ॥ ਮੁਸਲਮਾਨੀਆ ਪੜਹਿ ਕਤੇਬਾ ਕਸਟ ਮਹਿ ਕਰਹਿ ਖੁਦਾਇ ਵੇ ਲਾਲੋ ॥ ਜਾਤਿ ਸਨਾਤੀ ਹੋਰਿ ਹਿਦਵਾਣੀਆ ਏਹਿ ਭੀ ਲੇਖੈ ਲਾਇ ਵੇ ਲਾਲੋ ॥ ਖੂਨ ਕੇ ਸੋਹਿਲੇ ਗਾਵੀਅਹਿ ਨਾਨਕ ਰਤੁ ਕਾ ਕੁੰਗੂ ਪਾਇ ਵੇ ਲਾਲੋ ॥੧॥ (੭੨੨-੭੨੩)

ਅੱਜਕਲ ਦੇ ਲੋਕਰਾਜ ਵਿਚ ਵੀ ਜਨਤਾ, ਅਫਸਰਾਂ ਤੇ ਨੇਤਾਵਾਂ ਸਭ ਦੀ ਸ਼ਰਮ ਉੱਡੀ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ, ਕੁਝ ਕੁ ਵਿਰਲੇ ਹੀ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਆਚਰਨ ਤੇ ਇਖਲਾਕ ਬਚਿਆ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।

ਸ਼ਰਮ ਦਾ ਡਰ ਬਾਹਰਲੀਆਂ ਹਰਕਤਾਂ ਨੂੰ ਤਾਂ ਰੋਕ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਪਰੰਤੂ ਭੈੜੇ ਵਿਚਾਰ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਰਮ ਜਨਤਕ ਰਾਏ ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਜਨਤਕ ਰਾਏ ਹੀ ਢਿਲੀ ਹੋ ਜਾਏ ਤਾਂ ਸ਼ਰਮ ਦੀ ਸੋਝੀ ਵੀ ਉੱਡ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਅੱਜਕਲ ਦਾ ਨੰਗੇਜ਼ ਪੁਣਾ, ਘਟੀਆ ਗਾਣੇ, ਫਿਲਮਾਂ ਤੇ ਮੈਗਜ਼ੀਨਾਂ, ਇਸ ਗਲ ਦਾ ਸਬੂਤ ਹਨ, ਕਿ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸ਼ਰਮ ਉੱਡ ਚੁਕੀ ਹੈ। ਇਹ ਸਭ ਕੁਝ ਸੱਚੇ ਧਰਮ ਦੀ ਸੋਝੀ ਘਟਣ ਕਰਕ ੇ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸਿਰਫ ਸੱਚਾ ਧਰਮ ਹੀ ਕਾਮ, ਕ੍ਰੋਧ, ਲੋਭ, ਮੋਹ, ਹੰਕਾਰ ਨੂੰ ਘਟਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਧਰਮ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਮਨ ਅੰਦਰ ਚੰਗੇ ਖਿਆਲ ਤੇ ਚੰਗੀਆਂ ਆਦਤਾਂ ਪੈਦਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਸਾਇੰਸ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਹੋਣ ਨਾਲ ਰੌਸ਼ਨੀ ਕਰਨ ਲਈ ਹੁਣ ਬਿਜਲੀ ਦੇ ਵੱਡੇ ਵੱਡੇ ਬਲਬ ਆ ਗਏ ਹਨ, ਪਰੰਤੂ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਰਵਾਇਤਾਂ ਵਿਚ ਫਸੇ ਰਹਿਣ ਦੀ ਸੋਚ ਅਜੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਬਦਲੀ, ਲੋਕ ਅਜੇ ਵੀ ਦਿਵਾਲੀ ਤੇ ਦੀਵੇ ਹੀ ਬਾਲਦੇ ਹਨ। ਵਾਤਾਵਰਨ ਨੂੰ ਖਰਾਬ ਕਰਨ ਦੇ ਜੁਮੇਵਾਰ ਵੀ ਅਸੀਂ ਆਪ ਹੀ ਬਣ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਨਾਲ ਅਨੇਕਾਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਵੇਂ ਪਦਾਰਥ ਆ ਗਏ ਹਨ, ਸਹੂਲਤਾਂ ਤੇ ਸਾਧਨਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਬਹੁਤ ਵਾਧਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ, ਪਰੰਤੂ ਸੋਝੀ ਵਿਚ ਜਿਆਦਾ ਤਬਦੀਲੀ ਨਹੀਂ ਆਈ। ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਸਬਰ ਸੰਤੋਖ ਘਟਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਅੱਜ ਕੱਲ ਤਾਂ ਕਈ ਵਾਰੀ ਛੋਟੇ ਬੱਚੇ ਵੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਕਿ ਅਸੀਂ ਬੋਰ ਹੋ ਗਏ ਹਾਂ, ਜਾਂ ਟੈਨਸ਼ਨ ਬਹੁਤ ਹੈ। ਰਵਾਇਤਾਂ ਵਾਲੇ ਧਰਮ ਨਾਲ ਕੋਈ ਲਾਭ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ ਹੈ, ਸੱਚਾ ਧਰਮ ਉਹ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਮਨ ਅੰਦਰ ਗਿਆਨ ਦਾ ਵਾਧਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਤੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸੋਝੀ ਦੇ ਕੇ ਮਨੁੱਖਤਾ ਨੂੰ ਸਰਬਤ ਦੇ ਭਲੇ ਵੱਲ ਲਿਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਸਰੀਰ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਬੰਦ ਹੋਣ ਤਾਂ ਬਾਹਰ ਦਾ ਨਜ਼ਾਰਾ ਵੇਖਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਧਰਮ ਵੀ ਮਨ ਦੀ ਸੋਝੀ ਲਈ ਇਕ ਅੰਦਰੂਨੀ ਅੱਖ ਹੈ। ਜੇ ਕਰ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਅੰਦਰ ਧਰਮ ਨਹੀਂ, ਤਾਂ ਮਨ ਦੀ ਸੋਝੀ ਵੀ ਨਹੀਂ ਆ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਤੇ ਫਿਰ ਮਨੁੱਖ ਭਰਮਾਂ ਭੁਲੇਖਿਆਂ ਕਰਕੇ ਵਿਕਾਰਾਂ ਵਿਚ ਹੀ ਉਲਝਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।

ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਸਰੀਰ ਬਾਹਰਲੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦਾ ਰਸ ਮਾਣ ਕੇ ਖੁਸ਼ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪਰੰਤੂ ਸਦੀਵੀ ਆਨੰਦ ਤੇ ਮਨ ਦੀ ਅੰਦਰੂਨੀ ਖੁਸ਼ੀ ਤਾਂ ਹੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਜੇ ਕਰ ਮਨ ਅੰਦਰਲੇ ਪਦਾਰਥਾਂ, ਭਾਵ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਨਾਮੁ ਦਾ ਰਸ ਮਾਣ ਸਕੇ।

ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਸਾਹ ਚਲ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਸਰੀਰ ਕਾਇਮ ਹੈ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਸਰੀਰਕ ਮੌਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਮਨੁੱਖ ਮੁਰਦਾ ਕਹਿਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜੇ ਕਰ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਮਨ ਅੰਦਰ ਸੱਚਾ ਧਰਮ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਗਿਆਨ ਦੀ ਸੋਝੀ ਹੈ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਅਜੇਹੀ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਆਤਮਕ ਮੌਤ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹਾਂ।

ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਤੇ ਰਵਾਇਤਾ ਅਨੁਸਾਰ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿਚ ਅਨੇਕਾਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਧਰਮ ਚਲ ਰਹੇ ਹਨ। ਜਿਆਦਾਤਰ ਧਰਮਾਂ ਦਾ ਮੰਤਵ ਰਬ, ਅੱਲ੍ਹਾਂ, ਗੌਡ (ਘੋਦ) ਆਦਿ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਜਾਂ ਉਸ ਨਾਲ ਸਬੰਧ ਜੋੜਨ ਲਈ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਪਾਣ ਲਈ ਲੋਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਰਵਾਇਤਾਂ, ਪੂਜਾ ਜਾਂ ਕਰਮ ਕਾਂਡ ਆਦਿ ਕਰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਦੁਨੀਆਂ ਵਿਚ ਅਨੇਕਾਂ ਪੈਗੰਬਰ ਜਾਂ ਮਹਾਨ ਹਸਤੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪਣੇ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਰਸਤੇ ਦੱਸੇ ਹਨ। ਵੱਖ ਵੱਖ ਧਰਮਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪਣੇ ਰਬ ਦੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਮੰਨੇ ਹਨ, ਤੇ ਉਸ ਰਬ ਦੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਸਥਾਨ ਤੇ ਪਾਣ ਵਾਲੇ ਤਰੀਕੇ ਵੀ ਭਿੰਨ ਭਿੰਨ ਹਨ।

ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਗੁਮਰਾਹ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਬਾਬਿਆਂ ਦੀ ਤਾਂ ਭਰਮਾਰ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਨਤੀਜਾ ਇਹ ਹੋਇਆਂ ਹੈ, ਕਿ ਸੱਚੇ ਗੁਰੂ ਨੂੰ ਅਪਨਾਉਣ ਵਾਲਾ ਕੋਈ ਵਿਰਲਾ ਹੀ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਅਸਲੀ ਸੱਚਾ ਗੁਰੂ ਉਹ ਹੈ, ਜਿਹੜਾ ਸਾਡੇ ਮਨ ਅੰਦਰ ਸੰਤੋਖ ਪੈਦਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਪੂਰਨ ਗੁਰੂ ਮਾਨੋ, ਇਕ ਰੁੱਖ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਧਰਮ ਰੂਪੀ ਫੁੱਲ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਤੇ ਗਿਆਨ ਰੂਪੀ ਫਲ ਲੱਗਦੇ ਹਨ। ਪ੍ਰੇਮ ਦੇ ਜਲ ਨਾਲ ਰਸਿਆ ਹੋਇਆ ਅਜੇਹਾ ਰੁੱਖ ਸਦਾ ਹਰਾ ਭਰਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੀ ਬਖ਼ਸ਼ਸ਼ ਨਾਲ ਉਸ ਦੇ ਚਰਨਾਂ ਵਿਚ ਧਿਆਨ ਜੋੜਨ ਨਾਲ ਇਹ ਗਿਆਨ ਰੂਪੀ ਫਲ ਪੱਕਦਾ ਹੈ, ਭਾਵ, ਜਿਹੜਾ ਮਨੁੱਖ ਸਬਦ ਗੁਰੂ ਦੁਆਰਾ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੀ ਮਿਹਰ ਨਾਲ, ਉਸ ਦੇ ਚਰਨਾਂ ਵਿਚ ਸੁਰਤਿ ਜੋੜਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਪੂਰਨ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਅਜੇਹਾ ਮਨੁੱਖ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਸਦਾ ਆਨੰਦ ਮਾਣਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।

ਸਲੋਕ ਮ; ੧ ॥ ਨਾਨਕ ਗੁਰੁ ਸੰਤੋਖੁ ਰੁਖੁ ਧਰਮੁ ਫੁਲੁ ਫਲ ਗਿਆਨੁ ॥ ਰਸਿ ਰਸਿਆ ਹਰਿਆ ਸਦਾ ਪਕੈ ਕਰਮਿ ਧਿਆਨਿ ॥ ਪਤਿ ਕੇ ਸਾਦ ਖਾਦਾ ਲਹੈ ਦਾਨਾ ਕੈ ਸਿਰਿ ਦਾਨੁ ॥ ੧॥ (੧੪੭)

ਆਪਣੇ ਮਨ ਨੂੰ ਸਮਝਾਉਂਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦਾ ਨਾਮੁ ਜਪ ਤੇ ਆਪਣਾ ਪਵਿਤਰ ਆਚਰਨ ਬਣਾ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹੀ ਧਰਮ ਸਾਰੇ ਧਰਮਾਂ ਨਾਲੋ ਚੰਗਾ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਦੀ ਸਤਿਸੰਗਤ ਵਿਚ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਗੁਣ ਗਾਇਨ ਕਰਕੇ ਆਪਣੀ ਭੈੜੀ ਮਤਿ ਦੂਰ ਕਰਨੀ, ਹੋਰ ਸਾਰੀਆਂ ਧਾਰਮਿਕ ਰਸਮਾਂ ਨਾਲੋਂ ਉੱਤਮ ਕਰਮ ਹੈ।

ਸਰਬ ਧਰਮ ਮਹਿ ਸ੍ਰੇਸਟ ਧਰਮੁ ॥ ਹਰਿ ਕੋ ਨਾਮੁ ਜਪਿ ਨਿਰਮਲ ਕਰਮੁ ॥ (੨੬੬)

ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਚਲਾਉਣ ਵਾਲਾ ਨਾ ਤਾਂ ਕੋਈ ਮਨੁੱਖ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਕੋਈ ਜੀਵ ਜੰਤੂ ਜਾਂ ਵਸਤੂ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਸਾਰੇ ਨਾਸ਼ਵੰਤ ਹਨ, ਤੇ ਸਦੀਵੀ ਕਾਲ ਲਈ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਸਕਦੇ। ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਕੋਈ ਨਿਯਮ, ਅਸੂਲ ਜਾਂ ਸਿਸਟਮ ਹੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਸੀਮਾਂ ਬੇਅੰਤ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਦੁਨਿਆਵੀ ਲਫਜ਼ਾਂ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਖਾਸ ਨਾਂ ਨਾਲ ਬਿਆਨ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਅਜੇਹਾ ਧਰਮ ਜਿਸ ਨਾਲ ਸੱਚੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹਾਸਲ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਸਬੰਧੀ ਸਹੀ ਸੇਧ ਮਿਲ ਸਕੇ, ਉਸ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਸਬਦ ਦਾ ਨਾਮੁ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।

ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦੇ ਹੁਕਮੁ ਵਿਚ ਹੀ ਜਗਤ ਦੀ ਉਤਪੱਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਤੇ ਜਗਤ ਦਾ ਨਾਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਨਾਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਫਿਰ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦੇ ਹੁਕਮੁ ਵਿਚ ਜਗਤ ਦੀ ਉਤਪੱਤੀ ਹੁੰਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਸਬਦ ਗੁਰੂ ਦੇ ਸਨਮੁਖ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਸੋਝੀ ਮਿਲਣ ਨਾਲ ਇਹ ਨਿਸਚਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਕਿ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਸਦਾ ਥਿਰ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ ਹੈ, ਤੇ ਹਰੇਕ ਥਾਂ ਆਪ ਹੀ ਮੌਜੂਦ ਹੈ, ਉਹ ਜਗਤ ਨੂੰ ਪੈਦਾ ਕਰ ਕੇ ਉਸ ਵਿਚ ਲੀਨ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਉਤਪਤਿ ਪਰਲਉ ਸਬਦੇ ਹੋਵੈ ॥ ਸਬਦੇ ਹੀ ਫਿਰਿ ਓਪਤਿ ਹੋਵੈ ॥ (੧੧੭)

ਦੁਨੀਆਂ ਦਾ ਹਰ ਕਾਰਜ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਹੁਕਮੁ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਬਣਾਏ ਗਏ ਨਿਯਮਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਹੀ ਹੁੰਦਾਂ ਹੈ। ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਤੇ ਉਸ ਦਾ ਨਿਯਮ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਇਹ ਸਾਰੀ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਉੱਪਰ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਤੇ ਮਰਨ ਵਾਲੇ ਜੀਵ ਜੰਤੂਆਂ ਦਾ ਜੀਵਨ ਕਾਲ ਬੜੀ ਖੂਬੀ ਨਾਲ ਚਲਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦਾ ਹੁਕਮੁ ਸਦਾ ਲਈ ਅਟੱਲ ਹੈ। ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਬਣਾਏ ਨਿਯਮ ਅਸਲੀ ਧਰਮ ਕਹਿਲਾ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਪੂਰੀ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨੂੰ ਬੜੇ ਸੁਚੱਜੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਚਲਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਬਹੁਤ ਸੀਮਿਤ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਸਾਡੇ ਆਪਣੇ ਬਣਾਏ ਨਿਯਮ ਵੀ ਕੁਝ ਕੁ ਲੋਕਾਂ ਤਕ ਹੀ ਚਲ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਤੇ ਹੋਰ ਦੂਸਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੇ ਬਣਾਏ ਗਏ ਨਿਯਮ ਪਰਵਾਨ ਨਾ ਹੋਣ। ਇਸ ਲਈ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਬਣਾਏ ਗਏ ਨਿਯਮ ਅਸਲੀ ਤੇ ਸਦੀਵੀ ਧਰਮ ਨਹੀਂ ਕਹਿਲਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।

ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਸੁਣਨ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਲਗਭਗ ੧੦੦ ਮੀਟਰ ਤਕ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਜਦ ਕਿ ਹਾਥੀ ਇਕ ਦੂਸਰੇ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ੩/੪ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਸੁਣ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਬਣਾਏ ਗਏ ਟੈਲੀਫੂਨ ਰਾਹੀਂ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਤਕ ਸੁਣਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਪਰੰਤੂ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੀ ਵੇਖਣ, ਸੁਣਨ, ਪਰਖਣ ਤੇ ਸਾਰੀ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨੂੰ ਚਲਾਣ ਦੀ ਸਮਰਥਾ ਅਣਗਿਣਤ ਦੂਰੀ ਤਕ ਹੈ ਤੇ ਬੇਅੰਤ ਹੈ। ਧਰਮ ਦਾ ਮੰਤਵ ਕੋਈ ਰਵਾਇਤਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰਨਾਂ ਨਹੀਂ। ਧਰਮ ਦਾ ਮੰਤਵ ਹੈ ਕਿ ਸਾਰੇ ਜਾਣੇ ਇਕ ਪਰਿਵਾਰ ਜਾਂ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਇਕੱਠੇ ਰਲ ਮਿਲ ਕੇ ਰਹਿੰਣ ਤੇ ਇਕ ਦੂਜੇ ਦੀ ਭਲਾਈ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਨ ਤੇ ਸੁਖ ਦੁਖ ਵੇਲੇ ਆਪਸ ਵਿਚ ਸਹਾਈ ਹੋਣ। ਦੁਨੀਆਂ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹੋਏ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪਦਾਰਥ ਇਕੱਠੇ ਕਰਨ ਦਾ ਕੋਈ ਲਾਭ ਨਹੀਂ, ਜੋ ਕਿ ਸਭ ਇਕ ਦਿਨ ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਇਥੇ ਹੀ ਛੱਡ ਕੇ ਚਲੇ ਜਾਣਾ ਹੈ।

ਮਨੁੱਖ ਭਾਵੇਂ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆਂ ਤੇ ਆਪਣਾ ਰਾਜ ਕਾਇਮ ਕਰ ਲਏ, ਪਰੰਤੂ ਇਕ ਦਿਨ ਇਥੋਂ ਖਾਲੀ ਹੱਥ ਚਲੇ ਜਾਣਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਸਿਕੰਦਰ ਨੂੰ ਧਰਮ ਦੀ ਸੋਝੀ ਆ ਗਈ ਤਾਂ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੇਰਾ ਜਨਾਜ਼ਾ ਲਿਜਾਂਦੇ ਸਮੇਂ ਮੇਰੇ ਹੱਥ ਪੈਰ ਨੰਗੇ ਰੱਖਣਾਂ। ਦੁਨੀਆਂ ਤੇ ਮੈਂ ਖਾਲੀ ਹੱਥ ਆਇਆ ਸੀ। ਹੁਣ ਇਤਨੀ ਜਾਇਦਾਦ, ਰਾਜਭਾਗ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨ ਦੇ ਬਾਵਜ਼ੂਦ ਖਾਲੀ ਹੱਥ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹਾਂ। ਜੇ ਕਰ ਸਿਕੰਦਰ ਨੂੰ ਧਰਮ ਦੀ ਸੋਝੀ ਪਹਿਲਾਂ ਆ ਜਾਂਦੀ ਤਾਂ ਉਹ ਅਨੇਕਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਕਤਲ ਤੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੀ ਬਰਬਾਦੀ ਦਾ ਕਾਰਨ ਨਾ ਬਣਦਾ।

ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਕੋ ਹੀ ਮਿੱਟੀ ਤੋਂ ਕਈ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਭਾਂਡੇ ਬਣਾਏ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਤੇ ਅਸੀਂ ਸਮਝ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਭਾਂਡਿਆਂ ਵਿਚ ਮਿੱਟੀ ਸਮਾਈ ਹੋਈ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਕ ਕੀੜੀ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਹਾਥੀ ਤਕ ਹਰੇਕ ਜਾਨਵਰ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਕੀੜੇ ਪਤੰਗੇ ਅੰਦਰ, ਨਿਰਜਿੰਦ ਪਦਾਰਥ ਤੇ ਸਿਰਜਿੰਦ ਜੀਵ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਭਾਵ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਹਰੇਕ ਪਦਾਰਥ ਜਾਂ ਜੀਵ ਦੇ ਹਿਰਦੇ ਵਿਚ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਹੀ ਸਮਾਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਹੋਰ ਸਭਨਾਂ ਦੀ ਆਸ ਛੱਡ ਕੇ, ਸਿਰਫ ਇਕ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦਾ ਧਿਆਨ ਧਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਬੇਅੰਤ ਹੈ, ਤੇ ਸਭਨਾਂ ਵਿਚ ਮੌਜੂਦ ਹੈ। ਭਗਤ ਨਾਮਦੇਵ ਜੀ ਸਮਝਾਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸਾਰੇ ਸਰੀਰਾਂ ਵਿਚ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਬੋਲਦਾ ਹੈ, ਸਿਰਫ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਆਪ ਹੀ ਬੋਲਦਾ ਹੈ, ਤੇ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਹੋਰ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਬੋਲਦਾ। ਜਿਹੜਾ ਮਨੁੱਖ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦਾ ਧਿਆਨ ਧਰ ਕੇ ਉਸ ਵਿਚ ਲੀਨ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਫਿਰ ਉਸ ਵਿਚ ਤੇ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਵਿਚ ਕੋਈ ਭੇਦ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਜਾਂਦਾ।

ਸਭੈ ਘਟ ਰਾਮੁ ਬੋਲੈ ਰਾਮਾ ਬੋਲੈ ॥ ਰਾਮ ਬਿਨਾ ਕੋ ਬੋਲੈ ਰੇ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥ (੯੮੮)

ਜਦੋਂ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਮੱਕੇ ਗਏ ਤਾਂ ਕਾਜ਼ੀਆਂ ਨੇ ਵੀ ਇਹੀ ਸਵਾਲ ਕੀਤਾ ਕਿ ਹਿੰਦੂ ਵਡਾ ਕਿ ਮੁਸਲਮਾਨ, ਤਾਂ ਬਾਬੇ ਨਾਨਕ ਜੀ ਦਾ ਇਹੀ ਉਤਰ ਸੀ, ਮਸਲਾ ਵੱਡੇ ਛੋਟੇ ਦਾ ਨਹੀਂ, ਲੋੜ ਹੈ ਸ਼ੁਭ ਗੁਣਾਂ ਦੀ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਦੋਵੇਂ ਹੀ ਸੱਖਣੇ ਹਨ।

ਪੁਛਣ ਖੋਲ ਕਿਤਾਬ ਨੂੰ ਵਡਾ ਹਿੰਦੂ ਕੀ ਮੁਸਲਮਾਨੋਈ॥ ਬਾਬਾ ਆਖੇ ਹਾਜ਼ੀਆਂ ਸ਼ੁਭ ਅਮਲਾਂ ਬਾਝੋ ਦੋਵੇਂ ਰੋਈ॥ (੧-੩੩-੮)

ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੇ ਤਨ ਮਨ ਵਿਚ ਸਦਾ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਨਾਮੁ ਜਪਣ ਦਾ ਆਹਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਮਨੁੱਖ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਪ੍ਰੇਮ ਤੇ ਭਗਤੀ ਵਿਚ ਮਸਤ ਹੋ ਕੇ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਗੁਣ ਗਾਇਨ ਕਰਨ ਵਿਚ ਰੁਝੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜਗਤ ਦਾ ਮੋਹ ਪੋਹ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਕੰਨਾਂ ਨਾਲ ਮਾਲਕ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤਿ ਸਾਲਾਹ ਸੁਣਨੀ, ਤੇ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦਾ ਨਾਮੁ ਚਿਤ ਵਿਚ ਵਸਾਈ ਰੱਖਣਾਂ ਹੀ, ਸਾਧ ਜਨਾਂ ਦੀ ਨਿੱਤ ਦੀ ਕਾਰ ਹੋਇਆ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਧ ਜਨਾਂ ਦੇ ਹਿਰਦੇ ਵਿਚ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਸੋਹਣੇ ਚਰਨਾਂ ਦਾ ਟਿਕਾਉ ਸਦਾ ਬਣਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਤੇ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੀ ਭਗਤੀ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਾਣਾਂ ਦਾ ਆਸਰਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਸਾਰਗ ਮਹਲਾ ੫ ॥ ਮਨਿ ਤਨਿ ਰਾਮ ਕੋ ਬਿਉਹਾਰੁ ॥ ਪ੍ਰੇਮ ਭਗਤਿ ਗੁਨ ਗਾਵਨ ਗੀਧੇ ਪੋਹਤ ਨਹ ਸੰਸਾਰ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥ ਸ੍ਰਵਣੀ ਕੀਰਤਨੁ ਸਿਮਰਨੁ ਸੁਆਮੀ ਇਹੁ ਸਾਧ ਕੋ ਆਚਾਰੁ ॥ ਚਰਨ ਕਮਲ ਅਸਥਿਤਿ ਰਿਦ ਅੰਤਰਿ ਪੂਜਾ ਪ੍ਰਾਨ ਕੋ ਆਧਾਰੁ ॥੧॥ (੧੨੨੨)

ਇਸ ਲਈ ਜੇਕਰ ਸਿਸਟਮ ਜਾਂ ਧਰਮ ਚੰਗੇ ਗੁਣ ਤੇ ਚੰਗਾ ਆਚਰਨ ਨਹੀਂ ਸਿਖਾ ਸਕਦਾ ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਕੋਈ ਲਾਭ ਨਹੀਂ। ਗੁਰੂ ਗਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਇਕ ਉੱਚੇ ਆਚਰਨ ਦਾ ਸੋਮਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦੇ ਹੁਕਮੁ ਨੂੰ ਸਮਝ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਤੇ ਉਸ ਹੁਕਮੁ ਅਨੁਸਾਰ ਅਨੁਸਾਰ ਚਲ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਜਦੋਂ ਜੀਵ ਨੂੰ ਸਮਝ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਕਿ ਸਭ ਕੁਝ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਹੁਕਮੁ ਅਨੁਸਾਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਤੇ ਜੀਵ ਆਪ ਕੁਝ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਫਿਰ ਉਸ ਦੀ ਹਉਮੈ ਘਟਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਸਦਕਾ ਉਸ ਦੀ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਨਾਲ ਨੇੜਤਾ ਵਧਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉੱਚਾ ਆਚਰਨ ਤੇ ਉੱਚੀ ਵਿਚਾਰ ਸਿਰਫ ਸਬਦ ਗੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਮਿਲ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਜੇਹੜਾ ਮਨੁੱਖ ਗੁਰੂ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹਿਰਦੇ ਵਿਚ ਵਸਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਆਤਮਕ ਜੀਵਨ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਨਾਮੁ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਪਰਾਈ ਇਸਤ੍ਰੀ ਦਾ ਸੰਗ, ਪਰਾਇਆ ਧਨ, ਲਾਲਚ, ਹਉਮੈ, ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਵਿਕਾਰਾਂ, ਮੰਦੇ ਕਰਮ, ਭੈੜੀ ਨੀਅਤ, ਪਰਾਈ ਨਿੰਦਿਆ, ਕਾਮ ਕ੍ਰੋਧ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਭ ਨੂੰ ਤਿਆਗ ਦੇਂਦਾ ਹੈ।

ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿਚ ਵੀ ਵੱਡੇ ਛੋਟੇ ਦਾ ਮਸਲਾ ਖਤਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਪਤੀ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਹੀ ਹੈ ਤੇ ਉਹ ਹੈ, ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ, ਹੋਰ ਸਾਰੀ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਉਸ ਦੀਆਂ ਇਸਤ੍ਰੀਆਂ ਹਨ। ਉਹ ਸਾਰੇ ਸਰੀਰਾਂ ਨੂੰ ਭੋਗਦਾ ਹੈ, ਭਾਵ, ਸਾਰੇ ਸਰੀਰਾਂ ਵਿਚ ਵਿਆਪਕ ਹੈ, ਤੇ ਨਿਰਲੇਪ ਭੀ ਹੈ, ਉਹ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਅਲੱਖ ਹੈ ਤੇ ਲੇਖੇ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਆਂਉਂਦਾ।

ਮ; ੩ ॥ ਇਸੁ ਜਗ ਮਹਿ ਪੁਰਖੁ ਏਕੁ ਹੈ ਹੋਰ ਸਗਲੀ ਨਾਰਿ ਸਬਾਈ ॥ ਸਭਿ ਘਟ ਭੋਗਵੈ ਅਲਿਪਤੁ ਰਹੈ ਅਲਖੁ ਨ ਲਖਣਾ ਜਾਈ ॥ (੫੯੨-੫੯੩)

ਜੇ ਸਾਰੇ ਹੀ ਇਸਤ੍ਰੀਆਂ ਹਨ, ਫਿਰ ਮਰਦ ਹੰਕਾਰ ਕਿਉਂ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਮਰਦ ਤਾਂ ਹੀ ਜੀਵਨ ਮੁਕਤ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜੇ ਕਰ ਉਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਦਾ ਹੰਕਾਰ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਇਸਤਰੀ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਿਮਰਤਾ, ਵਾਲੇ ਗੁਣ ਆ ਜਾਣ। ਮਰਦ ਵਿਚ ਨਿਮਰਤਾ ਤਾਂ ਆ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਜੇ ਕਰ ਉਸ ਦੇ ਹਿਰਦੇ ਅੰਦਰ ਗੁਰੂ ਦੀ ਬਾਣੀ ਦਾ ਨਿਵਾਸ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਸਮਾਜ ਦੇ ੫੦% ਲੋਕਾਂ (ਇਸਤਰੀਆਂ) ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਸਮਾਜ ਪੱਛੜ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿਚ ਇਸਤਰੀ ਨੂੰ ਖਾਸ ਤੌਰ ਤੇ ਮਾਣ ਦਿਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਹੋਂਦ ਇਸਤਰੀ ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸਤ੍ਰੀ ਤੋਂ ਜਨਮ ਲਈਦਾ ਹੈ, ਇਸਤ੍ਰੀ ਦੇ ਪੇਟ ਵਿਚ ਹੀ ਪ੍ਰਾਣੀ ਦਾ ਸਰੀਰ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਇਸਤ੍ਰੀ ਰਾਹੀਂ ਕੁੜਮਾਈ ਤੇ ਵਿਆਹ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸਤ੍ਰੀ ਰਾਹੀਂ ਹੋਰ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਬਣਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇਸਤ੍ਰੀ ਤੋਂ ਹੀ ਜਗਤ ਦੀ ਉਤਪੱਤੀ ਦਾ ਰਸਤਾ ਚੱਲਦਾ ਹੈ। ਜੇ ਇਸਤ੍ਰੀ ਮਰ ਜਾਏ ਤਾਂ ਹੋਰ ਇਸਤ੍ਰੀ ਦੀ ਭਾਲ ਕਰੀਦੀ ਹੈ, ਇਸਤ੍ਰੀ ਤੋਂ ਹੀ ਹੋਰਨਾਂ ਨਾਲ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰੀ ਬਣਦੀ ਹੈ। ਜਿਸ ਇਸਤ੍ਰੀ ਜਾਤੀ ਤੋਂ ਰਾਜੇ ਵੀ ਜੰਮਦੇ ਹਨ, ਉਸ ਨੂੰ ਮੰਦਾ ਆਖਣਾ ਠੀਕ ਨਹੀਂ। ਇਸਤ੍ਰੀ ਤੋਂ ਹੀ ਇਸਤ੍ਰੀ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਗਤ ਵਿਚ ਕੋਈ ਜੀਵ ਇਸਤ੍ਰੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਪੈਦਾ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ। ਕੇਵਲ ਇਕ ਸੱਚਾ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਹੀ ਹੈ, ਜੋ ਇਸਤ੍ਰੀ ਤੋਂ ਨਹੀਂ ਜੰਮਿਆ। ਭਾਵੇਂ ਮਰਦ ਹੋਵੇ, ਤੇ ਭਾਵੇਂ ਇਸਤ੍ਰੀ, ਜੋ ਵੀ ਆਪਣੇ ਮੂੰਹ ਨਾਲ ਸਦਾ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਗੁਣ ਗਾਉਂਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਦੇ ਮੱਥੇ ਉੱਤੇ ਭਾਗਾਂ ਦੀ ਮਣੀ ਹੈ, ਭਾਵ ਉਹਦਾ ਮੱਥਾ ਭਾਗਾਂ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਅਜੇਹੇ ਮੁੱਖ ਉਸ ਸੱਚੇ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਦਰਬਾਰ ਵਿਚ ਸੋਹਣੇ ਲੱਗਦੇ ਹਨ।

ਸੋ ਕਿਉ ਮੰਦਾ ਆਖੀਐ ਜਿਤੁ ਜੰਮਹਿ ਰਾਜਾਨ ॥ (੪੭੩)

ਧਰਮ ਸਾਂਝੀਵਾਲਤਾ ਦੀ ਸਿਖਿਆ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਪਰੰਤੂ ਉਸ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਦੀ ਜੁਮੇਵਾਰੀ ਵੀ ਸਾਡੇ ਉੱਪਰ ਹੀ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਸਾਹਿਬ ਤਕ ਕਿਸੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਆਪਣੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਹਥਿਆਰ ਨਹੀਂ ਚੁਕੇ। ਪਰੰਤੂ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗੁਰੂ ਹਰਗ ੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਪੀਰੀ ਤੇ ਮੀਰੀ ਦੀਆਂ ਦੋ ਕਿਰਪਾਨਾਂ ਪਹਿਨੀਆਂ। ਮਨੁੱਖ ਲਈ ਧਰਮ ਤੇ ਧਰਮ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਦੋਵੇਂ ਜਰੂਰੀ ਹਨ। ਇਹ ਵੀ ਧਿਆਨ ਵਿਚ ਰੱਖਣਾਂ ਹੈ ਕਿ ਧਰਮ ਪਹਿਲਾਂ ਹੈ, ਪੀਰੀ ਪਹਿਲਾਂ ਤੇ ਮੀਰੀ ਬਾਅਦ ਵਿਚ। ਮੀਰੀ (ਸ਼ਕਤੀ) ਦੀ ਕਿਰਪਾਨ ਸਿਰਫ ਪੀਰੀ (ਧਰਮ) ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਦੇ ਲਈ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਸਿੱਖ ਨੇ ਕਿਰਪਾਨ ਸਿਰਫ ਆਣੀ ਅਣਖ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਵਰਤਣੀ ਹੈ। ਕਿਰਪਾਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਉਸੇ ਧਰਮ (ਗੁਰੂ ਗਰੰਥ ਸਾਹਿਬ) ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਹੈ, ਜਿਸ ਲਈ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦਿਤੀ ਸੀ। ਪਹਿਲਾਂ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਤੇ ਫਿਰ ਅਕਾਲ ਤੱਖਤ ਸਾਹਿਬ ਉਸਾਰਿਆ ਗਿਆ। ਪਹਿਲਾਂ ਧਰਮ ਜਰੂਰੀ ਹੈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਧਰਮ ਦੀ ਰੱਖਿਆ, ਭਾਵ ਰਾਜਨੀਤੀ ਤੇ ਪ੍ਰਬੰਧ ਚਲਾਉਂਣ ਦੀ ਵੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਾਹਿਬ ਅਕਾਲ ਤੱਖਤ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਾਹਿਬ ਨਾਲੋਂ ਉੱਚਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਸਮਾਜ ਤਾਂ ਹੀ ਚਲ ਸਕੇਗਾ ਜੇ ਕਰ ਧਰਮ ਰਾਜਨੀਤੀ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਹੈ, ਭਾਵ ਰਾਜਨੀਤੀ ਧਰਮ ਅਨੁਸਾਰ ਚਲਦੀ ਹੈ। ਸਾਰੇ ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਅਸ਼ਾਂਤੀ ਤੇ ਬਰਬਾਦੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਇਹੀ ਹਨ ਕਿ ਅੱਜ ਕਲ ਰਾਜਨੀਤੀ ਧਰਮ ਦੇ ਉੱਪਰ ਹਾਵੀ ਹੋ ਗਈ ਹੈ।

ਗਉੜੀ ਮ; ੩ ॥ ਇਸੁ ਜੁਗ ਕਾ ਧਰਮੁ ਪੜਹੁ ਤੁਮ ਭਾਈ ॥ ਪੂਰੈ ਗੁਰਿ ਸਭ ਸੋਝੀ ਪਾਈ ॥ ਐਥੈ ਅਗੈ ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਸਖਾਈ ॥੧॥ ਰਾਮ ਪੜਹੁ ਮਨਿ ਕਰਹੁ ਬੀਚਾਰੁ ॥ ਗੁਰ ਪਰਸਾਦੀ ਮੈਲੁ ਉਤਾਰੁ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥ (੨੩੦)

ਹਰੇਕ ਕਰਮ ਸਦਾ ਥਿਰ ਰਹਿੰਣ ਵਾਲੇ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਨਾਮੁ ਰੂਪੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਤੋਂ ਘਟੀਆ ਹੈ, ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਹੁਕਮੁ ਤੇ ਰਜ਼ਾ ਅਨੁਸਾਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਕਰਮ ਸਭ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੀਤੇ ਗਏ ਕਰਮਾਂ ਧਰਮਾਂ ਨਾਲੋਂ ਸ੍ਰੇਸ਼ਟ ਹਨ। ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਨਾਮੁ ਵਿਚ ਹੀ ਸਾਰੀਆਂ ਧਾਰਮਿਕ ਰਸਮਾਂ ਆ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਨਾਮੁ ਵਿਚ ਹੀ ਚੰਗੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਜਾਚ ਤੇ ਚੰਗਾ ਆਚਰਨ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਗੁਰੂ ਗਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿਚ ਅੰਕਿਤ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੁਆਰਾ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਬਾਰੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਨਮੋਲ ਗੁਣਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਹਿਸਾ ਬਣਾਣਾਂ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

ਸਚਹੁ ਓਰੈ ਸਭੁ ਕੋ ਉਪਰਿ ਸਚੁ ਆਚਾਰੁ ॥ (੬੨)

“ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਜੀ ਕਾ ਖ਼ਾਲਸਾ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਜੀ ਕੀ ਫ਼ਤਹਿ”

——————–*********************———————-

Note:  Only Dr. Sarbjit Singh is aware if this article has been published somewhere else also.

ਨੋਟ :  ਵੈੱਬ ਸਾਇਟ ਤੇ ਛਪੇ ਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਲੇਖਕਾਂ ਦੇ ਅਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਹਨ । ਸੰਪਾਦਕੀ ਬੋਰਡ ਦਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ  ਸਹਿਮਤ ਹੌਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ।

The Guru Expresses A Tragedy For Our Learning

      A tragedy occurs and as Guru Nanak witnesses it, he shows us a path of awareness by layering his instruction underneath the importance of the Creator’s intrinsic ordinance. His insight, which he has passed on to us through the description of the tragedy, hits the deep-rooted lust of people for pleasures. The Guru, a resolute believer of the Creator’s ordinance, reminds us how do people actually make atrocious tragedies inevitable by falling for pleasures that sow the seeds of lethargic and irresponsible behavior in them. The Guru’s observation as an eyewitness is so keen that as we read his composition, we can visualize the tragic moments in our memory.

      The tragic moments became a part of Indian History of that time when the Afghans (Ibrahim Lodhi) were the rulers, and a descendant of the Turkic conqueror Timur (Tamerlane) named Babur, also known as a Mughal (Mongol), attacked western part of India hoping to establish his empire in 1526 AD. The Guru witnessed the tragic human slaughtering when he was present in Saidpur. He describes in his shabda how the Afghans took a pathetic stance by going for black magic and failing to anticipate and prepare for Babur’s invasion.  As we go through it, on 417/18, SGGS, we will see his picturesque description about the fall of the Afghans that ended up in a calamity.  

ਆਸਾ ਮਹਲਾ ੧ ॥

ਕਹਾ ਸੁ ਖੇਲ ਤਬੇਲਾ ਘੋੜੇ ਕਹਾ ਭੇਰੀ ਸਹਨਾਈ ॥ 

ਕਹਾ ਸੁ ਤੇਗਬੰਦ ਗਾਡੇਰੜਿ ਕਹਾ ਸੁ ਲਾਲ ਕਵਾਈ ॥

ਕਹਾ ਸੁ ਆਰਸੀਆ ਮੁਹ ਬੰਕੇ ਐਥੈ ਦਿਸਹਿ ਨਾਹੀ ॥੧॥

Āsā mėhlā 1.

Kahā so kẖel ṯabelā gẖoṛe kahā bẖerī sėhnā-ī. 

Kahā so ṯegbanḏ gāderaṛ kahā so lāl kavā-ī.

Kahā so ārsī-ā muh banke aithai ḏisėh nāhī. ||1||

Raag Asa, the bani of First Nanak.

In essence: Where are those stables, sports of horses, and the sounds of drums and bugles? Where are those woolen sword-belts and red uniforms? Where are those mirrors in which beautiful faces were seen? They are not seen here in Saidpur.

      Looking at the destruction, the Guru tells us how once beautiful palaces with influential looks and its residents living a luxurious way of life were ruined. They were all vanished because of Babur’s brutal attack. Then he reminds the power of Ekankar, who creates and destroys. Turning to the Creator, he accepts His will humbly: 

ਇਹੁ ਜਗੁ ਤੇਰਾ ਤੂ ਗੋਸਾਈ ॥ 

ਏਕ ਘੜੀ ਮਹਿ ਥਾਪਿ ਉਥਾਪੇ ਜਰੁ ਵੰਡਿ ਦੇਵੈ ਭਾਂਈ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥

Ih jag ṯerā ṯū gosā-ī. 

Ėk gẖaṛī mėh thāp uthāpe jar vand ḏevai bẖāʼn-ī. ||1|| Rahā-o.

Oh Ekankar! This world is yours and you are its Master. In a moment, you create and destroy it, and in a moment, you distribute the wealth (gathered) among others. Pause.

ਕਹਾਂ ਸੁ ਘਰ ਦਰ ਮੰਡਪ ਮਹਲਾ ਕਹਾ ਸੁ ਬੰਕ ਸਰਾਈ ॥

ਕਹਾਂ ਸੁ ਸੇਜ ਸੁਖਾਲੀ ਕਾਮਣਿ ਜਿਸੁ ਵੇਖਿ ਨੀਦ ਨ ਪਾਈ ॥

ਕਹਾ ਸੁ ਪਾਨ ਤੰਬੋਲੀ ਹਰਮਾ ਹੋਈਆ ਛਾਈ ਮਾਈ ॥੨॥

Kahāʼn so gẖar ḏar mandap mėhlā kahā so bank sarā-ī.

Kahāʼn so sej sukẖālī kāmaṇ jis vekẖ nīḏ na pā-ī.

Kahā so pān ṯambolī harmā ho-ī-ā cẖẖā-ī mā-ī. ||2||

Where are those houses, palaces, tents, and beautiful caravansaries? Where is that comfortable coach along with a beautiful woman by seeing whom it was hard to go to sleep? Where are the betel-leaves and betel-leaves sellers? They are vanished like a shadow.

      We can see through his words how an established city with well-known buildings, beautiful people, and powerful rulers met their end in a terrorizing and cruelty driven looting spree. A complete lively scene was converted into a full-scale destruction.

ਇਸੁ ਜਰ ਕਾਰਣਿ ਘਣੀ ਵਿਗੁਤੀ ਇਨਿ ਜਰ ਘਣੀ ਖੁਆਈ ॥

ਪਾਪਾ ਬਾਝਹੁ ਹੋਵੈ ਨਾਹੀ ਮੁਇਆ ਸਾਥਿ ਨ ਜਾਈ ॥

ਜਿਸ ਨੋ ਆਪਿ ਖੁਆਏ ਕਰਤਾ ਖੁਸਿ ਲਏ ਚੰਗਿਆਈ ॥੩॥

Is jar kāraṇ gẖaṇī viguṯī in jar gẖaṇī kẖu-ā-ī. 

Pāpā bājẖahu hovai nāhī mu-i-ā sāth na jā-ī.

Jis no āp kẖu-ā-e karṯā kẖus la-e cẖangi-ā-ī. ||3||

Because of this wealth, the world goes bad; this wealth becomes a cause of disgrace. It is not gathered without sins, but the irony of this is that it doesn’t go with the mortals as they depart from here. The Creator takes away the virtues of that person to whom He causes to go astray.

      The Guru deems the purpose of this destruction as petty and insignificant. It was like whirl wind that leaves nothing behind deeming itself as purposeless; however, those who become its victims fail because of their irresponsible behavior:

The shabda continues on page 417-418

ਕੋਟੀ ਹੂ ਪੀਰ ਵਰਜਿ ਰਹਾਏ ਜਾ ਮੀਰੁ ਸੁਣਿਆ ਧਾਇਆ ॥

ਥਾਨ ਮੁਕਾਮ ਜਲੇ ਬਿਜ ਮੰਦਰ ਮੁਛਿ ਮੁਛਿ ਕੁਇਰ ਰੁਲਾਇਆ ॥

ਕੋਈ ਮੁਗਲੁ ਨ ਹੋਆ ਅੰਧਾ ਕਿਨੈ ਨ ਪਰਚਾ ਲਾਇਆ ॥੪॥

Kotī hū pīr varaj rahā-e jā mīr suṇi-ā ḏẖā-i-ā.

Thān mukām jale bij manḏar mucẖẖ mucẖẖ ku-ir rulā-i-ā.

Ko-ī mugal na ho-ā anḏẖā kinai na parcẖā lā-i-ā. ||4||

On hearing of the invasion of Mir Babur, Pathan rulers summoned religious leaders to halt him with magic tricks, but all their strongly built places and mansions were burnt down and the princes were cut into pieces. Because of the magic, no Mughal got blinded (as the men of miracle claimed) and no miracle occurred (in this regard).

      What did the Afghan rulers do? They took refuge in the miracles of Peers instead of realizing their due duty beforehand. Black magic was placed in force. Their acts were pitiable and laughable. The History of India was changed once for all, because they didn’t remain aware of any outside threat. Tenth Nanak obviously was inspired by First Nanak to create Khalsa so that the followers could also learn how to face any cruel suppression like this without giving in helplessly.

ਮੁਗਲ ਪਠਾਣਾ ਭਈ ਲੜਾਈ ਰਣ ਮਹਿ ਤੇਗ ਵਗਾਈ ॥

ਓਨ੍ਹ੍ਹਹੀ ਤੁਪਕ ਤਾਣਿ ਚਲਾਈ ਓਨ੍ਹ੍ਹਹੀ ਹਸਤਿ ਚਿੜਾਈ ॥ 

ਜਿਨ੍ਹ੍ਹਹ ਕੀ ਚੀਰੀ ਦਰਗਹ ਪਾਟੀ ਤਿਨ੍ਹ੍ਹਹਾ ਮਰਣਾ ਭਾਈ ॥੫॥

Mugal paṯẖāṇā bẖa-ī laṛā-ī raṇ mėh ṯeg vagā-ī.

Onĥī ṯupak ṯāṇ cẖalā-ī onĥī hasaṯ cẖiṛā-ī. 

Jinĥ kī cẖīrī ḏargėh pātī ṯinĥā marṇā bẖā-ī. ||5||

A battle raged between the Mugals and the Pathanas and both sides clashed their swords in the battle. The Mugals aimed and fired their guns and the Pathanas attacked with elephants. Oh my brother! They who are destined to die must die.

      A picture of the battle is expressed showing relentless fighting of the both sides. As we face the storm, we do our best, but because of our unpreparedness, we often fail in negating its destructive force. In the same, Afghans’ defeat swallowed them even though they put up a big fight.

ਇਕ ਹਿੰਦਵਾਣੀ ਅਵਰ ਤੁਰਕਾਣੀ ਭਟਿਆਣੀ ਠਕੁਰਾਣੀ ॥ 

ਇਕਨਹ੍ਹ੍ਹਾ ਪੇਰਣ ਸਿਰ ਖੁਰ ਪਾਟੇ ਇਕਨ੍ਹ੍ਹਹਾ ਵਾਸੁ ਮਸਾਣੀ ॥

ਜਿਨ੍ਹ੍ਹਹ ਕੇ ਬੰਕੇ ਘਰੀ ਨ ਆਇਆ ਤਿਨ੍ਹ੍ਹਹ ਕਿਉ ਰੈਣਿ ਵਿਹਾਣੀ ॥੬॥

Ik hinḏvāṇī avar ṯurkāṇī bẖati-āṇī ṯẖakurāṇī. 

Iknĥā peraṇ sir kẖur pāte iknĥā vās masāṇī.

Jinĥ ke banke gẖarī na ā-i-ā ṯinĥ ki-o raiṇ vihāṇī. ||6||

There were the Hindu women and the Muslim women; the robes of some of them were torn from head to feet and some were killed. How those women whose handsome husbands didn’t return home would have spent their night?

ਆਪੇ ਕਰੇ ਕਰਾਏ ਕਰਤਾ ਕਿਸ ਨੋ ਆਖਿ ਸੁਣਾਈਐ ॥ 

ਦੁਖੁ ਸੁਖੁ ਤੇਰੈ ਭਾਣੈ ਹੋਵੈ ਕਿਸ ਥੈ ਜਾਇ ਰੂਆਈਐ ॥

ਹੁਕਮੀ ਹੁਕਮਿ ਚਲਾਏ ਵਿਗਸੈ ਨਾਨਕ ਲਿਖਿਆ ਪਾਈਐ ॥੭॥੧੨॥

Āpe kare karā-e karṯā kis no ākẖ suṇā-ī-ai. 

Ḏukẖ sukẖ ṯerai bẖāṇai hovai kis thai jā-e rū-ā-ī-ai.

Hukmī hukam cẖalā-e vigsai Nānak likẖi-ā pā-ī-ai. ||7||12||

Only the Creator does all and causes others to act; to whom this tragic story can be told? Oh Akalpurakh! All pains and comforts come as per your ordinance and there is none before whom one can go and cry about it. Oh Nanak! The mortals obtain for what they are destined; Akalpurakh runs the world as per His “will” and He is pleased with it.

      The Guru expresses the environment created by the Babur’s attack, which was filled with negativity. His insight makes us think why ever no lesson was learned even after that? Why positivity has been struggling with negativity over centuries to date? The answer is the same: the duality littered in unawareness plays a vital role to take away one’s virtues. It divides people; it leads to pleasurable pursuits, and it pushes a sense of responsibility to the back of one’s priorities. What ever is the time, or place, or situation, a sense of responsibility should always be kept glowing. The Sikh Gurus introduced to the Sikhs a sense of responsibility well above the selfishness and discrimination. Sixth Nanak first time taught the Sikhs how to take on the lawlessness and to survive it. One cannot practice one’s faith if one remains unaware of the negative environments brewing around, because the threat of “being eliminated” remains unchecked. Tenth Nanak completes the job to take over the responsibility of keeping the freedom intact at all cost; however, in this approach if selfishness and discrimination gain the ground, heart piercing tragedies can become inevitable. First Nanak condenses his instruction in the following line of this shabda:

ਜਿਸ ਨੋ ਆਪਿ ਖੁਆਏ ਕਰਤਾ ਖੁਸਿ ਲਏ ਚੰਗਿਆਈ ॥੩॥

Jis no āp kẖu-ā-e karṯā kẖus la-e cẖangi-ā-ī. ||3||

If one remains ardently aware of the consequences of losing one’s virtues, one never let it happen at any cost. Tragedy after tragedy occurred in the History, but no efforts were done to negate its origin. This is the way, we faulted in the past, and if we don’t foresee its possibility occurring in the future, how can we blame our Creator, who has blessed us with so much intellect and virtues. Let us understand it with a lesson. The clouds start gathering and overcasting the sky; the cool winds start signaling toward heavy and torrential rain and even then if we don’t bring in our scattered things all over outside, the would be result becomes crystal clear. The ordinance of the Creator drags us sometimes into dangerous water if we remain unaware of it. A well set up stage of nature is before us for our learning; therefore, it is our duty to learn from it and to foresee what is hidden in the future. The Creator has blessed us with keen intellect and boundless sources; we should utilize them wisely. The Guru has expressed the Saidpur tragedy for us to learn from it in such a detail that we must not ignore it. If we do, we will be considered very unfortunate.

Wishes

Gurdeep Singh

ਗੁਰੂ ਗਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਮਨੁੱਖਤਾ ਲਈ ਇਕ ਉੱਚੇ ਆਚਰਨ ਦਾ ਸੋਮਾ Guru Granth Sahib, A Character builder for mankind (ਲੇਖਕ – ਡਾ: ਸਰਬਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਨਵੀਂ ਮੁੰਬਈ)

        ਮਨੁੱਖ ਇਕ ਸਮਾਜਕ ਪ੍ਰਾਣੀ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਇਕ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਤਰਾਂ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਘਰ, ਮੁਹੱਲੇ, ਸ਼ਹਿਰ, ਪ੍ਰਾਂਤ, ਦੇਸ਼, ਵਿਸ਼ਵ ਵਿਚ ਸਭ ਦੇ ਆਪਣੇ ਆਪਣੇ ਨਿਯਮ ਜਾਂ ਕਾਨੂੰਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਸਾਰੇ ਨਿਯਮ ਆਪਸ ਵਿਚ ਭਿੰਨ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਅਕਸਰ ਆਪਸ ਵਿਚ ਝਗੜੇ ਤੇ ਲੜਾਂਈਆਂ ਵੀ ਹੁੰਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਨਿਯਮਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾਂ ਕਰਨ ਨਾਲ, ਅਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਤਾਂ ਪ੍ਰਵਾਨ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਪਰ ਇਹ ਜ਼ਰੂਰੀ ਨਹੀਂ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨ ਨਾਲ ਸਦੀਵੀ ਸੁਖ ਪਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ।

        ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦੇ ਹੁਕਮੁ ਅਨੁਸਾਰ ਪੂਰੀ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਵਿਚ ਸਭ ਕੁਝ ਬਹੁਤ ਠੀਕ ਤੇ ਸੁਚੱਜੇ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਚਲਦਾ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਸਦੀਵੀ ਸੁਖ ਪਾਉਣ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦੇ ਹੁਕਮੁ (ਨਿਯਮ, ਸਿਸਟਮ) ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ ਪਵੇਗਾ ਤੇ ਉਸ ਹੁਕਮੁ ਅਨੁਸਾਰ ਅਨੁਸਾਰ ਚਲਣਾ ਪਵੇਗਾ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਂ ਨੇ ਬੜੇ ਸਰਲ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਸਮਝਾਇਆ ਹੈ, ਕਿ ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਧਰਮ ਦੀ ਸਿਖਿਆ ਲੈਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਕਿਤੇ ਜਾਣ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ, ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ ਕੋਲੋਂ ਹੀ ਲੈ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਮਨੁੱਖਾ ਸਰੀਰ ਦਾ ਹਰੇਕ ਅੰਗ ਬਾਕੀ ਸਭ ਦੂਸਰੇ ਅੰਗਾਂ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਪਰੰਤੂ ਬਦਲੇ ਵਿਚ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਮੰਗਦਾ।

ਪਉੜੀ ॥ ਇਹੁ ਸਰੀਰੁ ਸਭੁ ਧਰਮੁ ਹੈ ਜਿਸੁ ਅੰਦਰਿ ਸਚੇ ਕੀ ਵਿਚਿ ਜੋਤਿ ॥ ਗੁਹਜ ਰਤਨ ਵਿਚਿ ਲੁਕਿ ਰਹੇ ਕੋਈ ਗੁਰਮੁਖਿ ਸੇਵਕੁ ਕਢੈ ਖੋਤਿ ॥ (੩੦੯, ੩੧੦)

        ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਤਾਂ ਜਪੁਜੀ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਪੌੜੀ ਵਿੱਚ ਹੀ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਮੁਢਲੇ ਸਿਧਾਂਤ ਨੂੰ ਸਮਝਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਕਿ ਜੇ ਕਰ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਨੂੰ ਪਾਉਣਾਂ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦੇ ਹੁਕਮੁ ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਰਜ਼ਾ ਅਨੁਸਾਰ ਚਲਣਾ ਪਵੇਗਾ, ਜੋ ਕਿ ਧੁਰ ਤੋਂ ਹੀ ਜੀਵ ਦੇ ਨਾਲ ਲਿਖਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।

ਹੁਕਮਿ ਰਜਾਈ ਚਲਣਾ ਨਾਨਕ ਲਿਖਿਆ ਨਾਲਿ ॥੧॥ (੧)

        ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਧਰਮਾਂ ਨੇ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਆਪਣੀ ਆਪਣੀ ਕਲਪਨਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਦਿਤੀ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਨੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ (God) ਦਾ ਦਰਜਾ ਦੇ ਦਿਤਾ ਤੇ ਕਿਸੇ ਨੇ ਹੋਰ ਜੀਵ ਜੰਤੂ ਜਾਂ ਸਥਾਨ ਨੂੰ ਦੇ ਦਿਤਾ। ਪਰੰਤੂ ਇਹ ਸਭ ਕੁਝ ਤਾਂ ਖੁਦ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦੇ ਆਪਣੇ ਬਣਾਏ ਹੋਏ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਨਾਸ਼ਵੰਤ ਹਨ। ਜੇ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦਾ ਹੀ ਨਾਸ ਹੋ ਗਿਆ ਤਾਂ ਬਾਕੀ ਕੀ ਰਹਿ ਜਾਵੇਗਾ। ਗੁਰੂ ਗਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਆਰੰਭ ਵਿਚ ਅੰਕਿਤ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ, ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਨੂੰ ਵਿਗਿਆਨਕ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਦਰਸਾਉਣ ਦਾ ਇਕ ਪਹਿਲਾ ਆਰੰਭ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਸਬੰਧੀ ਸਾਇੰਸ ਦਾ ਮੁੱਢ ਵੀ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਕਲਪਨਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਨਹੀਂ, ਬਲਕਿ ਪੂਰਨ, ਉੱਚੇ ਪੱਧਰ ਦੀ ਸਇੰਸ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਦਿੱਤੀ ਹੈ।

ਸਤਿ ਨਾਮੁ ਕਰਤਾ ਪੁਰਖੁ ਨਿਰਭਉ ਨਿਰਵੈਰੁ ਅਕਾਲ ਮੂਰਤਿ ਅਜੂਨੀ ਸੈਭੰ ਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ॥ (੧)

        ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਚਲਾਉਂਣ ਵਾਲਾ ਨਾ ਤਾਂ ਕੋਈ ਮਨੁੱਖ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਕੋਈ ਜੀਵ ਜੰਤੂ ਜਾਂ ਵਸਤੂ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਸਾਰੇ ਨਾਸ਼ਵੰਤ ਹਨ, ਤੇ ਸਦੀਵੀ ਕਾਲ ਲਈ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਸਕਦੇ। ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਕੋਈ ਨਿਯਮ, ਅਸੂਲ ਜਾਂ ਸਿਸਟਮ ਹੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਸੀਮਾਂ ਬੇਅੰਤ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਦੁਨਿਆਵੀ ਲਫਜ਼ਾਂ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਖਾਸ ਨਾਂ ਨਾਲ ਬਿਆਨ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਅਜੇਹਾ ਧਰਮ ਜਿਸ ਨਾਲ ਸੱਚੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹਾਸਲ ਹੋਵੇ ਤੇ ਜੀਵਨ ਸਬੰਧੀ ਸਹੀ ਸੇਧ ਮਿਲ ਸਕੇ, ਉਸ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਸਬਦ ਦਾ ਨਾਮੁ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦੇ ਹੁਕਮੁ ਵਿਚ ਹੀ ਜਗਤ ਦੀ ਉਤਪੱਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਤੇ ਜਗਤ ਦਾ ਨਾਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਨਾਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਫਿਰ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦੇ ਹੁਕਮੁ ਵਿਚ ਜਗਤ ਦੀ ਉਤਪੱਤੀ ਹੁੰਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਸਬਦ ਗੁਰੂ ਦੇ ਸਨਮੁਖ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਸੋਝੀ ਮਿਲਣ ਨਾਲ ਇਹ ਨਿਸਚਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਕਿ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਸਦਾ ਥਿਰ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ ਹੈ, ਤੇ ਹਰੇਕ ਥਾਂ ਆਪ ਹੀ ਮੌਜੂਦ ਹੈ, ਉਹ ਜਗਤ ਨੂੰ ਪੈਦਾ ਕਰ ਕੇ ਉਸ ਵਿਚ ਲੀਨ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ।

        ਗੁਰੂ ਗਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿਚ ਅੰਕਿਤ ਸਬਦ ਸਾਬਤ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਕਿ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਜਿਥੇ ੧੦੦ ਤੋਂ ਵੱਧ ਭਾਸ਼ਾਵਾ ਦਾ ਗਿਆਨ ਸੀ, ਉਥੇ ਰੋਜਾਨਾ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸਿਖਿਆ ਤੋ ਇਲਾਵਾ, ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਸਬੰਧੀ ਡੂੰਘੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਿ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ, ਰਸਾਨਿਕ ਵਿਗਿਆਨ , ਭੂਗੋਲ ਵਿਗਿਆਨ, ਆਕਾਸ਼ ਮੰਡਲ, ਜੀਵ ਵਿਗਿਆਨ, ਬਨਸਪਤੀ ਵਿਗਿਆਨ, ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ, ਆਦਿ। ਗੁਰੂ ਗਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿਚ ਅੰਕਿਤ ਬਾਣੀ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿਚ ਇਕ ਪ੍ਰਮਾਣ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਗੁਰਮੁੱਖੀ ਲਿਪੀ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਦੀ ਵਿਆਕਰਨ ਬਾਰੇ ਨਿੰਪੁਨਤਾ ਸੀ। ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੁਆਰਾ ਸਮਾਜਿਕ, ਰਾਜਨੀਤਕ, ਪਰਿਵਾਰਿਕ, ਇਤਿਹਾਸ, ਭੂਗੋਲ, ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰ, ਕਮਿਸਟਰੀ, ਫਿਜ਼ਿਕਸ, ਭੂਮੰਡਲ, ਅਕਾਸ਼ ਮੰਡਲ, ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ, ਆਦਿ ਸੱਭ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ਿਆ ਸਬੰਧੀ ਡੂੰਘੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਸਮੁੱਚੀ ਮਨੁੱਖਤਾ ਨੂੰ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸਹੀ ਦਿਸ਼ਾ ਵੱਲ ਮੋੜਿਆ ਜਾ ਸਕੇ।

        ਜਪੁਜੀ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਦੂਸਰੀ ਪੌੜੀ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਤਰੀਕਾ ਵੀ ਸਮਝਾ ਦਿਤਾ, ਕਿ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾ ਲਿਆਉਣਾਂ ਹੈ। ਜੇ ਕੋਈ ਮਨੁੱਖ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਹੁਕਮੁ ਨੂੰ ਸਮਝ ਲਏ, ਤਾਂ ਫਿਰ ਉਹ ਹਉਮੈ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ, ਭਾਵ ਉਹ ਹਉਮੈ ਵਾਲਾ ਜੀਵਨ ਛੱਡ ਦੇਂਦਾ ਹੈ। “ਨਾਨਕ ਹੁਕਮੈ ਜੇ ਬੁਝੈ ਤ ਹਉਮੈ ਕਹੈ ਨ ਕੋਇ ॥੨॥” (੧) ਸਾਡੇ ਦੁਖਾਂ ਦਾ ਕਾਰਣ ਸਾਡੀ ਹਉਮੈ ਹੈ। ਇਹ ਹਉਮੈ ਹੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਮਨੁੱਖ ਵਿਕਾਰੀ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦੂਸਰਿਆਂ ਤੇ ਜੁਲਮ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਹਾਕਮ, ਨੇਤਾ ਜਾਂ ਅਫਸਰ, ਹਉਮੈ ਕਰਕੇ ਅਕਸਰ ਆਪਣੇ ਵੀਚਾਰ ਭਾਵੇ ਠੀਕ ਹੋਣ ਜਾਂ ਗਲਤ ਹੇਠਲਿਆਂ ਉੱਪਰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਜੇ ਕਰ ਵਿਚਾਰ ਠੀਕ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਇਲਾਕਾ ਤਰੱਕੀ ਵਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਬਰਬਾਦੀ ਵਲ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਅਗਰ ਹਾਕਮ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਨੂੰ ਤਿਆਗ ਕੇ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਹੁਕਮੁ ਅਨੁਸਾਰ ਪ੍ਰਬੰਧ ਚਲਾਏਗਾ, ਤਾਂ ਉਹ ਇਲਾਕਾ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਤਰੱਕੀ ਵਲ ਜਾਵੇਗਾ। ਹਉਮੈ ਵਾਲੇ ਇਨਸਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਕ੍ਰੋਧ, ਬਲੱਡ ਪਰੈਸ਼ਰ ਤੇ ਦਿੱਲ ਦੀਆਂ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਅਕਸਰ ਵੇਖੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।

ਹਉਮੈ ਦੀਰਘ ਰੋਗੁ ਹੈ ਦਾਰੂ ਭੀ ਇਸੁ ਮਾਹਿ ॥ ਕਿਰਪਾ ਕਰੇ ਜੇ ਆਪਣੀ ਤਾ ਗੁਰ ਕਾ ਸਬਦੁ ਕਮਾਹਿ ॥ ਨਾਨਕੁ ਕਹੈ ਸੁਣਹੁ ਜਨਹੁ ਇਤੁ ਸੰਜਮਿ ਦੁਖ ਜਾਹਿ ॥੨॥ ( ੪੬੬)

        ਜਦੋਂ ਜੀਵ ਨੂੰ ਸਮਝ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਕਿ ਸਭ ਕੁਝ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਹੁਕਮੁ ਵਿੱਚ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਤੇ ਜੀਵ ਆਪ ਕੁਝ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ, ਤਾਂ ਫਿਰ ਜੀਵ ਮੇਰਾ ਮੇਰਾ ਕਰਨ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਆਪਣੇ ਹਿਰਦੇ ਤੋਂ ਤੇਰਾ ਤੇਰਾ ਕਹਿਣਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦਾਂ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਹਉਮੈ ਘਟਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜਿਸ ਸਦਕਾ ਉਸ ਦੀ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਨਾਲ ਨੇੜਤਾ ਵਧਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਸ ਦੇ ਦੁਖ ਦੂਰ ਹੋਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

        ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਆਪ ਹੀ ਆਪਣੇ ਗੁਣ ਹੈ, ਆਪ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਗੁਣਾਂ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਆਪ ਹੀ ਆਪਣੀ ਸਿਫ਼ਤਿ ਸਾਲਾਹ ਸੁਣ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਵਿਚਾਰਦਾ ਹੈ, ਤੇ ਉਸ ਵਿਚ ਸੁਰਤਿ ਜੋੜਦਾ ਹੈ। ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਆਪ ਹੀ ਆਪਣਾ ਨਾਮੁ ਰੂਪ ਰਤਨ ਹੈ, ਤੇ ਆਪ ਹੀ ਉਸ ਰਤਨ ਦਾ ਮੁੱਲ ਪਾਣ ਵਾਲਾ ਹੈ, ਉਹ ਆਪ ਹੀ ਆਪਣੇ ਨਾਮੁ ਰੂਪੀ ਰਤਨ ਦਾ ਬੇਅੰਤ ਮੁੱਲ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਇਹ ਜੀਵਨ ਦਾ ਸਫ਼ਰ ਮਨੁੱਖ ਵਾਸਤੇ ਘੁੱਪ ਹਨੇਰਾ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਦੁਆਰਾ ਸਦਾ ਕਾਇਮ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਨਾਲ ਜਾਣ ਪਛਾਣ ਬਣ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਬੰਦਿਆਂ ਨੇ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਨਾਲ ਸਾਂਝ ਪਾ ਲਈ ਹੈ, ਉਹ ਹਉਮੈ ਤੇ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਉਪਰ ਕਾਬੂ ਰੱਖ ਕੇ ਸਦਾ ਆਤਮਕ ਆਨੰਦ ਮਾਣਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਹਰੇਕ ਜੀਵ ਜੰਤੂ ਤੇ ਵਸਤੂ ਨੂੰ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਖੁਦ ਆਪ ਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਇਹੀ ਬੇਨਤੀ ਕਰਨੀ ਹੈ, ਕਿ ਹੇ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ! ਜਿਵੇਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਚੰਗਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ, ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹੁਕਮੁ ਤੇ ਰਜਾ ਵਿਚ ਰੱਖੋ। ਮੇਰੇ ਤੇ ਮਿਹਰ ਕਰੋ ਤਾਂ ਜੋ ਮੈਨੂੰ ਤੁਹਾਡਾ ਨਾਮੁ ਮਿਲ ਜਾਏ। ਕਿਉਂਕਿ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦਾ ਨਾਮੁ ਹੀ ਮਨੁੱਖ ਵਾਸਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਚੰਗਾ ਕਰਮ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਚੰਗਾ ਆਚਰਨ ਬਣਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਹਰਿ ਜੀਉ ਤੂੰ ਕਰਤਾ ਕਰਤਾਰੁ ॥ ਜਿਉ ਭਾਵੈ ਤਿਉ ਰਾਖੁ ਤੂੰ ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਮਿਲੈ ਆਚਾਰੁ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥ (੫੪, ੫੫)

        ਜੀਵਨ ਦੀ ਅਸਲੀ ਸਿਖਿਆ ਡਿਗਰੀਆਂ ਲੈਂਣ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦੀ, ਦੁਨਿਆਵੀ ਸਿਖਿਆ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਆਪਣਾ ਆਚਰਨ ਵੀ ਉੱਚਾ ਬਣਾਣਾ ਹੈ। ਆਚਰਨ ਇਕ ਦਰੱਖਤ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੈ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਫਲ ਤੇ ਠੰਡੀ ਛਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਡਿਗਰੀ ਇਕ ਦਰੱਖਤ ਦੇ ਪਰਛਾਂਵੇ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਇਕ ਚੰਗੇ ਆਚਰਨ (ਦਰੱਖਤ) ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਕੋਈ ਕੀਮਤ ਨਹੀਂ। ਪਰੰਤੂ ਅਫਸੋਸ ਕਿ ਜਿਆਦਾ ਤਰ ਲੋਕ ਪਰਛਾਂਵੇ ਪਿਛੇ ਹੀ ਭੱਜਦੇ ਹਨ ਤੇ ਦਰੱਖਤ ਨੂੰ ਭੁਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜਿਹੜਾ ਮਨੁੱਖ ਗੁਰਮੁਖਾਂ ਦੀ ਸੰਗਤਿ ਵਿਚ ਮਿਲ ਬੈਠਦਾ ਹੈ, ਗੁਰੂ ਆਸ਼ੇ ਅਨੁਸਾਰ ਚਲਦਾ ਹੈ, ਸੁਰਤਿ ਸ਼ਬਦ ਵਿਚਾਰ ਵਿਚ ਜੋੜੀ ਰੱਖਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਮਨ ਵਿਚ ਸੰਤੋਖ ਆ ਵਸਦਾ ਹੈ, ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਮਨ ਅੰਦਰ ਸਦਾ ਅਨੰਦ ਬਣਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।

        ਸਿਖਿਆਂ ਦਾ ਮੰਤਵ ਇਹੀ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਅੰਦਰ ਹਰੇਕ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਵਿਸ਼ੇ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਲਈ ਡੂੰਘੀ ਸੋਚ ਵੀਚਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਆਦਤ ਬਣ ਜਾਵੇ। ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਲਿਆਕਤ ਤੇ ਆਚਰਨ ਹੀ ਉਸ ਨੂੰ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸੱਚੀ ਸਫਲਤਾ ਵਲ ਲਿਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।

        ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਹੁਕਮੁ ਤੇ ਰਜ਼ਾ ਵਿਚ ਚਲਣਾ ਹੀ ਸਹੀ ਕਾਰ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਉਸ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਚਰਨਾਂ ਨਾਲ ਲਿਵ ਜੋੜਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਇਹ ਸਰੀਰ ਤੇ ਮਨ ਨੂੰ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ ਹੈ ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੋਹਣਾ ਬਣਾਇਆ ਹੈ। ਮਨ ਦੇ ਹਠ ਨਾਲ ਜਾਂ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਕਸ਼ਟ ਦੇ ਕੇ ਭਾਵੇਂ ਲੱਖਾਂ ਕ੍ਰੋੜਾਂ ਕਰਮ ਕੀਤੇ ਜਾਣ, ਤਾਂ ਵੀ ਮਨ ਵਿਚੋਂ ਹਉਮੈ ਦਾ ਰੋਗ ਦੂਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਜਿਹੜਾ ਮਨੁੱਖ ਗੁਰੂ ਦੇ ਉਪਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਕਮਾ ਕੇ ਗੁਰੂ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਅਨੁਸਾਰ ਜੀਵਨ ਬਣਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਮਨੁੱਖ ਹਉਮੈ ਦੇ ਰੋਗ ਤੋਂ ਬਚਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਹਰੇਕ ਕਰਮ ਸਦਾ ਥਿਰ ਰਹਿੰਣ ਵਾਲੇ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਨਾਮੁ ਰੂਪੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਤੋਂ ਘਟੀਆ ਹੈ, ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਹੁਕਮੁ ਤੇ ਰਜ਼ਾ ਅਨੁਸਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਕਰਮ, ਬਾਕੀ ਸਭ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੀਤੇ ਗਏ ਕਰਮਾਂ ਧਰਮਾਂ ਨਾਲੋਂ ਸ੍ਰੇਸ਼ਟ ਤੇ ਸੱਚਾ ਆਚਰਨ ਹੈ।

ਸਚਹੁ ਓਰੈ ਸਭੁ ਕੋ ਉਪਰਿ ਸਚੁ ਆਚਾਰੁ ॥ (੬੨)

        ਉੱਚਾ ਆਚਰਨ ਤੇ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਨਾਮੁ ਰੂਪੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੀ ਮਹਾਨਤਾ ਉਹੀ ਮਨੁੱਖ ਸਮਝ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਵਰਗੇ ਗੁਣ ਪੈਦਾ ਕੀਤੇ ਹੋਣ।

ਏਵਡੁ ਊਚਾ ਹੋਵੈ ਕੋਇ ॥ ਤਿਸੁ ਊਚੇ ਕਉ ਜਾਣੈ ਸੋਇ ॥ (੫)

        ਆਪਣੀ ਮਸ਼ਹੂਰੀ ਬਣਾਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਆਪਣੇ ਆਚਰਨ ਨੂੰ ਉੱਚਾ ਬਣਾਣਾ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਆਚਰਨ ਇਕ ਅਸਲੀਅਤ ਤੇ ਸਚਾਈ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਮਸ਼ਹੂਰੀ ਤਾਂ ਸਿਰਫ ਇਹੀ ਹੈ ਕਿ ਲੋਕੀ ਸਾਡੇ ਬਾਰੇ ਕੀ ਸੋਚਦੇ ਹਨ।

        ਅਸੀ ਜੀਵ ਇਸਤਰੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਵਿਚ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਸੁਚੱਜੀਆਂ ਕਰਦੀਆਂ ਹਾਂ, ਪਰੰਤੂ ਆਚਰਨ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਮਾੜੀਆਂ ਹਾਂ। ਵਿਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਭਰੀਆਂ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਮਨ ਅੰਦਰੋਂ ਖੋਟੀਆਂ ਤੇ ਕਾਲੀਆਂ ਹਾਂ, ਪਰੰਤੂ ਬਾਹਰੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਫ਼ ਸੁਥਰੀਆਂ ਬਣਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੀਆਂ ਹਾਂ। ਅਸੀਂ ਰੀਸਾਂ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸੁਹਾਗਣਾਂ ਦੀਆਂ ਕਰਦੀਆਂ ਹਾਂ ਜੋ ਸਾਵਧਾਨ ਹੋ ਕੇ ਆਪਣੇ ਖਸਮ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਪਿਆਰ ਵਿਚ ਭਿੱਜੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਆਤਮਿਕ ਆਨੰਦ ਮਾਣਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਅਜੇਹੀਆਂ ਸੁਹਾਗਣਾਂ ਇਤਨੇ ਗੁਣ ਹੁੰਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਵੀ ਨਿਰਮਾਣੀਆਂ ਬਣ ਕੇ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਸਾਡਾ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਤਾਂ ਹੀ ਸਫਲ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਵੀ ਅਜੇਹੇ ਗੁਰਮੁਖਾਂ ਦੀ ਸੰਗਤਿ ਵਿਚ ਰਹਿ ਕੇ ਇਕ ਸੁਚੱਜੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਜਾਚ ਸਿੱਖੀਏ।

ਮ; ੧ ॥ ਗਲਂ ਅਸੀ ਚੰਗੀਆ ਆਚਾਰੀ ਬੁਰੀਆਹ ॥ ਮਨਹੁ ਕੁਸੁਧਾ ਕਾਲੀਆ ਬਾਹਰਿ ਚਿਟਵੀਆਹ ॥ (੮੪, ੮੫)

        ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਮਨੁੱਖ ਆਚਰਨ ਜਾਨਣਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਇਹ ਵੇਖਣਾਂ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾ ਦਾ ਵਤੀਰਾ ਹੈ, ਜਿਹੜੇ ਕਿ ਉਸ ਲਈ ਕੁਝ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਜਾਂ ਉਸ ਦਾ ਕੋਈ ਫਾਇਦਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ।

        ਮੁਸ਼ਕਲ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਤਾਂ ਸਾਰੇ ਆਪਣਾ ਵਤੀਰਾ ਚੰਗਾ ਵਖਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਪਰੰਤੂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਸਲੀਅਤ ਤਾਂ ਉਸ ਸਮੇਂ ਪਤਾ ਲਗਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤਾਕਤ ਜਾਂ ਕੁਰਸੀ ਮਿਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

        ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਅਸਲੀ ਆਚਰਨ ਉਸ ਸਮੇਂ ਪਤਾ ਚਗਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਕੋਈ ਵੇਖ ਨਾ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ। ਜਿਹੜੇ ਮਨੁੱਖ ਅੰਦਰੋਂ ਹੋਰ ਤੇ ਬਾਹਰੋਂ ਹੋਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

ਦਿਲਹੁ ਮੁਹਬਤਿ ਜਿੰਨ੍ਹ੍ਹ ਸੇਈ ਸਚਿਆ ॥ ਜਿਨ੍ਹ੍ਹ ਮਨਿ ਹੋਰੁ ਮੁਖਿ ਹੋਰੁ ਸਿ ਕਾਂਢੇ ਕਚਿਆ ॥੧॥ (੪੮੮)

        ਕਿਤੇ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਗ਼ਮੀ ਦਾ ਖਿਲਾਰਾ ਹੈ, ਕਿਤੇ ਜੀਵ ਕਸ਼ਟ ਸਹਾਰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਕਿਤੇ ਕੋਈ ਧਨ ਵਾਲੇ ਹਨ ਤੇ ਕਿਤੇ ਕੰਗਾਲ, ਕਿਤੇ ਕੋਈ ਆਪਣੀ ਸੋਭਾ ਹੁੰਦੀ ਵੇਖ ਕੇ ਖ਼ੁਸ਼ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤੇ ਕਿਤੇ ਕੋਈ ਆਪਣੇ ਹਉਮੈਂ ਵਿਚ ਮਸਤ ਹੈ, ਕਿਤੇ ਕੋਈ ਪੁੱਤਰ ਇਸਤ੍ਰੀ ਦੇ ਮੋਹ ਵਿਚ ਫਸਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਤੇ ਕਿਤੇ ਹਾਥੀ ਘੋੜਿਆਂ, ਸੁੰਦਰ ਕਪੜਿਆਂ ਦੀ ਲਗਨ ਲੱਗੀ ਹੋਈ ਹੈ, ਕਿਤੇ ਕੋਈ ਰੂਪ ਤੇ ਜਵਾਨੀ ਦੇ ਨਸ਼ੇ ਵਿਚ ਮਸਤ ਹੈ। ਕਿਤੇ ਲੋਕ ਗੀਤ ਨਾਦ ਸੁਣ ਕੇ ਖ਼ੁਸ਼ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ, ਕਿਤੇ ਸੋਹਣੀ ਸੇਜਾਂ, ਹਾਰ ਸਿੰਗਾਰ ਤੇ ਮਹਲ ਮਾੜੀਆਂ ਦੀ ਲਾਲਸਾ ਹੈ। ਕਿਤੇ ਕੋਈ ਹਉਮੈ ਵਿਚ ਫਸਿਆ ਹੋਇਆ ਧਾਰਮਿਕ ਕੰਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਕੋਈ ਗ੍ਰਿਹਸਤ ਵਿਚ ਫਸਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਤੇ ਕੋਈ ਉਦਾਸੀ ਰੂਪ ਵਿਚ, ਕਿਤੇ ਕੋਈ ਧਾਰਮਿਕ ਰਵਾਇਤਾਂ ਵਿਚ ਰੁਝਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਤੇ ਕੋਈ ਉੱਚੀ ਜਾਤਿ ਦੇ ਮਾਣ ਵਿਚ ਹੈ। ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੀ ਰਚੀ ਹੋਈ ਮਾਇਆ ਅਨੇਕਾਂ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਜੀਵਾਂ ਉਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਈ ਰੱਖਦੀ ਹੈ ਤੇ ਜੀਵ ਨੂੰ ਆਤਮਕ ਮੌਤੇ ਮਾਰਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਮਾਇਆ ਦਾ ਇਹ ਪ੍ਰਭਾਵ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਨੂੰ ਭੁਲਣ ਕਰਕੇ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਆਪ ਹੀ ਸੰਤ ਜਨਾਂ ਦੇ ਮਾਇਆ ਦੇ ਬੰਧਨ ਕੱਟ ਦੇਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਫਿਰ ਮਾਇਆ ਉਨ੍ਹਾਂ ਉਪਰ ਆਪਣਾ ਜ਼ੋਰ ਨਹੀਂ ਪਾ ਸਕਦੀ। ਜਿਸ ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਚਰਨਾਂ ਦਾ ਓਟ ਆਸਰਾ ਲੈ ਲਿਆ, ਮਾਇਆ ਉਸ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਨੇੜੇ ਨਹੀਂ ਢੁੱਕ ਸਕਦੀ। ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਸੇਵਕ ਉਸ ਦੇ ਨਾਮੁ ਦਾ ਆਸਰਾ ਲੈ ਕੇ ਆਤਮਕ ਜੀਵਨ ਦਾ ਆਨੰਦ ਮਾਣਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।

ਮਾਇਆ ਬਿਆਪਤ ਬਹੁ ਪਰਕਾਰੀ ॥ ਸੰਤ ਜੀਵਹਿ ਪ੍ਰਭ ਓਟ ਤੁਮਾਰੀ ॥੧ ॥ ਰਹਾਉ ॥ (੧੮੨)

        ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਦੀ ਵਿਚਾਰ ਵਾਲੀ ਪਵਿਤਰ ਬਾਣੀ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਭਟਕਣਾ ਮੁਕਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ, ਤੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਸਹਜ ਅਵਸਥਾ ਮਿਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਵਿਚ ਜੁੜ ਕੇ ਮਨੁੱਖ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਨਾਲ ਡੂੰਘੀ ਸਾਂਝ ਪਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦਾ ਨਾਮੁ ਜਪਣ ਸਦਕਾ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਮਨ ਦਾ ਸੁਭਾਅ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਨੂੰ ਚੇਤੇ ਰੱਖਣ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਰਹਿ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ। ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦਾ ਨਾਮੁ ਜਪਣ ਸਦਕਾ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਮਨ ਅੰਦਰੋਂ ਮਾਇਕ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੇ ਚਸਕੇ ਦੂਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਮਨ ਵਿਚ ਨਿੱਤ ਹੋ ਰਿਹਾ ਮਾਇਆ ਵਾਲਾ ਝਗੜਾ ਮਿਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤੇ ਹੰਕਾਰ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਚਿੱਤ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਨਾਮੁ ਨਾਲ ਰੰਗਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਤੇ ਉਸ ਬੇਅੰਤ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਹੁਕਮੁ ਤੇ ਰਜ਼ਾ ਵਿਚ ਅਡੋਲ ਟਿਕਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਜਾਤ ਪਾਤ ਵਰਨ ਤੇ ਲੋਕ ਲਾਜ ਲਈ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਧਰਮ ਕਰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਆਦਤ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਮਨੁੱਖ ਉਤੇ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੀ ਮਿਹਰ ਦੀ ਨਿਗਾਹ ਹੋਣ ਸਦਕਾ, ਹੁਣ ਉਸ ਨੂੰ ਆਤਮਕ ਸੁਖ ਮਿਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਸਾਦ ਰਹੇ ਬਾਦੰ ਅਹੰਕਾਰਾ ॥ ਚਿਤੁ ਹਰਿ ਸਿਉ ਰਾਤਾ ਹੁਕਮਿ ਅਪਾਰਾ ॥ ਜਾਤਿ ਰਹੇ ਪਤਿ ਕੇ ਆਚਾਰਾ ॥ ਦ੍ਰਿਸਟਿ ਭਈ ਸੁਖੁ ਆਤਮ ਧਾਰਾ ॥੪॥ (੨੨੦, ੨੨੧)

        ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਸਮਝਾਂਦੇ ਹਨ ਕਿ, ਜਿਸ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੀ ਕ੍ਰਿਪਾ ਨਾਲ ਤੂੰ ਪੁੰਨ ਦਾਨ, ਦੁਨਿਆਵੀ ਕਾਰਜ, ਰੀਤਾਂ ਰਸਮਾਂ ਰਿਵਾਜ ਕਰਨ ਜੋਗਾ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਉਸ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹਰੇਕ ਸਵਾਸ ਨਾਲ ਚੇਤੇ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ ਕਰ ਤੇ ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਨਾਲ ਦਿਨ ਰਾਤ ਉਸ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤਿ ਸਾਲਾਹ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ ਕਰ।

ਜਿਹ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ਤੂ ਆਚਾਰ ਬਿਉਹਾਰੀ ॥ ਤਿਸੁ ਪ੍ਰਭ ਕਉ ਸਾਸਿ ਸਾਸਿ ਚਿਤਾਰੀ ॥ (੨੭੦)

        ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੀ ਇਸ ਰਚੀ ਹੋਈ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿਚ ਕਈ ਕਰੋੜਾਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਾਣੀ ਹਨ, ਕਈ ਪੁਜਾਰੀ ਹਨ, ਕਈ ਧਾਰਮਿਕ ਰੀਤਾਂ ਰਸਮਾਂ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਹਨ, ਕਈ ਤੀਰਥਾਂ ਤੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਕਈ ਜੰਗਲਾਂ ਵਿਚ ਫਿਰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਕਈ ਵੇਦਾਂ ਦਾ ਪਾਠ ਸੁਣਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਕਈ ਤਪੀਏ ਬਣੇ ਹੋਏ ਹਨ, ਕਈ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਸੁਰਤਿ ਜੋੜ ਰਹੇ ਹਨ, ਕਈ ਕਰੋੜਾਂ ਰਚੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚਾਰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਕਈ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦਾ ਨਿੱਤ ਨਵਾਂ ਨਾਮੁ ਸਿਮਰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਪਰੰਤੂ ਉਸ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦਾ ਅੰਤ ਨਹੀਂ ਪਾ ਸਕਦੇ।

ਅਸਟਪਦੀ ॥ ਕਈ ਕੋਟਿ ਹੋਏ ਪੂਜਾਰੀ ॥ ਕਈ ਕੋਟਿ ਆਚਾਰ ਬਿਉਹਾਰੀ ॥ (੨੭੫)

        ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਪਾਂਡੇ ਨੂੰ ਸਮਝਾ ਰਹੇ ਹਨ, ਕਿ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਨਿਰੀਆਂ ਧਾਰਮਿਕ ਰੀਤੀ ਰਸਮਾਂ ਨਾਲ ਵੱਸ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ, ਵੇਦ ਆਦਿਕ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੇ ਪਾਠ ਪੜ੍ਹਿਆਂ ਵੀ ਉਸ ਦੀ ਕਦਰ ਨਹੀਂ ਪਾਈ ਜਾ ਸਕਦੀ। ਜਿਸ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦਾ ਭੇਦ ਅਠਾਰਾਂ ਪੁਰਾਣਾਂ ਤੇ ਚਾਰ ਵੇਦਾਂ ਨਹੀਂ ਲੱਭ ਸਕੀਆ, ਸਤਿਗੁਰੂ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਉਸ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਨੂੰ ਅੰਦਰ ਬਾਹਰ ਹਰ ਥਾਂ ਵਿਖਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਹੇ ਪਾਂਡੇ! ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਨਾਮੁ ਵਿਚ ਹੀ ਸੁੱਚ ਹੈ, ਮੈਂ ਤਾਂ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦਾ ਨਾਮੁ ਹੀ ਪੜ੍ਹਦਾ ਹਾਂ, ਕਿਉਂਕਿ ਮੇਰੇ ਲਈ ਉਹੀ ਵੇਦਾ ਦਾ ਪਾਠ ਹੈ, ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਨਾਮੁ ਵਿਚ ਹੀ ਸਾਰੀਆਂ ਧਾਰਮਿਕ ਰਸਮਾਂ ਆ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਨਾਮੁ ਵਿਚ ਹੀ ਚੰਗੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਜਾਚ ਤੇ ਚੰਗਾ ਆਚਰਨ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਤੂੰ ਵੀ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਬਾਰੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰਿਆ ਕਰ।

ਆਚਾਰੀ ਨਹੀ ਜੀਤਿਆ ਜਾਇ ॥ ਪਾਠ ਪੜੈ ਨਹੀ ਕੀਮਤਿ ਪਾਇ ॥ ਅਸਟ ਦਸੀ ਚਹੁ ਭੇਦੁ ਨ ਪਾਇਆ ॥ ਨਾਨਕ ਸਤਿਗੁਰਿ ਬ੍ਰਹਮੁ ਦਿਖਾਇਆ ॥੫॥੨੦॥

ਪਾਂਡੇ ਐਸਾ ਬ੍ਰਹਮ ਬੀਚਾਰੁ ॥ ਨਾਮੇ ਸੁਚਿ ਨਾਮੋ ਪੜਉ ਨਾਮੇ ਚਜੁ ਆਚਾਰੁ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥

(੩੫੫)

        ਗਿਆਨ ਨਾਲ ਮਨੁੱਖ ਕੁਰਸੀ ਜਾਂ ਤਾਕਤ ਤਾਂ ਹਾਸਲ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਪਰੰਤੂ ਇਜਤ ਮਾਣ ਸਿਰਫ ਉੱਚੇ ਆਚਰਨ ਨਾਲ ਹੀ ਮਿਲ ਸਕਦਾ ਹੈ।

        ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਮਨੁੱਖ ਆਚਰਨ ਜਾਨਣਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਇਹ ਵੇਖਣਾਂ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦਾ ਆਪਣੇ ਤੋਂ ਛੋਟੇ ਤੇ ਨੀਵਿਆਂ ਨਾਲ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾ ਦਾ ਵਤੀਰਾ ਹੈ। ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਦੂਸਰਿਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਵਤੀਰਾ ਹੀ ਦਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਕਿਨੀ ਕੁ ਸਿਆਣਪ, ਦਇਆਲਤਾ, ਹਮਦਰਦੀ, ਇਮਾਨਦਾਰੀ, ਦ੍ਰਿੜਤਾ ਤੇ ਹਿੰਮਤ ਹੈ।

        ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀਵ ਇਸਤ੍ਰੀ ਨੂੰ ਸੁਚੇਤ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਤੂੰ ਵੇਖਣ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸੋਹਣੀ, ਰੂਪ ਵਾਲੀ, ਸਿਆਣੀ ਤੇ ਚਤੁਰ ਹੈ, ਪਰੰਤੂ ਤੂੰ ਬਹੁਤ ਹੰਕਾਰ ਤੇ ਮੋਹ ਵਿਚ ਫਸੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਇਸ ਧਰਤੀ ਤੇ ਸਰਦਾਰੀ ਹੈ, ਮਨੁੱਖ ਕੋਲ ਸੋਨਾ ਚਾਂਦੀ ਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਧਨ ਪਦਾਰਥ ਹਨ, ਪਰੰਤੂ ਕਾਮ ਵਾਸਨਾ ਵਾਲਾ ਸੁਭਾਉ ਚੰਗੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਫਬਦਾ ਨਹੀਂ। ਜੀਵ ਇਸਤ੍ਰੀ ਸੋਹਣੇ ਕੱਪੜੇ ਪਹਿਨਦੀ ਹੈ, ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਸਾਰੇ ਭੋਗ ਭੋਗਦੀ ਹੈ, ਅਤਰ ਚੰਦਨ ਤੇ ਹੋਰ ਅਨੇਕਾਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸੁਗੰਧੀਆਂ ਵਰਤਦੀ ਹੈ, ਪਰੰਤੂ ਕ੍ਰੋਧ ਉਸ ਦਾ ਭੈੜਾ ਸਾਥੀ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਜਿਸ ਜੀਵ ਇਸਤ੍ਰੀ ਉਤੇ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੀ ਮੇਹਰ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਉਹ ਮਨੁੱਖ ਕਾਮ ਕ੍ਰੋਧ ਲੋਭ ਮੋਹ ਤੇ ਹੰਕਾਰ ਦੀ ਕੈਦ ਤੋਂ ਬਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਜੀਵ ਇਸਤ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਪਤੀ ਦੀ ਸੁਹਾਗਣ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹ ਸਾਰੇ ਸ਼ਿਗਾਰ ਤੇ ਸਾਰੇ ਸੁਖ ਜੋ ਇਸ ਨੂੰ ਮਿਲੇ ਹੋਏ ਹਨ, ਉਹ ਉਸ ਨੂੰ ਸਭ ਫਬ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਤੇ ਜੀਵ ਇਸਤ੍ਰੀ ਸਚ ਮੁਚ ਬੜੀ ਸੋਹਣੀ ਤੇ ਬੜੀ ਸਿਆਣੀ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਸੋਹਨੀ ਸਰੂਪਿ ਸੁਜਾਣਿ ਬਿਚਖਨਿ ॥ ਅਤਿ ਗਰਬੈ ਮੋਹਿ ਫਾਕੀ ਤੂੰ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥

ਸਭਿ ਰੂਪ ਸਭਿ ਸੁਖ ਬਨੇ ਸੁਹਾਗਨਿ ॥ ਅਤਿ ਸੁੰਦਰਿ ਬਿਚਖਨਿ ਤੂੰ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ਦੂਜਾ ॥੧੨॥ (੩੭੪)

        ਗੁਰੂ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਦੁਆਰਾ ਜੀਵ ਮਾਇਆ ਵੱਲੋਂ ਆਪਣੇ ਮਨ ਦੀ ਭਟਕਣਾ ਦੂਰ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜੇਹੜਾ ਮਨੁੱਖ ਆਪਣੇ ਮਨ ਵਿਚ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦਾ ਨਾਮੁ ਵਸਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਇਸੇ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਦੇ ਵਿਚ ਹੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪੰਜਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਨੂੰ ਵਿਸਾਰ ਕੇ ਮਨੁੱਖ ਆਪਣੇ ਹਉਮੈ ਦੀ ਕੈਦ ਵਿਚ ਫਸਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਕੈਦ ਵਿਚੋਂ ਉਹੀ ਮਨੁੱਖ ਆਜ਼ਾਦ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਗੁਰੂ ਦੀ ਸਰਨ ਵਿਚ ਪੈ ਕੇ ਇਸ ਹਉਮੈ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਾਬੂ ਵਿਚ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ। ਜਗਤ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਗਿਆਨਵਾਨ ਕਹਿਲਾਣ ਵਾਲੇ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਹਨ, ਪਰੰਤੂ ਕੋਈ ਵਿਰਲੇ ਹੀ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨਿੱਤ ਦਾ ਆਚਰਨ ਗੁਰੂ ਦੇ ਗਿਆਨ ਅਨੁਸਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜਗਤ ਵਿਚ ਪੰਡਿਤ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਹਨ, ਪਰੰਤੂ ਕੋਈ ਵਿਰਲੇ ਹੀ ਹਨ, ਜਿਹੜੇ ਵਿੱਦਿਆ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਵਿਚਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਤੇ ਉਸ ਅਨੁਸਾਰ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਅਜੇਹਾ ਉੱਚਾ ਆਚਰਨ ਤੇ ਉੱਚੀ ਵਿਚਾਰ ਸਿਰਫ ਸਬਦ ਗੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਮਿਲ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਇਹ ਸਾਰੀ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦੇ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਹੰਕਾਰ ਕਰਕੇ ਭਟਕਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।

ਜਗੁ ਬੰਦੀ ਮੁਕਤੇ ਹਉ ਮਾਰੀ ॥ ਜਗਿ ਗਿਆਨੀ ਵਿਰਲਾ ਆਚਾਰੀ ॥ ਜਗਿ ਪੰਡਿਤੁ ਵਿਰਲਾ ਵੀਚਾਰੀ ॥ ਬਿਨੁ ਸਤਿਗੁਰੁ ਭੇਟੇ ਸਭ ਫਿਰੈ ਅਹੰਕਾਰੀ ॥੬॥ (੪੧੨, ੪੧੩)

        ਜਿਸ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਮਨ ਵਿਚ ਕਾਮ ਕ੍ਰੋਧ ਲੋਭ ਮੋਹ ਤੇ ਹੰਕਾਰ ਹੈ, ਉਸ ਦਾ ਮਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪੰਜ ਵਿਕਾਰਾਂ ਦਾ ਟਾਕਰਾ ਕਿਵੇਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ? ਚੰਚਲ ਮਨ ਵਿਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਸਦਾ ਮੈਲਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਉਹ ਗੁਰੂ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਨਾਲ ਸਾਂਝ ਨਹੀਂ ਪਾ ਸਕਦਾ। ਗੁਰੂ ਦੇ ਸੱਚੇ ਸ਼ਬਦ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਕੋਈ ਮਨੁੱਖ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦਾ ਟਿਕਾਣਾ ਨਹੀਂ ਪਛਾਣ ਸਕਦਾ। ਜੇਹੜਾ ਮਨੁੱਖ ਗੁਰੂ ਦੇ ਬਚਨਾਂ ਨੂੰ ਵੀਚਾਰ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਵਿਚਰ ਕੇ ਇਕ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਨਾਲ ਸਾਂਝ ਪਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਗੁਰੂ ਦੀ ਬਾਣੀ ਦੁਆਰਾ ਚੰਗਾ ਆਚਰਨ ਬਣਾਣਾ ਸਿਖ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਫਿਰ ਉਸ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਮਨ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਨਾਮੁ ਵਿਚ ਰੰਗਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਜੇਹੜੇ ਮਨੁੱਖ ਗੁਰੂ ਦੇ ਸਨਮੁਖ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਨਾਮੁ ਵਿਚ ਜੁੜ ਕੇ ਵਿਕਾਰਾਂ ਵਲੋਂ ਹਟ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਆਪਣੇ ਮਨ ਨੂੰ ਸਮਝਾਂਣਾ ਹੈ ਕਿ ਤੂੰ ਵੀ ਸਬਦ ਗੁਰੂ ਦੁਆਰਾ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਨੂੰ ਲੱਭ ਕੇ ਸਹਜ ਅਵਸਥਾ ਵਿਚ ਟਿਕਿਆ ਰਹਿ।

ਕਰਿ ਬੀਚਾਰੁ ਆਚਾਰੁ ਪਰਾਤਾ ॥ ਸਤਿਗੁਰ ਬਚਨੀ ਏਕੋ ਜਾਤਾ ॥ ਨਾਨਕ ਰਾਮ ਨਾਮਿ ਮਨੁ ਰਾਤਾ ॥੧੦॥੭॥ (੪੧੪, ੪੧੫)

        ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਰਾਜਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਸ਼ਿਰੋਮਣੀ ਰਾਜਾ ਹੈ, ਮਾਲਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਮਾਲਕ, ਸਰਦਾਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸਰਦਾਰ, ਉੱਚੀ ਕੁਲ ਵਾਲਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਸ਼ਿਰੋਮਣੀ ਕੁਲ ਵਾਲਾ, ਸੂਰਮਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਸ਼ਿਰੋਮਣੀ ਸੂਰਮਾ, ਗ੍ਰਿਹਸਤੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਗ੍ਰਿਹਸਤੀ, ਜਿਸ ਦਾ ਇਤਨਾ ਵੱਡਾ ਸੰਸਾਰ ਰੂਪੀ ਟੱਬਰ ਹੈ। ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਦਰਬਾਰ ਲਾਣ ਵਾਲਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਦਰਬਾਰੀ, ਗਿਆਨਵਾਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸ਼ਿਰੋਮਣੀ ਗਿਆਨ ਵਾਲਾ, ਕਰਾਮਾਤੀ ਤਾਕਤਾਂ ਰੱਖਣ ਵਾਲਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਕਰਾਮਾਤੀ, ਤੇ ਦੁਨੀਆਂ ਤੇ ਹੁਕਮ ਚਲਾਣ ਵਾਲਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਸ਼ਿਰੋਮਣੀ ਹਾਕਮ ਹੈ। ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸਿਆਣਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਕਰਤਾ ਤੇ ਸਾਰੀ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦਾ ਰਚਨਹਾਰ ਹੈ, ਧਾਰਮਿਕ ਰਸਮਾਂ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਵੀ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਹੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਆਚਰਨ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਸਾਹੂਕਾਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਵੀ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਸਦਾ ਕਾਇਮ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ ਸ਼ਿਰੋਮਣੀ ਸਾਹੂਕਾਰ ਹੈ, ਤੇ ਵਾਪਾਰੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਵੀ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਵਾਪਾਰੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਇਤਨਾ ਵੱਡਾ ਜਗਤ ਦਾ ਪਸਾਰਾ ਪਸਾਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਤੇ ਆਪਣੇ ਹੁਕਮੁ ਅਨੁਸਾਰ ਚਲਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਕਰਤਨ ਮਹਿ ਤੂੰ ਕਰਤਾ ਕਹੀਅਹਿ ਆਚਾਰਨ ਮਹਿ ਆਚਾਰੀ ॥ ਸਾਹਨ ਮਹਿ ਤੂੰ ਸਾਚਾ ਸਾਹਾ ਵਾਪਾਰਨ ਮਹਿ ਵਾਪਾਰੀ ॥੪॥ (੫੦੭, ੫੦੮)

        ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦਾ ਮਾਇਆ ਨਾਲ ਮੋਹ ਪਿਆਰ ਹੈ, ਉਹ ਮਾਇਆ ਦੇ ਪਿਆਰ ਵਿਚ ਮਸਤ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਇਸ ਵਿਚੋਂ ਕਦੇ ਵੀ ਬਾਹਰ ਨਹੀਂ ਨਿਕਲਦੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਨ ਵਿਚ ਤੌਖਲਾ ਤੇ ਕਲੇਸ਼ ਬਣਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਝਮੇਲਿਆਂ ਵਿਚ ਫਸਣਾ ਤੇ ਖਪਣਾ ਆਪਣੇ ਸਿਰ ਉਤੇ ਆਪ ਸਹੇੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਮਨ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਤੁਰਨ ਵਾਲੇ ਬੰਦਿਆ ਦੀ ਰਹਿਣੀ ਇਹੋ ਜਿਹੀ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਕਿ ਉਹ ਕਦੇ ਵੀ ਗੁਰੂ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਵੀਚਾਰ ਦੁਆਰਾ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦਾ ਨਾਮੁ ਚੇਤੇ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ। ਅਜੇਹੇ ਲੋਕ ਆਪਣਾ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਅਜਾਈਂ ਗਵਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ।

ਨਾਮੁ ਨ ਚੇਤਹਿ ਸਬਦੁ ਨ ਵੀਚਾਰਹਿ ਇਹੁ ਮਨਮੁਖ ਕਾ ਆਚਾਰੁ ॥ (੫੦੮, ੫੦੯)

        ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਕਮਜੋਰੀ ਜਾਂ ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਮਜੋਰ ਆਦਤਾਂ, ਉਸ ਦਾ ਆਚਰਨ ਵੀ ਕਮਜੋਰ ਕਰ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ।

        ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਆਪ ਸਭ ਜੀਵਾਂ ਦੇ ਦਿਲਾਂ ਦੀ ਜਾਣਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਵਾਸਤੇ ਉਹ ਹਠ ਰਾਹੀਂ ਕੀਤੇ ਕਰਮਾਂ ਉਤੇ ਨਹੀਂ ਪਤੀਜਦਾ, ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਧਾਰਮਿਕ ਭੇਖਾਂ ਨਾਲ ਪ੍ਰਸੰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜੇਹੜੇ ਮਨੁੱਖ ਵਿੱਦਿਆ ਦੇ ਮਾਣ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਆਤਮਕ ਮੌਤ ਮਰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਜੇਹੜਾ ਮਨੁੱਖ ਪੱਥਰ ਦੀਆਂ ਮੂਰਤੀਆਂ ਪੂਜਦਾ ਰਿਹਾ, ਤੀਰਥਾਂ ਤੇ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ, ਜੰਗਲਾਂ ਵਿਚ ਨਿਵਾਸ ਰੱਖਦਾ ਰਿਹਾ, ਤਿਆਗੀ ਬਣ ਕੇ ਥਾਂ ਥਾਂ ਭਟਕਦਾ ਰਿਹਾ ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਰਮਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਧਰਮ ਸਮਝਦਾ ਰਿਹਾ, ਜੇਕਰ ਉਸ ਦਾ ਮਨ ਮੈਲਾ ਹੀ ਰਿਹਾ ਤਾਂ ਉਹ ਮਨੁੱਖ ਪਵਿਤਰ ਕਿਵੇਂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ? ਜੇਹੜਾ ਮਨੁੱਖ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਨਾਮੁ ਵਿਚ ਲੀਨ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਉਹੀ ਮਨੁੱਖ ਪਵਿਤਰ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਤੇ ਲੋਕ ਪਰਲੋਕ ਵਿਚ ਇੱਜ਼ਤ ਪਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਚੰਗਾ ਆਚਰਨ ਤੇ ਉੱਚੀ ਆਤਮਕ ਸੂਝ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਸਰੀਰ ਅੰਦਰ ਪੈਦਾ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਤੇ ਮਨ ਸਦਾ ਅਡੋਲ ਅਵਸਥਾ ਤੇ ਧੀਰਜ ਵਿਚ ਟਿਕਿਆ ਰਹਿ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਆਪਣੀ ਮੇਹਰ ਕਰ ਕੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਨਾਲ ਮਿਲਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਤੇ ਅੱਖ ਝਮਕਣ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਕ੍ਰੋੜਾਂ ਬੰਦਿਆਂ ਨੂੰ ਵਿਕਾਰਾਂ ਤੋਂ ਬਚਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਪਰੰਤੂ ਇਹ ਸਭ ਕੁਝ ਤਾਂ ਹੀ ਸੰਭਵ ਹੈ, ਜੇਕਰ ਸਬਦ ਗੁਰੂ ਦੁਆਰਾ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤਿ ਸਾਲਾਹ ਕਰਦੇ ਰਹੀਏ ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਰਜ਼ਾ ਵਿਚ ਰਹਿਣ ਲਈ ਅਰਦਾਸ ਕਰਦੇ ਰਹੀਏ।

ਆਚਾਰਾ ਵੀਚਾਰੁ ਸਰੀਰਿ ॥ ਆਦਿ ਜੁਗਾਦਿ ਸਹਜਿ ਮਨੁ ਧੀਰਿ ॥ ਪਲ ਪੰਕਜ ਮਹਿ ਕੋਟਿ ਉਧਾਰੇ ॥ ਕਰਿ ਕਿਰਪਾ ਗੁਰੁ ਮੇਲਿ ਪਿਆਰੇ ॥੭॥ (੬੮੬)

        ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਬਾਣੀ ਵਿਚ ਸਮਝਾਂਦੇ ਹਨ, ਕਿ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਹਿਰਦੇ ਵਿਚ ਇਕ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦਾ ਹੀ ਆਸਰਾ ਰੱਖਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਤੇ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਨਾਮੁ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਮੈਂ ਹੁਣ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਕਰਮ ਕਾਂਡ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਹੀਂ ਰੱਖਦਾ ਹਾਂ। ਬੜੀ ਕਿਸਮਤ ਨਾਲ ਮੈਂਨੂੰ ਆਪਣਾ ਗੁਰੂ ਲੱਭਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਮੇਰੇ ਹਿਰਦੇ ਅੰਦਰ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦਾ ਨਾਮੁ ਪੱਕਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦਾ ਨਾਮੁ ਹੀ ਮੇਰੇ ਵਾਸਤੇ ਜਪ ਤਪ, ਵਰਤ, ਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਨਿਯਮ ਹੈ। ਸਬਦ ਦੁਆਰਾ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਗੁਣ ਗਾਣੇ ਹੁਣ ਮੇਰੇ ਵਾਸਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਰਸਮ ਤੇ ਉੱਚੀ ਜਾਤ ਹੈ। ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤਿ ਸਾਲਾਹ ਸੁਣ ਸੁਣ ਕੇ ਮੇਰੇ ਅੰਦਰ ਬਹੁਤ ਆਨੰਦ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।

ਆਚਾਰ ਬਿਉਹਾਰ ਜਾਤਿ ਹਰਿ ਗੁਨੀਆ ॥ ਮਹਾ ਅਨੰਦ ਕੀਰਤਨ ਹਰਿ ਸੁਨੀਆ ॥੩॥ (੭੧੫)

        ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਲੋਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਰਮ ਕਾਂਡ ਕਰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਕਿਸੇ ਨੇ ਦੁਨੀਆਦਾਰੀ ਦਾ ਖਿਲਾਰਾ ਖਿਲਾਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਕਿਸੇ ਨੇ ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੀ ਪੂਜਾ ਦਾ ਅਡੰਬਰ ਰਚਾਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਨੇ ਨਿਉਲੀ ਕਰਮ ਤੇ ਕੁੰਡਲਨੀ ਨਾੜੀ ਦੇ ਸਾਧਨਾਂ ਵਿਚ ਰੁਚੀ ਰੱਖੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਨੇ ਘਰ ਬਾਰ ਛੱਡ ਕੇ ਜੰਗਲਾਂ ਵਿਚ ਡੇਰਾ ਲਾਇਆ ਹੈ, ਕਿਸੇ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਮੋਨਧਾਰੀ ਤੇ ਤਿਆਗੀ ਸਾਧੂ ਅਖਵਾਇਆ ਹੈ। ਕੋਈ ਤੀਰਥਾਂ ਉੱਤੇ ਨਿਵਾਸ ਰੱਖਦਾ ਹੈ, ਕੋਈ ਮਨੁੱਖ ਅੰਨ ਛੱਡ ਕੇ ਦੁਨੀਆਂ ਵਲੋਂ ਉਪਰਾਮ ਹੋਇਆ ਬੈਠਾ ਹੈ ਤੇ ਕੋਈ ਧਰਤੀ ਉਤੇ ਰਟਨ ਕਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਕੋਈ ਮਨੁੱਖ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸਿਆਣਾ ਪੰØਡਿਤ ਅਖਵਾਂਦਾ ਹੈ, ਕੋਈ ਮਨੁੱਖ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸ਼ਾਸਤ੍ਰਾਂ ਦੇ ਦੱੱਸੇ ਹੋਏ ਛੇ ਕਰਮਾਂ ਨਾਲ ਸਜਾਈ ਰੱਖਦਾ ਹੈ, ਕੋਈ ਮਨੁੱਖ ਸ਼ਾਸਤ੍ਰਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਕਰਮ ਕਾਂਡ ਨੂੰ ਸ੍ਰੇਸ਼ਟ ਕਰਣੀ ਸਮਝ ਕੇ ਕਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਪਰੰਤੂ ਮੈਂ ਗ਼ਰੀਬ ਸਿਰਫ਼ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੀ ਸਰਨ ਪਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹਾਂ, ਕਿਉਂਕਿ ਮਾਇਆ ਦੇ ਮੋਹ ਵਿਚ ਸੁੱਤਾ ਹੋਇਆ ਇਹ ਮਨ, ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਨਾਮੁ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਨਹੀਂ ਜਾਗ ਸਕਦਾ।

ਕੋਈ ਚਤੁਰੁ ਕਹਾਵੈ ਪੰਡਿਤ ॥ ਕੋ ਖਟੁ ਕਰਮ ਸਹਿਤ ਸਿਉ ਮੰਡਿਤ ॥ ਕੋਈ ਕਰੈ ਆਚਾਰ ਸੁਕਰਣੀ ॥ ਮੋਹਿ ਦੀਨ ਹਰਿ ਹਰਿ ਹਰਿ ਸਰਣੀ ॥੭॥ (੯੧੨, ੯੧੩)

        ਉਹ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਆਪ ਹੀ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਪੈਦਾ ਕਰ ਕੇ ਆਪ ਹੀ ਸਾਰੇ ਜੀਵ ਬਣਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਗਤ ਵਿਚ ਜੋ ਕੁਝ ਵੀ ਦਿੱਸ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਉਹ ਸਭ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਆਪ ਹੀ ਆਪ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਉਸ ਸਦਾ ਥਿਰ ਰਹਿੰਣ ਵਾਲੇ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੀ ਯਾਦ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਮੰਤਵ ਬਣਾ, ਤਾਂ ਜੋ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਸੁਖ ਮਿਲ ਸਕੇ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਨਾਮੁ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਹੋਰ ਧੰਧਿਆਂ ਵਿਚ ਫਸ ਕੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਮੁਕਤੀ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।

ਕਰਿ ਆਚਾਰੁ ਸਚੁ ਸੁਖੁ ਹੋਈ ॥ ਨਾਮ ਵਿਹੂਣਾ ਮੁਕਤਿ ਕਿਵ ਹੋਈ ॥੧੫॥ (੯੩੧)

        ਜਿਹੜਾ ਮਨੁੱਖ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦਾ ਨਾਮੁ ਰੂਪੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਪੀਂਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਦੀ ਆਤਮਕ ਅਵਸਥਾ ਉੱਚੀ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਮਨ ਦੀਆਂ ਕ੍ਰੋੜਾਂ ਮੰਗਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਿਹੜੇ ਸੁਖ ਰਾਜ, ਮਾਲ, ਮਹਲ ਤੇ ਮਾੜੀਆਂ, ਵਿਚ ਹਨ, ਅਜੇਹੇ ਸੁਖ ਨਾਮੁ ਸਿਮਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜਿਹੜਾ ਮਨੁੱਖ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਨਾਮੁ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹਿਰਦੇ ਵਿਚ ਵਸਾਈ ਰੱਖਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਆਚਰਨ ਉੱਚਾ ਤੇ ਸੁੱਚਾ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਰਾਜ ਮਾਲ ਸਾਦਨ ਦਰਬਾਰ ॥ ਸਿਮਰਤ ਨਾਮ ਪੂਰਨ ਆਚਾਰ ॥੩॥ (੧੧੩੭)

        ਪੂਰੇ ਗੁਰੂ ਨੇ ਮੇਰੇ ਹਿਰਦੇ ਵਿਚ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦਾ ਨਾਮੁ ਪੱਕਾ ਟਿਕਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਤੇ ਹੁਣ ਮੈਨੂੰ ਨਿਸ਼ਚਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ, ਕਿ ਸਭਨਾਂ ਕੰਮਾਂ ਨਾਲੋਂ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦਾ ਨਾਮੁ ਜਪਣਾ ਹੀ ਸ੍ਰੇਸ਼ਟ ਕੰਮ ਹੈ। ਕਾਰਾਂ ਵਿਹਾਰਾਂ ਦੀ ਸਫਲਤਾ ਵਾਸਤੇ ਲੋਕ ਸਗਨ ਵਿਚਾਰਦੇ ਹਨ, ਮਹੂਰਤ ਕਢਾਂਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਮੇਰੇ ਵਾਸਤੇ ਤਾਂ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦਾ ਨਾਮੁ ਹੀ ਸਭ ਕੁਝ ਹੈ। ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਸੁਆਦਲੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਖਾ ਖਾ ਕੇ ਰੱਜਣਾ ਤੇ ਸੁਆਦ ਲੈਂਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਮੇਰੇ ਵਾਸਤੇ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਨਾਮੁ ਦਾ ਸਵਾਦ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆਂ ਹੈ। ਤੀਰਥ ਯਾਤਰਾਂ ਤੇ ਮਿਥੇ ਹੋਏ ਸਾਰੇ ਧਰਮ ਕਰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਬਜਾਏ ਮੇਰੇ ਵਾਸਤੇ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦਾ ਨਾਮੁ ਹੀ ਅਸਲੀ ਤੀਰਥ ਹੈ ਤੇ ਇਹੀ ਮੇਰੇ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਪਵਿੱਤਰ ਕਾਰ ਵਿਹਾਰ ਹੈ।

ਨਾਮੁ ਹਮਾਰੈ ਸਉਣ ਸੰਜੋਗ ॥ ਨਾਮੁ ਹਮਾਰੈ ਤ੍ਰਿਪਤਿ ਸੁਭੋਗ ॥ ਨਾਮੁ ਹਮਾਰੈ ਸਗਲ ਆਚਾਰ ॥ ਨਾਮੁ ਹਮਾਰੈ ਨਿਰਮਲ ਬਿਉਹਾਰ ॥੩॥ (੧੧੪੫, ੧੧੪੬)

        ਸੰਤ ਜਨਾਂ ਦੀ ਨਿੰਦਿਆ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਸਾਰਾ ਜਗਤ ਫਿਟਕਾਰਾਂ ਪਾਂਦਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਜਗਤ ਜਾਣਦਾ ਹੈ, ਕਿ ਨਿੰਦਿਆ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਦਾ ਇਹ ਵਿਉਹਾਰ ਝੂਠਾ ਹੈ। ਨਿੰਦਿਆ ਕਰਦੇ ਰਹਿਣ ਕਰਕੇ ਨਿੰਦਿਆ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਦਾ ਆਪਣਾ ਆਚਰਨ ਹੀ ਗੰਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਰੰਤੂ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਆਪਣੇ ਸੇਵਕ ਨੂੰ ਵਿਕਾਰਾਂ ਵਿਚ ਡਿੱਗਣ ਤੋਂ ਆਪ ਬਚਾਈ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਸੰਤ ਜਨਾਂ ਦੀ ਨਿੰਦਿਆ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਗੱਲ ਨੂੰ ਕੋਈ ਵੀ ਮਨੁੱਖ ਸੱਚ ਨਹੀਂ ਮੰਨਦਾ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਨਿੰਦਿਆ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਝੂਠੇ ਬੋਲਾਂ ਕਰਕੇ ਅਫ਼ਸੋਸ ਕਰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਅੰਦਰੋ ਅੰਦਰੀ ਸ਼ਰਮਿੰਦੇ ਹੁੰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।

ਭੈਰਉ ਮਹਲਾ ੫ ॥ ਨਿੰਦਕ ਕਉ ਫਿਟਕੇ ਸੰਸਾਰੁ ॥ ਨਿੰਦਕ ਕਾ ਝੂਠਾ ਬਿਉਹਾਰੁ ॥ ਨਿੰਦਕ ਕਾ ਮੈਲਾ ਆਚਾਰੁ ॥ ਦਾਸ ਅਪੁਨੇ ਕਉ ਰਾਖਨਹਾਰੁ ॥੧॥ (੧੧੫੧, ੧੧੫੨)

        ਕਰਮ ਕਾਂਡੀ ਲੋਕ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੀ ਭਗਤੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਨਿੰਦਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਪਰੰਤੂ ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਹ ਮਾੜਾ ਆਖਦੇ ਹਨ, ਅਸਲ ਵਿਚ ਉਹੀ ਮਨੁੱਖ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸਹੀ ਜੁਗਤਿ ਨੂੰ ਜਾਣਦਾ ਹੈ, ਭਗਤ ਜਨ ਗੁਰੂ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਵਿਚ ਜੁੜ ਕੇ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਦਰ ਤੇ ਆਦਰ ਮਾਣ ਹਾਸਲ ਕਰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਗੁਰੂ ਦੇ ਦੱਸੇ ਹੋਏ ਰਸਤੇ ਤੇ ਚਲਦੇ ਹਨ, ਤੇ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਨਾਮੁ ਵਿਚ ਲੀਨ ਰਹਿੰਣ ਸਦਕਾ ਸੱਚੇ ਤੇ ਸੁੱਚੇ ਜੀਵਨ ਵਾਲੇ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਸਮਝਾਂਦੇ ਹਨ, ਕਿ ਜੇਕਰ ਮੈਂ ਦੁਨੀਆਵੀ ਰਸਮਾਂ ਰਿਵਾਜਾਂ ਵਲੋਂ ਬੇਪਰਵਾਹ ਹੋ ਕੇ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤਿ ਸਾਲਾਹ ਵਿਚ ਮਸਤ ਰਹਿੰਦਾ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਜਗਤ ਦੇ ਲੋਕ ਮੈਨੂੰ ਮੂਰਖ ਆਖਦੇ ਹਨ, ਪਰੰਤੂ ਜੇ ਮੈਂ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਨਾਮੁ ਤੋਂ ਖੁੰਝੇ ਹੋਏ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਇਹ ਉਕਾਈਆਂ ਸਮਝਾਣ ਵਾਸਤੇ ਬਹੁਤਾ ਬੋਲਦਾ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਤੇਰੇ ਚਰਨਾਂ ਵਿਚ ਮੇਰੀ ਸੁਰਤਿ ਦਾ ਟਿਕਾਉ ਘਟਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਲੋਕ ਨਿਰੀਆਂ ਭਾਈਚਾਰਕ ਰਸਮਾਂ ਦੇ ਕਰਨ ਨੂੰ ਹੀ ਜੀਵਨ ਦਾ ਸਹੀ ਰਸਤਾ ਸਮਝਦੇ ਹਨ। ਅਸਲ ਉਕਾਈਆਂ ਉਹ ਹਨ, ਜਿਹੜੀਆਂ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਹਜ਼ੂਰੀ ਵਿਚ ਉਕਾਈਆਂ ਮੰਨੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਅਜੇਹੀਆਂ ਭਾਈਚਾਰਕ ਰਸਮਾਂ ਕਿਸੇ ਅਰਥ ਨਹੀਂ ਜੋ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਨਾਮੁ ਤੋਂ ਵਿਛੋੜਦੀਆਂ ਹਨ।

ਪ੍ਰਭਾਤੀ ਮਹਲਾ ੧ ॥ ਮਸਟਿ ਕਰਉ ਮੂਰਖੁ ਜਗਿ ਕਹੀਆ ॥ ਅਧਿਕ ਬਕਉ ਤੇਰੀ ਲਿਵ ਰਹੀਆ ॥ ਭੂਲ ਚੂਕ ਤੇਰੈ ਦਰਬਾਰਿ ॥ ਨਾਮ ਬਿਨਾ ਕੈਸੇ ਆਚਾਰ ॥੧॥ (੧੩੩੦, ੧੩੩੧)

        ਜਗਤ ਵਿਚ ਜੋ ਕੁਝ ਵੀ ਦਿੱਸ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਉਹ ਸਭ ਕੁਝ ਨਾਸਵੰਤ ਹੈ। ਜਿਸ ਮਾਇਆ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖ ਆਪਣੀ ਸਮਝੀ ਬੈਠਾ ਹੈ, ਉਹ ਤਾਂ ਇਕ ਦਿਨ ਇਥੇ ਹੀ ਛੱਡ ਜਾਵੇਗਾ, ਪਰੰਤੂ ਉਸ ਮਾਇਆ ਦੀ ਖ਼ਾਤਰ ਕੀਤੇ ਪਾਪਾਂ ਦਾ ਭਾਰ ਆਪਣੇ ਸਿਰ ਉੱਤੇ ਜਰੂਰ ਲੈ ਜਾਵੇਗਾ। ਰਤਾ ਰਤਾ ਕਰ ਕੇ ਤੇ ਪਲ ਪਲ ਕਰ ਕੇ ਉਮਰ ਘਟਦੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਪਰੰਤੂ ਮੂਰਖ ਮਨੁੱਖ ਇਸ ਗੱਲ ਨੂੰ ਸਮਝਦਾ ਨਹੀਂ। ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਨਾਲੋਂ ਟੁੱਟੇ ਹੋਏ ਮੂਰਖ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਇਹੀ ਪਹਿਚਾਣ ਹੈ, ਕਿ ਮੂਰਖ ਮਨੁੱਖ ਉਹੀ ਕੁਝ ਕਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਹੜਾ ਅੰਤ ਵੇਲੇ ਉਸ ਦੇ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦਾ। ਇਸ ਲਈ ਆਪਣੇ ਮਨ ਨੂੰ ਸਮਝਾਂਣਾਂ ਹੈ ਕਿ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦਾ ਨਾਮੁ ਜਪਿਆ ਕਰ, ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦਾ ਨਾਮੁ ਪੜ੍ਹਿਆ ਕਰ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹੀ ਇਕ ਸ੍ਰੇਸ਼ਟ ਕੰਮ ਹੈ।

ਤਿਲੁ ਤਿਲੁ ਪਲੁ ਪਲੁ ਅਉਧ ਫੁਨਿ ਘਾਟੈ ਬੂਝਿ ਨ ਸਕੈ ਗਵਾਰੁ ॥ ਸੋ ਕਿਛੁ ਕਰੈ ਜਿ ਸਾਥਿ ਨ ਚਾਲੈ ਇਹੁ ਸਾਕਤ ਕਾ ਆਚਾਰੁ ॥੨॥ (੧੨੦੦)

        ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਭਵਿੱਖ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਜਿਆਦਾ ਧੰਨ ਦੌਲਤ ਤੇ ਜਾਇਦਾਦ ਛੱਡਣ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਇਕ ਚੰਗਾ ਆਚਰਨ ਤੇ ਭਰੋਸਾ ਛੱਡ ਕੇ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

        ਅਸੀਂ ਆਪਣਾ ਆਚਰਨ ਕਿਨਾਂ ਕੁ ਉੱਚਾ ਬਣਾਣਾ ਹੈ, ਉਹ ਸਾਡੇ ਆਪਣੇ ਹੱਥ ਵਿਚ ਹੈ। ਮਾਤਾ ਪਿਤਾ ਸਿਰਫ ਰਸਤਾ ਦੱਸ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਪਰੰਤੂ ਉਸ ਰਸਤੇ ਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪ ਚਲਣਾ ਪੈਂਣਾ ਹੈ।

        ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੇ ਤਨ ਮਨ ਵਿਚ ਸਦਾ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਨਾਮੁ ਜਪਣ ਦਾ ਆਹਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਮਨੁੱਖ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਪ੍ਰੇਮ ਤੇ ਭਗਤੀ ਵਿਚ ਮਸਤ ਹੋ ਕੇ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਗੁਣ ਗਾਇਨ ਕਰਨ ਵਿਚ ਰੁਝੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜਗਤ ਦਾ ਮੋਹ ਪੋਹ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਕੰਨਾਂ ਨਾਲ ਮਾਲਕ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤਿ ਸਾਲਾਹ ਸੁਣਨੀ, ਤੇ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦਾ ਨਾਮੁ ਚਿਤ ਵਿਚ ਵਸਾਈ ਰੱਖਣਾਂ ਹੀ, ਸਾਧ ਜਨਾਂ ਦੀ ਨਿੱਤ ਦੀ ਕਾਰ ਹੋਇਆ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਧ ਜਨਾਂ ਦੇ ਹਿਰਦੇ ਵਿਚ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਸੋਹਣੇ ਚਰਨਾਂ ਦਾ ਟਿਕਾਉ ਸਦਾ ਬਣਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਤੇ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੀ ਭਗਤੀ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਾਣਾਂ ਦਾ ਆਸਰਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਸਾਰਗ ਮਹਲਾ ੫ ॥ ਮਨਿ ਤਨਿ ਰਾਮ ਕੋ ਬਿਉਹਾਰੁ ॥ ਪ੍ਰੇਮ ਭਗਤਿ ਗੁਨ ਗਾਵਨ ਗੀਧੇ ਪੋਹਤ ਨਹ ਸੰਸਾਰ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥ ਸ੍ਰਵਣੀ ਕੀਰਤਨੁ ਸਿਮਰਨੁ ਸੁਆਮੀ ਇਹੁ ਸਾਧ ਕੋ ਆਚਾਰੁ ॥ ਚਰਨ ਕਮਲ ਅਸਥਿਤਿ ਰਿਦ ਅੰਤਰਿ ਪੂਜਾ ਪ੍ਰਾਨ ਕੋ ਆਧਾਰੁ ॥੧॥ (੧੨੨੨)

        ਜੇਹੜਾ ਮਨੁੱਖ ਗੁਰੂ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹਿਰਦੇ ਵਿਚ ਵਸਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਆਤਮਕ ਜੀਵਨ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਨਾਮੁ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਪਰਾਈ ਇਸਤ੍ਰੀ ਦਾ ਸੰਗ, ਪਰਾਇਆ ਧਨ, ਲਾਲਚ, ਹਉਮੈ, ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਵਿਕਾਰਾਂ, ਮੰਦੇ ਕਰਮ, ਭੈੜੀ ਨੀਅਤ, ਪਰਾਈ ਨਿੰਦਿਆ, ਕਾਮ ਕ੍ਰੋਧ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਭ ਨੂੰ ਤਿਆਗ ਦੇਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਮਨੁੱਖ ਸੁਖ ਦੁਖ ਨੂੰ ਇਕੋ ਜਿਹਾ ਜਾਣਦਾ ਹੈ। ਪਰੰਤੂ ਅਜੇਹੀ ਸੂਝ ਬੂਝ ਸਾਧ ਸੰਗਤਿ ਵਿਚ ਰਹਿ ਕੇ ਸਬਦ ਗੁਰੂ ਦੇ ਚਰਨਾਂ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਪਾਇਆ ਹੀ ਮਿਲ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਅਪਹੁੰਚ ਤੇ ਬੇਅੰਤ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਹਰੇਕ ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਮੌਜੂਦ ਹਨ, ਪਰੰਤੂ ਉਹੀ ਮਨੁੱਖ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦਾ ਨਾਮੁ ਰੂਪੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਹਾਸਲ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਨਿੱਤ ਦਾ ਕਾਰ ਵਿਹਾਰ ਗੁਰੂ ਦੇ ਸ੍ਰੇਸ਼ਟ ਸ਼ਬਦ ਅਨੁਸਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਮਹਲ ਮਹਿ ਬੈਠੇ ਅਗਮ ਅਪਾਰ ॥ ਭੀਤਰਿ ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਸੋਈ ਜਨੁ ਪਾਵੈ ਜਿਸੁ ਗੁਰ ਕਾ ਸਬਦੁ ਰਤਨੁ ਆਚਾਰ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥ (੧੨੫੫, ੧੨੫੬)

        ਇਸ ਲਈ ਆਪਣੇ ਮਨ ਨੂੰ ਸਮਝਾਂਣਾਂ ਹੈ ਕਿ ਸਦਾ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੀ ਸੇਵਾ ਭਗਤੀ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ ਕਰ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹੀ ਅਸਲ ਨਾਮੁ ਰੂਪੀ ਖ਼ਜ਼ਾਨਾ ਹੈ। ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦਾ ਇਹ ਨਾਮੁ ਰੂਪੀ ਧਨ, ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਨਾਲ ਮਿਲਦਾ ਹੈ, ਤੇ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਸੁਰਤਿ ਹਰ ਵੇਲੇ ਆਤਮਕ ਅਡੋਲਤਾ ਵਿਚ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਜਿਹੜੀ ਜੀਵ ਇਸਤ੍ਰੀ ਆਪਣੇ ਖਸਮ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਹੁੰਦੀ ਹੋਈ ਸਰੀਰਕ ਸਿੰਗਾਰ ਕਰਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਉਹ ਭੈੜੇ ਆਚਰਨ ਵਾਲੀ ਆਖੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਉਹ ਸਦਾ ਖ਼ੁਆਰ ਹੁੰਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਆਪਣੇ ਮਨ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਤੁਰਨ ਵਾਲੇ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਵੀ ਇਹੀ ਹਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਮਨਮੁਖ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਨਾਮੁ ਨੂੰ ਭੁਲਾ ਕੇ ਹੋਰ ਵਿਖਾਵੇ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਕਰਮ ਕਾਂਡਾਂ ਦੀ ਤਾਕੀਦ ਕਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਹੜੇ ਕਿ ਵਿਅਰਥ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

ਮਨ ਮੇਰੇ ਹਰਿ ਹਰਿ ਸੇਵਿ ਨਿਧਾਨੁ ॥ ਗੁਰ ਕਿਰਪਾ ਤੇ ਹਰਿ ਧਨੁ ਪਾਈਐ ਅਨਦਿਨੁ ਲਾਗੈ ਸਹਜਿ ਧਿਆਨੁ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥ ਬਿਨੁ ਪਿਰ ਕਾਮਣਿ ਕਰੇ ਸੀਗਾਰੁ ॥ ਦੁਹਚਾਰਣੀ ਕਹੀਐ ਨਿਤ ਹੋਇ ਖੁਆਰੁ ॥ ਮਨਮੁਖ ਕਾ ਇਹੁ ਬਾਦਿ ਆਚਾਰੁ ॥ ਬਹੁ ਕਰਮ ਦ੍ਰਿੜਾਵਹਿ ਨਾਮੁ ਵਿਸਾਰਿ ॥੨॥  (੧੨੭੭, ੧੨੭੮)

        ਸਤਿਗੁਰੂ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਕੋਈ ਮਨੁੱਖ ਵੀ ਜੀਵਨ ਦੀ ਚੰਗੀ ਰਹਿਣੀ ਸਹਿਣੀ ਨਹੀਂ ਹਾਸਲ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜਿਹੜਾ ਮਨੁੱਖ ਗੁਰੂ ਦੇ ਸਨਮੁਖ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਸਦਾ ਥਿਰ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦੇ ਨਾਮੁ ਵਿਚ ਸਮਾਇਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।

ਬਿਨੁ ਸਬਦੈ ਆਚਾਰੁ ਨ ਕਿਨ ਹੀ ਪਾਇਆ ॥ ਗੁਰਮੁਖਿ ਓਅੰਕਾਰਿ ਸਚਿ ਸਮਾਇਆ ॥੧੬॥ (੧੨੮੫)

        ਜਿਹੜੇ ਮਨੁੱਖ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਨੂੰ ਚੇਤੇ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਤੇ ਉਸ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਸੇਵਕ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹਰੇਕ ਦੇ ਹਿਰਦੇ ਵਿਚ ਇਕ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਹੀ ਵਸਦਾ ਵਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਦੇ ਨੀਚ ਲੋਕ ਬਨਾਰਸ ਦੇ ਆਸ ਪਾਸ ਵੱਸਦੇ ਹਨ ਤੇ ਅਜੇ ਤਕ ਮੋਏ ਹੋਏ ਪਸ਼ੂ ਢੋਂਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੁਲ ਵਿਚ ਜੰਮੇ ਪੁੱਤਰ ਰਵਿਦਾਸ ਨੂੰ, ਜਿਹੜਾ ਕਿ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਦਾਸਾਂ ਦਾ ਵੀ ਦਾਸ ਬਣ ਗਿਆ, ਉਸ ਨੂੰ ਸ਼ਾਸਤ੍ਰਾਂ ਦੀ ਮਰਯਾਦਾ ਅਨੁਸਾਰ ਤੁਰਨ ਵਾਲੇ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਵੀ ਨਮਸਕਾਰ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਏ। ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਰੂਪੀ ਨਾਮੁ ਦੀ ਬਰਕਤਿ ਨਾਲ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਇਤਨਾ ਉੱਚਾ ਕਰ ਲਿਆ ਕਿ ਉੱਚੀ ਕੁਲ ਦੇ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਚਰਨੀਂ ਲੱਗਣ ਲੱਗ ਪਏ।

ਜਾ ਕੇ ਕੁਟੰਬ ਕੇ ਢੇਢ ਸਭ ਢੋਰ ਢੋਵੰਤ ਫਿਰਹਿ ਅਜਹੁ ਬੰਨਾਰਸੀ ਆਸ ਪਾਸਾ ॥ ਆਚਾਰ ਸਹਿਤ ਬਿਪ੍ਰ ਕਰਹਿ ਡੰਡਉਤਿ ਤਿਨ ਤਨੈ ਰਵਿਦਾਸ ਦਾਸਾਨ ਦਾਸਾ ॥੩॥੨॥ (੧੨੯੩)

        ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਹਰੇਕ ਜੀਵ ਦੇ ਹਿਰਦੇ ਵਿਚ ਵਿਆਪਕ ਹੈ, ਪਰੰਤੂ ਜਿਸ ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਗੁਰੂ ਦੀ ਸਰਨ ਵਿਚ ਪੈ ਕੇ, ਉਸ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਚਿਤ ਵਿਚ ਵਸਾ ਲਿਆ, ਉਸ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਅੰਦਰ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦਾ ਨਾਮੁ ਪਰਗਟ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਫਿਰ ਦੁਖ ਕਲੇਸ਼ ਉਸ ਉੱਤੇ ਜ਼ੋਰ ਨਹੀਂ ਪਾ ਸਕਦੇ। ਪਰੰਤੂ ਜੇ ਕੋਈ ਮਨੁੱਖ ਗੁਰੂ ਵਲੋਂ ਮੂੰਹ ਮੋੜੀ ਰੱਖਦਾ ਹੈ, ਗੁਰੂ ਦੇ ਬਚਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮਨ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਵਸਾਂਦਾ, ਵੈਸੇ ਭਾਂਵੇ ਉਹ ਮਨੁੱਖ ਤੀਰਥ ਯਾਤਰਾਂ ਤੇ ਹੋਰ ਮਿਥੇ ਹੋਏ ਧਾਰਮਿਕ ਕਰਮ ਕਰ ਕੇ ਬਹੁਤ ਧਨ ਵੀ ਇਕੱਠਾ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ, ਪਰੰਤੂ ਫਿਰ ਵੀ ਉਹ ਮਨੁੱਖ ਜੋ ਕੁਝ ਵੀ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਸਭ ਕੁਝ ਕਰਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਵੀ ਨਰਕ ਵਿਚ ਹੀ ਪਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਤੇ ਸਦਾ ਦੁਖੀ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।

ਗੁਰ ਤੇ ਮੁਹੁ ਫੇਰੇ ਜੇ ਕੋਈ ਗੁਰ ਕਾ ਕਹਿਆ ਨ ਚਿਤਿ ਧਰੈ ॥ ਕਰਿ ਆਚਾਰ ਬਹੁ ਸੰਪਉ ਸੰਚੈ ਜੋ ਕਿਛੁ ਕਰੈ ਸੁ ਨਰਕਿ ਪਰੈ ॥੪॥ (੧੩੩੪)

        ਸੋਹਣੀ ਆਤਮਕ ਘਾੜਤ ਘੜਨ ਵਾਲਾ ਸਿਆਣਾ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਤਾਂ ਮਿਲਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਵੱਡੇ ਭਾਗਾਂ ਨਾਲ ਪੂਰਾ ਗੁਰੂ ਮਿਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪੂਰੇ ਗੁਰੂ ਦੇ ਦਰਸਨ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸ਼ਬਦ ਦੁਆਰਾ ਜਿਸ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਸਾਰੇ ਪਾਪ ਮਿਟਾ ਦਿੱਤੇ ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸੰਤੋਖ ਬਖ਼ਸ਼ ਦਿਤਾ, ਫਿਰ ਉਹ ਮਨੁੱਖ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਨਾਮੁ ਨੂੰ ਚੇਤੇ ਕਰਨ ਜੋਗਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪੂਰੇ ਗੁਰੂ ਦੀ ਸੰਗਤਿ ਵਿਚ ਰਹਿ ਕੇ ਉਸ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਅੰਦਰ ਆਤਮਕ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸੂਝ ਦਾ ਗਿਆਨ ਪੈਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤੇ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਸੋਹਣੇ ਚਰਨ ਉਸ ਦੇ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਮਨ ਵਿਚ ਟਿਕ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਮਨੁੱਖ ਗੁਰੂ ਦੀ ਸਰਨ ਵਿਚ ਪੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਫਿਰ ਜਿਸ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਨੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਉਹੀ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਉਸ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਵਿਕਾਰਾਂ ਤੋਂ ਬਚਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਸਾਰੇ ਗੁਣਾਂ ਵਿਚ ਸੰਪੂਰਨ ਹੈ, ਤੇ ਨਿਖਸਮਿਆਂ ਦਾ ਖਸਮ ਹੈ। ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਆਪਣੀ ਮਿਹਰ ਕਰ ਕੇ ਜਿਸ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਇੱਜ਼ਤ ਬਖ਼ਸ਼ਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਸਾਰੇ ਕਰਮ ਸਫਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

ਪ੍ਰਭਾਤੀ ਮਹਲਾ ੫ ॥ ਪਾਰਬ੍ਰਹਮੁ ਪ੍ਰਭੁ ਸੁਘੜ ਸੁਜਾਣੁ ॥ ਗੁਰੁ ਪੂਰਾ ਪਾਈਐ ਵਡਭਾਗੀ ਦਰਸਨ ਕਉ ਜਾਈਐ ਕੁਰਬਾਣੁ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥ ਕਿਲਬਿਖ ਮੇਟੇ ਸਬਦਿ ਸੰਤੋਖੁ ॥ ਨਾਮੁ ਅਰਾਧਨ ਹੋਆ ਜੋਗੁ ॥ ਸਾਧਸੰਗਿ ਹੋਆ ਪਰਗਾਸੁ ॥ ਚਰਨ ਕਮਲ ਮਨ ਮਾਹਿ ਨਿਵਾਸੁ ॥੧॥ ਜਿਨਿ ਕੀਆ ਤਿਨਿ ਲੀਆ ਰਾਖਿ ॥ ਪ੍ਰਭੁ ਪੂਰਾ ਅਨਾਥ ਕਾ ਨਾਥੁ ॥ ਜਿਸਹਿ ਨਿਵਾਜੇ ਕਿਰਪਾ ਧਾਰਿ ॥ ਪੂਰਨ ਕਰਮ ਤਾ ਕੇ ਆਚਾਰ ॥੨॥ (੧੩੪੦)

        ਜੇ ਕਰ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੀਆਂ ਸਿਖਿਆਵਾਂ, ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਸੰਖੇਪ ਵਿਚ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਗੁਰੂ ਗਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਇਕ ਉੱਚੇ ਆਚਰਨ ਦਾ ਸੋਮਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦੇ ਹੁਕਮੁ ਨੂੰ ਸਮਝ ਸਕਦੇ ਹਾਂ, ਉਸ ਦੇ ਹੁਕਮੁ ਅਨੁਸਾਰ ਚਲ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਤੇ ਆਪਣਾ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਸਫਲ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ।

  • ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦੇ ਹੁਕਮੁ ਅਨੁਸਾਰ ਪੂਰੀ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਵਿਚ ਸਭ ਕੁਝ ਬਹੁਤ ਠੀਕ ਤੇ ਸੁਚੱਜੇ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਚਲਦਾ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਸਦੀਵੀ ਸੁਖ ਪਾਉਣ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦੇ ਹੁਕਮੁ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ ਪਵੇਗਾ ਤੇ ਉਸ ਹੁਕਮੁ ਅਨੁਸਾਰ ਅਨੁਸਾਰ ਚਲਣਾਂ ਪਵੇਗਾ
  • ਜੇਕਰ ਧਰਮ ਦੀ ਸਿਖਿਆ ਲੈਂਣਾਂ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ ਕੋਲੋ ਹੀ ਲੈ ਸਕਦੇ ਹਾਂ, ਮਨੁੱਖਾ ਸਰੀਰ ਦਾ ਹਰੇਕ ਅੰਗ ਬਾਕੀ ਸਭ ਦੂਸਰੇ ਅੰਗਾਂ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਪਰੰਤੂ ਬਦਲੇ ਵਿਚ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਮੰਗਦਾ
  • ਗੁਰੂ ਗਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਆਰੰਭ ਵਿਚ ਅੰਕਿਤ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ, ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਨੂੰ ਵਿਗਿਆਨਕ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਦਰਸਾਉਂਣ ਦਾ ਇਕ ਪਹਿਲਾ ਆਰੰਭ ਹੈ, ਇਸ ਨੂੰ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਸਬੰਧੀ ਸਾਇੰਸ ਦਾ ਮੁੱਢ ਵੀ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹਾਂ
  • ਜਦੋਂ ਜੀਵ ਨੂੰ ਸਮਝ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਕਿ ਸਭ ਕੁਝ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਹੁਕਮੁ ਵਿੱਚ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਤੇ ਜੀਵ ਆਪ ਕੁਝ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸ ਦੀ ਹਉਮੈ ਘਟਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਸਦਕਾ ਉਸ ਦੀ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਨਾਲ ਨੇੜਤਾ ਵਧਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ
  • ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਅੱਗੇ ਇਹੀ ਬੇਨਤੀ ਕਰਨੀ ਹੈ ਕਿ ਮੈਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਆਪਣੇ ਹੁਕਮੁ ਤੇ ਰਜਾ ਵਿਚ ਰੱਖੋ
  • ਆਚਰਨ ਇਕ ਦਰੱਖਤ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੈ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਫਲ ਤੇ ਠੰਡੀ ਛਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਡਿਗਰੀ ਇਕ ਦਰੱਖਤ ਦੇ ਪਰਛਾਂਵੇ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਇਕ ਚੰਗੇ ਆਚਰਨ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਕੋਈ ਕੀਮਤ ਨਹੀਂ
  • ਹਰੇਕ ਕਰਮ ਸਦਾ ਥਿਰ ਰਹਿੰਣ ਵਾਲੇ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਨਾਮੁ ਰੂਪੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਤੋਂ ਘਟੀਆ ਹੈ, ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਹੁਕਮੁ ਤੇ ਰਜ਼ਾ ਅਨੁਸਾਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਕਰਮ ਸਭ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੀਤੇ ਗਏ ਕਰਮਾਂ ਧਰਮਾਂ ਨਾਲੋਂ ਸ੍ਰੇਸ਼ਟ ਹਨ
  • ਸਿਖਿਆਂ ਦਾ ਮੰਤਵ ਇਹੀ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਅੰਦਰ ਹਰੇਕ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਵਿਸ਼ੇ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਲਈ ਡੂੰਘੀ ਸੋਚ ਵੀਚਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਆਦਤ ਬਣ ਜਾਵੇ, ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਲਿਆਕਤ ਤੇ ਆਚਰਨ ਹੀ ਉਸ ਨੂੰ ਜੀਵਨ ਦੀ ਅਸਲੀ ਸਫਲਤਾ ਵਲ ਲਿਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।
  • ਉੱਚਾ ਆਚਰਨ ਤੇ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਨਾਮੁ ਰੂਪੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੀ ਮਹਾਨਤਾ, ਉਹੀ ਮਨੁੱਖ ਸਮਝ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਵਰਗੇ ਗੁਣ ਪੈਦਾ ਕੀਤੇ ਹੋਣ
  • ਆਪਣੀ ਮਸ਼ਹੂਰੀ ਬਣਾਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਆਪਣੇ ਆਚਰਨ ਨੂੰ ਉੱਚਾ ਬਣਾਣਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਆਚਰਨ ਇਕ ਅਸਲੀਅਤ ਤੇ ਸਚਾਈ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਮਸ਼ਹੂਰੀ ਤਾਂ ਸਿਰਫ ਇਹੀ ਹੈ ਕਿ ਲੋਕੀ ਸਾਡੇ ਬਾਰੇ ਕੀ ਸੋਚਦੇ ਹਨ
  • ਸਾਡਾ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਤਾਂ ਹੀ ਸਫਲ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਵੀ ਅਜੇਹੇ ਗੁਰਮੁਖਾਂ ਦੀ ਸੰਗਤਿ ਵਿਚ ਰਹਿ ਕੇ ਇਕ ਸੁਚੱਜੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਜਾਚ ਸਿੱਖੀਏ
  • ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਮਨੁੱਖ ਆਚਰਨ ਜਾਨਣਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਇਹ ਵੇਖਣਾਂ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾ ਦਾ ਵਤੀਰਾ ਹੈ, ਜਿਹੜੇ ਕਿ ਉਸ ਲਈ ਕੁਝ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ
  • ਮੁਸ਼ਕਲ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਤਾਂ ਸਾਰੇ ਆਪਣਾ ਵਤੀਰਾ ਚੰਗਾ ਵਖਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਪਰੰਤੂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਸਲੀਅਤ ਤਾਂ ਉਸ ਸਮੇਂ ਪਤਾ ਲਗਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤਾਕਤ ਜਾਂ ਕੁਰਸੀ ਮਿਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ
  • ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਅਸਲੀ ਆਚਰਨ ਉਸ ਸਮੇਂ ਪਤਾ ਚਗਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਕੋਈ ਵੇਖ ਨਾ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ, ਜਿਹੜੇ ਮਨੁੱਖ ਅੰਦਰੋਂ ਹੋਰ ਤੇ ਬਾਹਰੋਂ ਹੋਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ
  • ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੀ ਰਚੀ ਹੋਈ ਮਾਇਆ ਅਨੇਕਾਂ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਜੀਵਾਂ ਉਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਈ ਰੱਖਦੀ ਹੈ ਤੇ ਜੀਵ ਨੂੰ ਆਤਮਕ ਮੌਤੇ ਮਾਰਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਚਰਨਾਂ ਦਾ ਓਟ ਆਸਰਾ ਲੈ ਲਿਆ, ਮਾਇਆ ਉਸ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਨੇੜੇ ਨਹੀਂ ਢੁੱਕਦੀ
  • ਗੁਰੂ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਵਿਚ ਜੁੜ ਕੇ ਮਨੁੱਖ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਨਾਲ ਡੂੰਘੀ ਸਾਂਝ ਪਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦਾ ਨਾਮੁ ਜਪਣ ਸਦਕਾ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਮਨ ਦਾ ਸੁਬਾਅ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਨੂੰ ਚੇਤੇ ਰੱਖਣ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਰਹਿ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ
  • ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਨਾਮੁ ਵਿਚ ਹੀ ਸਾਰੀਆਂ ਧਾਰਮਿਕ ਰਸਮਾਂ ਆ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਨਾਮੁ ਵਿਚ ਹੀ ਚੰਗੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਜਾਚ ਤੇ ਚੰਗਾ ਆਚਰਨ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਬਾਰੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ
  • ਗਿਆਨ ਨਾਲ ਮਨੁੱਖ ਕੁਰਸੀ ਜਾਂ ਤਾਕਤ ਤਾਂ ਹਾਸਲ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਪਰੰਤੂ ਇਜਤ ਮਾਣ ਸਿਰਫ ਉੱਚੇ ਆਚਰਨ ਨਾਲ ਹੀ ਮਿਲ ਸਕਦਾ ਹੈ
  • ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਮਨੁੱਖ ਆਚਰਨ ਜਾਨਣਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਇਹ ਵੇਖਣਾਂ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦਾ ਆਪਣੇ ਤੋਂ ਛੋਟੇ ਤੇ ਨੀਵੀਆਂ ਨਾਲ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾ ਦਾ ਵਤੀਰਾ ਹੈ, ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਦੂਸਰਿਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਵਤੀਰਾ ਹੀ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਕਿਨੀ ਕੁ ਸਿਆਣਪ, ਦਇਆਲਤਾ, ਹਮਦਰਦੀ, ਇਮਾਨਦਾਰੀ, ਦ੍ਰਿੜਤਾ ਤੇ ਹਿੰਮਤ ਹੈ
  • ਜੇਕਰ ਜੀਵ ਇਸਤ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਪਤੀ ਦੀ ਸੁਹਾਗਣ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਜੀਵ ਇਸਤ੍ਰੀ ਸਚ ਮੁਚ ਬੜੀ ਸੋਹਣੀ ਤੇ ਬੜੀ ਸਿਆਣੀ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ
  • ਜਗਤ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਗਿਆਨਵਾਨ ਕਹਿਲਾਣ ਵਾਲੇ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਹਨ, ਪਰੰਤੂ ਕੋਈ ਵਿਰਲੇ ਹੀ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨਿੱਤ ਦਾ ਆਚਰਨ ਗੁਰੂ ਦੇ ਗਿਆਨ ਅਨੁਸਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉੱਚਾ ਆਚਰਨ ਤੇ ਉੱਚੀ ਵਿਚਾਰ ਸਿਰਫ ਸਬਦ ਗੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਮਿਲ ਸਕਦੀ ਹੈ
  • ਜੇਹੜਾ ਮਨੁੱਖ ਗੁਰੂ ਦੇ ਬਚਨਾਂ ਨੂੰ ਵੀਚਾਰ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਵਿਚਰ ਕੇ ਇਕ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਨਾਲ ਸਾਂਝ ਪਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਗੁਰੂ ਦੀ ਬਾਣੀ ਦੁਆਰਾ ਚੰਗਾ ਆਚਰਨ ਬਣਾਣਾ ਸਿਖ ਲੈਂਦਾ ਹੈ
  • ਧਾਰਮਿਕ ਰਸਮਾਂ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਵੀ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਹੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਆਚਰਨ ਵਾਲਾ ਹੈ
  • ਆਪਣੇ ਮਨ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਤੁਰਨ ਵਾਲੇ ਬੰਦਿਆ ਦੀ ਰਹਿਣੀ ਇਹੋ ਜਿਹੀ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਕਿ ਉਹ ਕਦੇ ਵੀ ਗੁਰੂ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਵੀਚਾਰ ਦੁਆਰਾ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦਾ ਨਾਮੁ ਚੇਤੇ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ, ਅਜੇਹੇ ਲੋਕ ਆਪਣਾ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਅਜਾਈਂ ਗਵਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ
  • ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਕਮਜੋਰੀ ਜਾਂ ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਮਜੋਰ ਆਦਤਾਂ, ਉਸ ਦਾ ਆਚਰਨ ਵੀ ਕਮਜੋਰ ਕਰ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ
  • ਜੇਹੜਾ ਮਨੁੱਖ ਪੱਥਰ ਦੀਆਂ ਮੂਰਤੀਆਂ ਪੂਜਦਾ ਰਿਹਾ, ਤੀਰਥਾਂ ਤੇ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ, ਜੰਗਲਾਂ ਵਿਚ ਨਿਵਾਸ ਰੱਖਦਾ ਰਿਹਾ, ਤਿਆਗੀ ਬਣ ਕੇ ਥਾਂ ਥਾਂ ਭਟਕਦਾ ਰਿਹਾ ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਰਮਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਧਰਮ ਸਮਝਦਾ ਰਿਹਾ, ਜੇਕਰ ਉਸ ਦਾ ਮਨ ਮੈਲਾ ਹੀ ਰਿਹਾ ਤਾਂ ਉਹ ਮਨੁੱਖ ਪਵਿਤਰ ਕਿਵੇਂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ?
  • ਚੰਗਾ ਆਚਰਨ ਤੇ ਉੱਚੀ ਆਤਮਕ ਸੂਝ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਸਰੀਰ ਅੰਦਰ ਪੈਦਾ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਤੇ ਮਨ ਸਦਾ ਅਡੋਲ ਅਵਸਥਾ ਤੇ ਧੀਰਜ ਵਿਚ ਟਿਕਿਆ ਰਹਿ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਪਰੰਤੂ ਇਹ ਸਭ ਕੁਝ ਤਾਂ ਹੀ ਸੰਭਵ ਹੈ, ਜੇਕਰ ਸਬਦ ਗੁਰੂ ਦੁਆਰਾ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤਿ ਸਾਲਾਹ ਕਰਦੇ ਰਹੀਏ ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਰਜ਼ਾ ਵਿਚ ਰਹਿਣ ਲਈ ਅਰਦਾਸ ਕਰਦੇ ਰਹੀਏ
  • ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਨਾਮੁ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਹੋਰ ਧੰਧਿਆਂ ਵਿਚ ਫਸ ਕੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਮੁਕਤੀ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ
  • ਜਿਹੜਾ ਮਨੁੱਖ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਨਾਮੁ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹਿਰਦੇ ਵਿਚ ਵਸਾਈ ਰੱਖਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਆਚਰਨ ਉੱਚਾ ਤੇ ਸੁੱਚਾ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ
  • ਤੀਰਥ ਯਾਤਰਾਂ ਤੇ ਮਿਥੇ ਹੋਏ ਸਾਰੇ ਧਰਮ ਕਰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਬਜਾਏ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦਾ ਨਾਮੁ ਹੀ ਅਸਲੀ ਤੀਰਥ ਹੈ ਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਵਿੱਤਰ ਕਾਰ ਵਿਹਾਰ ਹੈ
  • ਨਿੰਦਿਆ ਕਰਦੇ ਰਹਿਣ ਕਰਕੇ ਨਿੰਦਿਆ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਦਾ ਆਪਣਾ ਆਚਰਨ ਹੀ ਗੰਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਸੰਤ ਜਨਾਂ ਦੀ ਨਿੰਦਿਆ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਗੱਲ ਨੂੰ ਕੋਈ ਵੀ ਮਨੁੱਖ ਸੱਚ ਨਹੀਂ ਮੰਨਦਾ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਨਿੰਦਿਆ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਝੂਠੇ ਬੋਲਾਂ ਕਰਕੇ ਅਫ਼ਸੋਸ ਕਰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ
  • ਕਰਮ ਕਾਂਡੀ ਲੋਕ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੀ ਭਗਤੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਨਿੰਦਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਪਰੰਤੂ ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਹ ਮਾੜਾ ਆਖਦੇ ਹਨ, ਅਸਲ ਵਿਚ ਉਹੀ ਮਨੁੱਖ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸਹੀ ਜੁਗਤਿ ਨੂੰ ਜਾਣਦਾ ਹੈ
  • ਜਿਸ ਮਾਇਆ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖ ਆਪਣੀ ਸਮਝੀ ਬੈਠਾ ਹੈ, ਉਹ ਤਾਂ ਇਕ ਦਿਨ ਇਥੇ ਹੀ ਛੱਡ ਜਾਵੇਗਾ, ਪਰੰਤੂ ਉਸ ਮਾਇਆ ਦੀ ਖ਼ਾਤਰ ਕੀਤੇ ਪਾਪਾਂ ਦਾ ਭਾਰ ਆਪਣੇ ਸਿਰ ਉੱਤੇ ਲੈ ਜਾਵੇਗਾ
  • ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਭਵਿੱਖ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਜਿਆਦਾ ਧੰਨ ਦੌਲਤ ਤੇ ਜਾਇਦਾਦ ਛੱਡਣ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਇਕ ਚੰਗਾ ਆਚਰਨ ਤੇ ਭਰੋਸਾ ਛੱਡ ਕੇ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ
  • ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਨਾਲੋਂ ਟੁੱਟੇ ਹੋਏ ਮੂਰਖ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਇਹੀ ਪਹਿਚਾਣ ਹੈ, ਕਿ ਮੂਰਖ ਮਨੁੱਖ ਉਹੀ ਕੁਝ ਕਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਹੜਾ ਅੰਤ ਵੇਲੇ ਉਸ ਦੇ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦਾ
  • ਅਸੀਂ ਆਪਣਾ ਆਚਰਨ ਕਿਨਾਂ ਕੁ ਉੱਚਾ ਬਣਾਣਾ ਹੈ, ਉਹ ਸਾਡੇ ਆਪਣੇ ਹੱਥ ਵਿਚ ਹੈ, ਮਾਤਾ ਪਿਤਾ ਸਿਰਫ ਰਸਤਾ ਦੱਸ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਪਰੰਤੂ ਉਸ ਰਸਤੇ ਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪ ਚਲਣਾ ਪੈਂਣਾ ਹੈ
  • ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੇ ਤਨ ਮਨ ਵਿਚ ਸਦਾ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਨਾਮੁ ਜਪਣ ਦਾ ਆਹਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਮਨੁੱਖ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਪ੍ਰੇਮ ਤੇ ਭਗਤੀ ਵਿਚ ਮਸਤ ਹੋ ਕੇ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਗੁਣ ਗਾਇਨ ਕਰਨ ਵਿਚ ਰੁਝੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ
  • ਜੇਹੜਾ ਮਨੁੱਖ ਗੁਰੂ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹਿਰਦੇ ਵਿਚ ਵਸਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਆਤਮਕ ਜੀਵਨ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਨਾਮੁ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਪਰਾਈ ਇਸਤ੍ਰੀ ਦਾ ਸੰਗ, ਪਰਾਇਆ ਧਨ, ਲਾਲਚ, ਹਉਮੈ, ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਵਿਕਾਰਾਂ, ਮੰਦੇ ਕਰਮ, ਭੈੜੀ ਨੀਅਤ, ਪਰਾਈ ਨਿੰਦਿਆ, ਕਾਮ ਕ੍ਰੋਧ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਭ ਨੂੰ ਤਿਆਗ ਦੇਂਦਾ ਹੈ
  • ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦਾ ਨਾਮੁ ਰੂਪੀ ਧਨ ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਨਾਲ ਮਿਲਦਾ ਹੈ, ਤੇ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਸੁਰਤਿ ਹਰ ਵੇਲੇ ਆਤਮਕ ਅਡੋਲਤਾ ਵਿਚ ਟਿਕੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ
  • ਮਨਮੁਖ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਨਾਮੁ ਨੂੰ ਭੁਲਾ ਕੇ ਹੋਰ ਵਿਖਾਵੇ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਕਰਮ ਕਾਂਡਾਂ ਦੀ ਤਾਕੀਦ ਕਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਹੜੇ ਕਿ ਵਿਅਰਥ ਜਾਂਦੇ ਹਨ
  • ਸਤਿਗੁਰੂ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਕੋਈ ਮਨੁੱਖ ਵੀ ਜੀਵਨ ਦੀ ਚੰਗੀ ਰਹਿਣੀ ਸਹਿਣੀ ਨਹੀਂ ਹਾਸਲ ਕਰ ਸਕਦਾ, ਜਿਹੜਾ ਮਨੁੱਖ ਗੁਰੂ ਦੇ ਸਨਮੁਖ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਸਦਾ ਥਿਰ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦੇ ਨਾਮੁ ਵਿਚ ਸਮਾਇਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ
  • ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਰੂਪੀ ਨਾਮੁ ਦੀ ਬਰਕਤਿ ਨਾਲ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਇਤਨਾ ਉੱਚਾ ਕਰ ਲਿਆ ਕਿ ਉੱਚੀ ਕੁਲ ਦੇ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਚਰਨੀਂ ਲੱਗਣ ਲੱਗ ਪਏ
  • ਅਸਲ ਉਕਾਈਆਂ ਉਹ ਹਨ, ਜਿਹੜੀਆਂ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਹਜ਼ੂਰੀ ਵਿਚ ਉਕਾਈਆਂ ਮੰਨੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਅਜੇਹੀਆਂ ਭਾਈਚਾਰਕ ਰਸਮਾਂ ਕਿਸੇ ਅਰਥ ਨਹੀਂ ਜੋ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਨਾਮੁ ਤੋਂ ਵਿਛੋੜਦੀਆਂ ਹਨ
  • ਜੇ ਕੋਈ ਮਨੁੱਖ ਗੁਰੂ ਵਲੋਂ ਮੂੰਹ ਮੋੜੀ ਰੱਖਦਾ ਹੈ, ਗੁਰੂ ਦੇ ਬਚਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮਨ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਵਸਾਂਦਾ, ਵੈਸੇ ਭਾਂਵੇ ਉਹ ਮਨੁੱਖ ਤੀਰਥ ਯਾਤਰਾਂ ਤੇ ਹੋਰ ਮਿਥੇ ਹੋਏ ਧਾਰਮਿਕ ਕਰਮ ਕਰ ਕੇ ਬਹੁਤ ਧਨ ਵੀ ਇਕੱਠਾ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ, ਪਰੰਤੂ ਫਿਰ ਵੀ ਉਹ ਮਨੁੱਖ ਸਭ ਕੁਝ ਕਰਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਵੀ ਨਰਕ ਵਿਚ ਹੀ ਪਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਤੇ ਸਦਾ ਦੁੱਖੀ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ
  • ਸੋਹਣੀ ਆਤਮਕ ਘਾੜਤ ਘੜਨ ਵਾਲਾ ਸਿਆਣਾ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਤਾਂ ਮਿਲਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਵੱਡੇ ਭਾਗਾਂ ਨਾਲ ਪੂਰਾ ਗੁਰੂ ਮਿਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪੂਰੇ ਗੁਰੂ ਦੇ ਦਰਸਨ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸਬਦ ਗੁਰੂ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ

ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਸੋਚ ਉਸ ਦੇ ਬੋਲ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਉਹ ਆਪਣੇ ਬੋਲਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਕਰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਦੇ ਕਰਮ ਉਸ ਦੀ ਆਦਤ ਬਣਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਉਸ ਦੀਆਂ ਆਦਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਆਚਰਨ ਬਣ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਫਿਰ ਇਕ ਦਿਨ ਉਸ ਦਾ ਆਚਰਨ ਹੀ ਉਸ ਦੀ ਜੀਵਨ ਦੀ ਮੰਜਲ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਜੇ ਕਰ ਆਪਣਾ ਜੀਵਨ ਸਫਲ ਕਰਨਾਂ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੀ ਸੋਚ ਗੁਰੂ ਗਰੰਥ ਅਨੁਸਾਰ ਕਰਨੀ ਪਵੇਗੀ।

        ਗੁਰੂ ਗਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਇਕ ਉੱਚੇ ਆਚਰਨ ਦਾ ਸੋਮਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦੇ ਹੁਕਮੁ ਨੂੰ ਸਮਝ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਤੇ ਉਸ ਹੁਕਮੁ ਅਨੁਸਾਰ ਅਨੁਸਾਰ ਚਲ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਜਦੋਂ ਜੀਵ ਨੂੰ ਸਮਝ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਕਿ ਸਭ ਕੁਝ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਹੁਕਮੁ ਅਨੁਸਾਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਤੇ ਜੀਵ ਆਪ ਕੁਝ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਫਿਰ ਉਸ ਦੀ ਹਉਮੈ ਘਟਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਸਦਕਾ ਉਸ ਦੀ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਨਾਲ ਨੇੜਤਾ ਵਧਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉੱਚਾ ਆਚਰਨ ਤੇ ਉੱਚੀ ਵਿਚਾਰ ਸਿਰਫ ਸਬਦ ਗੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਮਿਲ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਜੇਹੜਾ ਮਨੁੱਖ ਗੁਰੂ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹਿਰਦੇ ਵਿਚ ਵਸਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਆਤਮਕ ਜੀਵਨ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਨਾਮੁ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਪਰਾਈ ਇਸਤ੍ਰੀ ਦਾ ਸੰਗ, ਪਰਾਇਆ ਧਨ, ਲਾਲਚ, ਹਉਮੈ, ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਵਿਕਾਰਾਂ, ਮੰਦੇ ਕਰਮ, ਭੈੜੀ ਨੀਅਤ, ਪਰਾਈ ਨਿੰਦਿਆ, ਕਾਮ ਕ੍ਰੋਧ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਭ ਨੂੰ ਤਿਆਗ ਦੇਂਦਾ ਹੈ। ਹਰੇਕ ਕਰਮ ਸਦਾ ਥਿਰ ਰਹਿੰਣ ਵਾਲੇ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਨਾਮੁ ਰੂਪੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਤੋਂ ਘਟੀਆ ਹੈ, ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਹੁਕਮੁ ਤੇ ਰਜ਼ਾ ਅਨੁਸਾਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਕਰਮ ਸਭ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੀਤੇ ਗਏ ਕਰਮਾਂ ਧਰਮਾਂ ਨਾਲੋਂ ਸ੍ਰੇਸ਼ਟ ਹਨ। ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਨਾਮੁ ਵਿਚ ਹੀ ਸਾਰੀਆਂ ਧਾਰਮਿਕ ਰਸਮਾਂ ਆ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਨਾਮੁ ਵਿਚ ਹੀ ਚੰਗੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਜਾਚ ਤੇ ਚੰਗਾ ਆਚਰਨ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਗੁਰੂ ਗਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿਚ ਅੰਕਿਤ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੁਆਰਾ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਬਾਰੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਨਮੋਲ ਗੁਣਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਹਿਸਾ ਬਣਾਣਾਂ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

“ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਜੀ ਕਾ ਖ਼ਾਲਸਾ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਜੀ ਕੀ ਫ਼ਤਹਿ”

——————–*********************———————-

Note:  Only Dr. Sarbjit Singh is aware if this article has been published somewhere else also.

ਨੋਟ :  ਵੈੱਬ ਸਾਇਟ ਤੇ ਛਪੇ ਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਲੇਖਕਾਂ ਦੇ ਅਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਹਨ । ਸੰਪਾਦਕੀ ਬੋਰਡ ਦਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ  ਸਹਿਮਤ ਹੌਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ।

The Guru’s Gift Of Eternal Bliss

According to the Gurbani, we have two ways to live in this world. One is to live as the world does by being enveloped in the crowd mentality. The second one is to live strictly by following the Guru, who has realized the Creator. The First way is easier and it is loaded with the worldly pleasures and establishments obtained through all means save for keeping name reputation intact through high gravity of hypocrisy; on it, the most of the sectarian, religious and social exploiters feed on. A belief is set up in the public to cover up lies, bribery, exploitation, and massacres. The world educates the mortals to tread on its path on every stage of their lives through embracing tactics of exploiting others through forceful or manipulating options. It invites openly those opportunities that give the exploiters many chances of materializing the aimed materialistic goals through a justified abuse based on brainwashing techniques, which possibly could also incite bigotry and killing of others in the name of a religion or a country. Most of the time, self claimed saints of politics or religious leaders remain very active participants of this disgusting game. Unfortunately there is no end of this game in which every thing goes. Ironically the exploiters spend their lives never ever feeling guilty or content, and even till their death time, their many unfinished tasks of misusing others remain unfinished; nonetheless, the world glorifies only this way of life. It rewards its participants and throws decrees of punishments on those, who go against its well-planned avalanche of human manipulation. And, those who follow it blindly without thinking ever about its unfairness, become its distinguished part.

             Surprisingly, the second way to live, according to the Gurbani, deems the worldly game of establishment as an insignificant objective totally. It only promises the seekers to enjoy never ending bliss, which is obtained by following the Guru, who through his enlightenment, guides them to look at those factors that create worry-free and bond free life set in a permanent state of mind that exhibits the presence of the Creator in and out; he further educates the seekers that the entire world is a family of the Creator, who remains present in the lives or the lifeless things equally. He also convinces that actually there is none out there but the Creator who has saturated His presence everywhere. For a rational mind, it may appear like a hallucination; however, one who materializes the divine experience, feels pity for such a rational mind. Many intellectuals and thinkers have tried to express this divine experience and set up some rules and physical exercises, but Guru Nanak has made it easier by advising the seekers just to fall in love with the Creator in a way that He should be also felt within and in His creation and beyond without a shred of any doubt. As one progresses on this path, one’s once binding negative powers start weakening and also one’s mind settles within to realize that the Creator’s power not only exists in all but also glows everywhere. All the Sikhs are advised to choose the second way though it needs a systematic battling within against the five negative forces also named as lust, anger, attachment, greed, and self-conceit.

On 142, SGGS, Guru Nanak talks about those two ways to live; please go through his own words:

ਪਵੜੀ ॥

ਬਦਫੈਲੀ ਗੈਬਾਨਾ ਖਸਮੁ ਨ ਜਾਣਈ ॥  ਸੋ ਕਹੀਐ ਦੇਵਾਨਾ ਆਪੁ ਨ ਪਛਾਣਈ ॥

ਕਲਹਿ ਬੁਰੀ ਸੰਸਾਰਿ ਵਾਦੇ ਖਪੀਐ ॥  ਵਿਣੁ ਨਾਵੈ ਵੇਕਾਰਿ ਭਰਮੇ ਪਚੀਐ ॥

ਰਾਹ ਦੋਵੈ ਇਕੁ ਜਾਣੈ ਸੋਈ ਸਿਝਸੀ ॥  ਕੁਫਰ ਗੋਅ ਕੁਫਰਾਣੈ ਪਇਆ ਦਝਸੀ ॥

ਸਭ ਦੁਨੀਆ ਸੁਬਹਾਨੁ ਸਚਿ ਸਮਾਈਐ ॥  ਸਿਝੈ ਦਰਿ ਦੀਵਾਨਿ ਆਪੁ ਗਵਾਈਐ ॥੯॥

Pavṛī.

Baḏfailī gaibānā kẖasam na jāṇ-ī.  So kahī-ai ḏevānā āp na pacẖẖāṇ-ī.

Kalėh burī sansār vāḏe kẖapī-ai.  Viṇ nāvai vekār bẖarme pacẖī-ai.

Rāh ḏovai ik jāṇai so-ī sijẖsī.  Kufar go-a kufrāṇai pa-i-ā ḏajẖsī.

Sabẖ ḏunī-ā sub-hān sacẖ samā-ī-ai.  Sijẖai ḏar ḏīvān āp gavā-ī-ai. ||9||

Stanza.

In essence: An evildoer, who doesn’t realize that Akalpurakh is all present, should be called unhinged, because he doesn’t realize his “inner self”. The strife destroys the world. Without Akalpurakh’s name, one goes through miseries and keeps wandering. There are two ways of life: indulging in Maya, or realizing Akalpurakh. One who knows Akalpurakh will be successful; otherwise, one suffers in falsehood. The world becomes beautiful for that person, who is imbued with Akalpurakh. By abandoning his/her self-conceit, he/she gets accepted by the Creator.

            Once we select the Guru’s way, we need to prepare ourselves for that and that is what First Nanak does and reminds us about the most important goal of our lifetime in his last verses quoted below. First he asks us to just remember how the life slips away and stops at its end once for all. It is on 61, SGGS, time:

ਸਿਰੀਰਾਗੁ ਮਹਲਾ ੧ ॥

ਤ੍ਰਿਸਨਾ ਮਾਇਆ ਮੋਹਣੀ ਸੁਤ ਬੰਧਪ ਘਰ ਨਾਰਿ ॥

ਧਨਿ ਜੋਬਨਿ ਜਗੁ ਠਗਿਆ ਲਬਿ ਲੋਭਿ ਅਹੰਕਾਰਿ ॥

ਮੋਹ ਠਗਉਲੀ ਹਉ ਮੁਈ ਸਾ ਵਰਤੈ ਸੰਸਾਰਿ ॥੧॥

Sirīrāg mėhlā 1.

Ŧarisnā mā-i-ā mohṇī suṯ banḏẖap gẖar nār.

Ḏẖan joban jag ṯẖagi-ā lab lobẖ ahaʼnkār.

Moh ṯẖag-ulī ha-o mu-ī sā varṯai sansār. ||1||

Raag Sree Raag, the bani of first Nanak.

In essence: The mortal is involved in the love of sons, relatives, and wife; this way, wealth, beauty, youth, avarice, and conceit have bewitched this world. I am also a victim of this kind of attachment that dominates the world.

After expressing a situation in which the mind slaved is trapped, the Guru suggests us to pray:

ਮੇਰੇ ਪ੍ਰੀਤਮਾ ਮੈ ਤੁਝ ਬਿਨੁ ਅਵਰੁ ਨ ਕੋਇ ॥

ਮੈ ਤੁਝ ਬਿਨੁ ਅਵਰੁ ਨ ਭਾਵਈ ਤੂੰ ਭਾਵਹਿ ਸੁਖੁ ਹੋਇ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥

Mere parīṯamā mai ṯujẖ bin avar na ko-e.

Mai ṯujẖ bin avar na bẖāv-ī ṯūʼn bẖāvėh sukẖ ho-e. ||1|| rahā-o.

Oh my beloved Ekankar! I have none other than you, nay; no other one pleases me but you. When it pleases you, I obtain peace. Pause.

            This is what the Guru wants us to put in our minds to believe truly that the rest is just a show in which we are assigned with various acts. As one lives keeping the Creator in one’s mind, for one, His established show becomes actually helpful.

            What are the steps to be taken then? The Guru advises us to understand the facts of life to be understood and live bond free:

ਨਾਮੁ ਸਾਲਾਹੀ ਰੰਗ ਸਿਉ ਗੁਰ ਕੈ ਸਬਦਿ ਸੰਤੋਖੁ ॥

ਜੋ ਦੀਸੈ ਸੋ ਚਲਸੀ ਕੂੜਾ ਮੋਹੁ ਨ ਵੇਖੁ ॥

ਵਾਟ ਵਟਾਊ ਆਇਆ ਨਿਤ ਚਲਦਾ ਸਾਥੁ ਦੇਖੁ ॥੨॥

Nām sālāhī rang si-o gur kai sabaḏ sanṯokẖ.

Jo ḏīsai so cẖalsī kūṛā moh na vekẖ..

Vāt vatā-ū ā-i-ā niṯ cẖalḏā sāth ḏekẖ. ||2||.

With contentment and love through the Guru’s teachings, praise Har’s name. Whatever is seen is bound to vanish; therefore, do not involve in false love. You have come here just like a traveler to walk on this way of life and notice that all people in your company are passing away.

ਆਖਣਿ ਆਖਹਿ ਕੇਤੜੇ ਗੁਰ ਬਿਨੁ ਬੂਝ ਨ ਹੋਇ ॥

ਨਾਮੁ ਵਡਾਈ ਜੇ ਮਿਲੈ ਸਚਿ ਰਪੈ ਪਤਿ ਹੋਇ ॥

ਜੋ ਤੁਧੁ ਭਾਵਹਿ ਸੇ ਭਲੇ ਖੋਟਾ ਖਰਾ ਨ ਕੋਇ ॥੩॥

Ākẖaṇ ākẖahi keṯ-ṛe gur bin būjẖ na ho-e.

Nām vadā-ī je milai sacẖ rapai paṯ ho-e.

Jo ṯuḏẖ bẖāvėh se bẖale kẖotā kẖarā na ko-e. ||3||

There are numerous persons, who tell about Ekankar; however, without the Guru, one doesn’t get His understanding. If one obtains the honor of having His name, one gets drenched in it and obtains glory. Oh Ekankar! Those ones who please you are the good ones; otherwise, no one is good or bad.

            The awareness of our end, which is going to occur sooner or later, should be kept in our minds as we tread on the Guru guided path; if we do so, we will not tread on the worldly way ever, and the Guru is not asking us to break away from anyone or anything but to remain aware that the worldly way is not worth as it lacks the eternal bliss, which is priceless. In the following bani named “Pehre”, the Guru asks us to realize how we go through the stages of our lives from the origin to the certain end, and then he advises us to go for the Creator by falling in love with Him, because eternal bliss is only with Him; it is on 75 and 76, SGGS :

ਸਿਰੀਰਾਗੁ ਮਹਲਾ ੧ ॥

ਪਹਿਲੈ ਪਹਰੈ ਰੈਣਿ ਕੈ ਵਣਜਾਰਿਆ ਮਿਤ੍ਰਾ ਬਾਲਕ ਬੁਧਿ ਅਚੇਤੁ ॥

ਖੀਰੁ ਪੀਐ ਖੇਲਾਈਐ ਵਣਜਾਰਿਆ ਮਿਤ੍ਰਾ ਮਾਤ ਪਿਤਾ ਸੁਤ ਹੇਤੁ ॥

ਮਾਤ ਪਿਤਾ ਸੁਤ ਨੇਹੁ ਘਨੇਰਾ ਮਾਇਆ ਮੋਹੁ ਸਬਾਈ ॥

ਸੰਜੋਗੀ ਆਇਆ ਕਿਰਤੁ ਕਮਾਇਆ ਕਰਣੀ ਕਾਰ ਕਰਾਈ ॥

ਰਾਮ ਨਾਮ ਬਿਨੁ ਮੁਕਤਿ ਨ ਹੋਈ ਬੂਡੀ ਦੂਜੈ ਹੇਤਿ ॥

ਕਹੁ ਨਾਨਕ ਪ੍ਰਾਣੀ ਪਹਿਲੈ ਪਹਰੈ ਛੂਟਹਿਗਾ ਹਰਿ ਚੇਤਿ ॥੧॥

Sirīrāg mėhlā 1.

Pahilai pahrai raiṇ kai vaṇjāri-ā miṯrā bālak buḏẖ acẖeṯ.

Kẖīr pī-ai kẖelā-ī-ai vaṇjāri-ā miṯrā māṯ piṯā suṯ heṯ.

Māṯ piṯā suṯ nehu gẖanerā mā-i-ā moh sabā-ī.

Sanjogī ā-i-ā kiraṯ kamā-i-ā karṇī kār karā-ī.

Rām nām bin mukaṯ na ho-ī būdī ḏūjai heṯ.

Kaho Nānak parāṇī pahilai pahrai cẖẖūtahigā har cẖeṯ. ||1||

Raag Sree Raag, the bani of first Nanak.

In essence: Oh trading friend! In the first watch, you are naive like a child; you love your mother and father. They raise you by providing good things like milk and sweet dishes. The parents love their son excessively. All this is Maya that dominates them. (This excessive love has created darkness in the people). Because of a chance, you come and start doing deeds as Har causes you to do. Without Har’s name, you are robbed off this chance by your love for others, and you are not liberated. Oh Nanak say this: oh mortal! If you meditate on Har, you will be liberated.

ਦੂਜੈ ਪਹਰੈ ਰੈਣਿ ਕੈ ਵਣਜਾਰਿਆ ਮਿਤ੍ਰਾ ਭਰਿ ਜੋਬਨਿ ਮੈ ਮਤਿ ॥

ਅਹਿਨਿਸਿ ਕਾਮਿ ਵਿਆਪਿਆ ਵਣਜਾਰਿਆ ਮਿਤ੍ਰਾ ਅੰਧੁਲੇ ਨਾਮੁ ਨ ਚਿਤਿ ॥

ਰਾਮ ਨਾਮੁ ਘਟ ਅੰਤਰਿ ਨਾਹੀ ਹੋਰਿ ਜਾਣੈ ਰਸ ਕਸ ਮੀਠੇ ॥

ਗਿਆਨੁ ਧਿਆਨੁ ਗੁਣ ਸੰਜਮੁ ਨਾਹੀ ਜਨਮਿ ਮਰਹੁਗੇ ਝੂਠੇ ॥

ਤੀਰਥ ਵਰਤ ਸੁਚਿ ਸੰਜਮੁ ਨਾਹੀ ਕਰਮੁ ਧਰਮੁ ਨਹੀ ਪੂਜਾ ॥

ਨਾਨਕ ਭਾਇ ਭਗਤਿ ਨਿਸਤਾਰਾ ਦੁਬਿਧਾ ਵਿਆਪੈ ਦੂਜਾ ॥੨॥

Ḏūjai pahrai raiṇ kai vaṇjāri-ā miṯrā bẖar joban mai maṯ.

Ahinis kām vi-āpi-ā vaṇjāri-ā miṯrā anḏẖule nām na cẖiṯ.

Rām nām gẖat anṯar nāhī hor jāṇai ras kas mīṯẖe.

Gi-ān ḏẖi-ān guṇ sanjam nāhī janam marhuge jẖūṯẖe.

Ŧirath varaṯ sucẖ sanjam nāhī karam ḏẖaram nahī pūjā.

Nānak bẖā-e bẖagaṯ nisṯārā ḏubiḏẖā vi-āpai ḏūjā. ||2||

Oh trading friend! In the second watch of life, your mind is intoxicated by blooming youth. Your lust controls your mind; being blinded by it, you don’t remember Har’s name; His name is not in your heart; however, it is filled with other sweet relishes. Oh false one! You haven’t learned about Har; you haven’t fixed your attention on Him. You haven’t controlled your mind, which is rushing toward lust, anger, greed, and avarice; you will be born to die. Performing pilgrimage, fasting, keeping purity, and religious worship will not save you, Oh Nanak! It is Har’s devotion in love that liberates one; otherwise, all other things create the duality.

ਤੀਜੈ ਪਹਰੈ ਰੈਣਿ ਕੈ ਵਣਜਾਰਿਆ ਮਿਤ੍ਰਾ ਸਰਿ ਹੰਸ ਉਲਥੜੇ ਆਇ ॥

ਜੋਬਨੁ ਘਟੈ ਜਰੂਆ ਜਿਣੈ ਵਣਜਾਰਿਆ ਮਿਤ੍ਰਾ ਆਵ ਘਟੈ ਦਿਨੁ ਜਾਇ ॥
ਅੰਤਿ ਕਾਲਿ ਪਛੁਤਾਸੀ ਅੰਧੁਲੇ ਜਾ ਜਮਿ ਪਕੜਿ ਚਲਾਇਆ ॥

ਸਭੁ ਕਿਛੁ ਅਪੁਨਾ ਕਰਿ ਕਰਿ ਰਾਖਿਆ ਖਿਨ ਮਹਿ ਭਇਆ ਪਰਾਇਆ ॥

ਬੁਧਿ ਵਿਸਰਜੀ ਗਈ ਸਿਆਣਪ ਕਰਿ ਅਵਗਣ ਪਛੁਤਾਇ ॥

ਕਹੁ ਨਾਨਕ ਪ੍ਰਾਣੀ ਤੀਜੈ ਪਹਰੈ ਪ੍ਰਭੁ ਚੇਤਹੁ ਲਿਵ ਲਾਇ ॥੩॥

Ŧījai pahrai raiṇ kai vaṇjāri-ā miṯrā sar hans ulthaṛe ā-e.

Joban gẖatai jarū-ā jiṇai vaṇjāri-ā miṯrā āv gẖatai ḏin jā-e.

Anṯ kāl pacẖẖuṯāsī anḏẖule jā jam pakaṛ cẖalā-i-ā.

Sabẖ kicẖẖ apunā kar kar rākẖi-ā kẖin mėh bẖa-i-ā parā-i-ā.

Buḏẖ visarjī ga-ī si-āṇap kar avgaṇ pacẖẖuṯā-e.

Kaho Nānak parāṇī ṯījai pahrai parabẖ cẖeṯahu liv lā-e. ||3||

Oh trading friend! In the third watch, your hairs turn white like the days. The age of youthfulness elapses and the old age grips you. Oh blind mortal! In the end, certainly you will repent when the death grabs you. All things, you thought were yours, turn alien to you instantly. Your intellect and wisdom are lost. At the end, you will have only repentance of bad deeds. Oh Nanak say this: in the third watch, the mortal should remain imbued with Ekankar.

ਚਉਥੈ ਪਹਰੈ ਰੈਣਿ ਕੈ ਵਣਜਾਰਿਆ ਮਿਤ੍ਰਾ ਬਿਰਧਿ ਭਇਆ ਤਨੁ ਖੀਣੁ ॥

ਅਖੀ ਅੰਧੁ ਨ ਦੀਸਈ ਵਣਜਾਰਿਆ ਮਿਤ੍ਰਾ ਕੰਨੀ ਸੁਣੈ ਨ ਵੈਣ ॥

ਅਖੀ ਅੰਧੁ ਜੀਭ ਰਸੁ ਨਾਹੀ ਰਹੇ ਪਰਾਕਉ ਤਾਣਾ ॥

ਗੁਣ ਅੰਤਰਿ ਨਾਹੀ ਕਿਉ ਸੁਖੁ ਪਾਵੈ ਮਨਮੁਖ ਆਵਣ ਜਾਣਾ ॥

ਖੜੁ ਪਕੀ ਕੁੜਿ ਭਜੈ ਬਿਨਸੈ ਆਇ ਚਲੈ ਕਿਆ ਮਾਣੁ ॥

ਕਹੁ ਨਾਨਕ ਪ੍ਰਾਣੀ ਚਉਥੈ ਪਹਰੈ ਗੁਰਮੁਖਿ ਸਬਦੁ ਪਛਾਣੁ ॥੪॥

Cẖa-uthai pahrai raiṇ kai vaṇjāri-ā miṯrā biraḏẖ bẖa-i-ā ṯan kẖīṇ.

Akẖī anḏẖ na ḏīs-ī vaṇjāri-ā miṯrā kannī suṇai na vaiṇ.

Akẖī anḏẖ jībẖ ras nāhī rahe parāka-o ṯāṇā.

Guṇ anṯar nāhī ki-o sukẖ pāvai manmukẖ āvaṇ jāṇā.

Kẖaṛ pakī kuṛ bẖajai binsai ā-e cẖalai ki-ā māṇ.

Kaho Nānak parāṇī cẖa-uthai pahrai gurmukẖ sabaḏ pacẖẖāṇ. ||4||

Oh trading friend! In the fourth watch, your body is to turn weak and the old age starts knocking at your door. Your eyes cannot see and your ears cannot hear. Before your eyes, there comes darkness, and the taste of your tongue subsides. This way, you become unable to perform tasks. When no virtue is held, the mind-slave doesn’t get peace and keeps coming and going. As a branch of ripe-crop becomes fragile, the body perishes, and its pride becomes useless when the end arrives. Oh Nanak say this: Oh mortal! In the fourth watch, through the Guru’s shabda, you realize Akalpurakh.

 In the following stanza, the Guru gives his advice by reminding us our final moment:

ਓੜਕੁ ਆਇਆ ਤਿਨ ਸਾਹਿਆ ਵਣਜਾਰਿਆ ਮਿਤ੍ਰਾ ਜਰੁ ਜਰਵਾਣਾ ਕੰਨਿ ॥

ਇਕ ਰਤੀ ਗੁਣ ਨ ਸਮਾਣਿਆ ਵਣਜਾਰਿਆ ਮਿਤ੍ਰਾ ਅਵਗਣ ਖੜਸਨਿ ਬੰਨਿ ॥

ਗੁਣ ਸੰਜਮਿ ਜਾਵੈ ਚੋਟ ਨ ਖਾਵੈ ਨਾ ਤਿਸੁ ਜੰਮਣੁ ਮਰਣਾ ॥

ਕਾਲੁ ਜਾਲੁ ਜਮੁ ਜੋਹਿ ਨ ਸਾਕੈ ਭਾਇ ਭਗਤਿ ਭੈ ਤਰਣਾ ॥

ਪਤਿ ਸੇਤੀ ਜਾਵੈ ਸਹਜਿ ਸਮਾਵੈ ਸਗਲੇ ਦੂਖ ਮਿਟਾਵੈ ॥

ਕਹੁ ਨਾਨਕ ਪ੍ਰਾਣੀ ਗੁਰਮੁਖਿ ਛੂਟੈ ਸਾਚੇ ਤੇ ਪਤਿ ਪਾਵੈ ॥੫॥੨॥

Oṛak ā-i-ā ṯin sāhi-ā vaṇjāri-ā miṯrā jar jarvāṇā kann.

Ik raṯī guṇ na samāṇi-ā vaṇjāri-ā miṯrā avgaṇ kẖaṛsan bann.

Guṇ sanjam jāvai cẖot na kẖāvai nā ṯis jamaṇ marṇā.

Kāl jāl jam johi na sākai bẖā-e bẖagaṯ bẖai ṯarṇā.

Paṯ seṯī jāvai sahj samāvai sagle ḏūkẖ mitāvai.

Kaho Nānak parāṇī gurmukẖ cẖẖūtai sācẖe ṯe paṯ pāvai. ||5||2||

In the end, the old age arrives and the final breath draws near; not an iota of goodness is obtained, thus evil-deeds bind the mortal. (But) Having the virtues and contentment, when the mortals depart, they do not suffer, and they are not subject to birth and death. Through doing Har’s devotion in His love, they get emancipated and the fear of death doesn’t touch them. In this way, they go to the Creator with honor by ending all miseries. Oh Nanak say this: through the Guru only, one gets liberated and obtains honor.

            Once one starts treading on the Guru’s guided path, one rises above the boundaries set by various religions or the society and its cultural fantasies, because one sees the ultimate Power, the Creator permeating His creation; consequently, the entire world appears to be His big family in which both, negativity and positivity, exist. As we learn how to put up with the members of our family having different views, we start dealing with the rest of the world in the same manner without losing our senses ever. This is the greatest gift Sri Guru Nanak has bestowed on the world.

            Honesty and its given happiness rejuvenate our souls then. One’s inclination for justice works against the injustice one witnesses. The worldly way decorated with a name and establishments looks cheap and low, because one feels wealthier than the so-called rich and famous. It is very personal experience and only the one who materializes this divine experience can express it.  Then exploiters of the society start appearing very pitiable as one realizes that they are actually losing their game of life. How then one can accept bribery? How we can think bad about those, who just happen to disagree with us? Once one gets melted in the Creator’s love, one cannot live a life filled with exploitation, bribery, hatred, injustice, lust, anger, greed, and hypocrisy. All these low techniques of exploitation of all the lives become a mockery in the Guru’s followers’ minds. And, the Guru followers embrace even death to fight against the worldly way based on manipulation, greed, and selfishness. After realizing how big objective we miss, we incline to tread on the second way, the Guru’s way, and we feel guilty to make the worldly way our choice. Whatever we choose will lead us certainly to our end; however, depending on our choice, we will experience blissful moments or miserable time.

Wishes

Gurdeep Singh